نقش بانک مرکزی در بازار فارکس چیست؟
بانکهای مرکزی اصولا مسئول حفظ تورم با هدف رشد اقتصادی پایدار هستند و همزمان به ثبات سیستم مالی کمک میکنند. بانکهای مرکزی در صورتی که احساس نیاز کنند در راستای چهارچوب سیاستهای پولی تعریف شده در بازارهای مالی مداخله می کنند. معاملهگران بازار فارکس همواره پیادهسازی چنین سیاستهایی را بهدقت رصد میکنند تا بتوانند از نتایج حاصل از آن، در نوسان بازار ارز سود ببرند.
در این مقاله به بررسی نقش بانکهای مرکزی اصلی و چگونگی تاثیرگذاری سیاستهای آنها بر بازار جهانی فارکس خواهیم پرداخت.
بانک مرکزی چه نهادی است؟
بانکهای مرکزی نهادهایی مستقل هستند که دولتها از آنها برای مدیریت صنعت بانکداری تجاری، تعیین نرخ بهره و بهبود ثبات مالی در سطح کشور بهره میبرند.
بانکهای مرکزی با استفاده از ابزارهای زیر در بازارهای مالی مداخله میکنند:
- عملیات بازار باز (OMO): فرآیندی را توصیف میکند که دولتها با هدف افزایش یا کاهش نقدینگی در سیستم بانکداری در بازار باز، اقدام به خرید و فروش سهام و اوراق قرضه دولتی میکنند.
- نرخ بهره بانک مرکزی: این نرخ غالبا بهعنوان نرخ نزول یا نرخ بهره فدرال نام برده میشود و توسط کمیته سیاست پولی با هدف افزایش یا کاهش فعالیت اقتصادی تنظیم میشود. این مسئله به نظر متناقض میرسد اما یک اقتصاد دوآتشه (اقتصادی که در آن، سرعت رشد تولید بالاتر از سرعت رشد تقاضا باشد) باعث ایجاد تورم میشود و هدف بانکهای مرکزی کنترل همین تورم در سطح مناسب است.
بانکهای مرکزی همچنین بهعنوان آخرین پناهگاه بهعنوان وامدهنده عمل میکنند. اگر دولتی از نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی متوسطی برخوردار باشد و نتواند از طریق فروش اوراق قرضه نقدینگی را افزایش دهد، بانک مرکزی میتواند با قرضدادن پول به دولت کمبود موقتی نقدینگی آن را جبران کند.
حضور بانک مرکزی بهعنوان آخرین پناهگاه سبب افزایش اعتماد در سرمایهگذاران میشود. سرمایهگذاران آسوده خاطر هستند که دولت به تعهدات بدهی خود عمل خواهد کرد و این سبب کاهش هزینه های استقراض دولت می شود.
بانکهای مرکزی اصلی:
بر اساس نظرسنجی سه سالانه بانک مرکزی در سال 2016، بانک مرکزی فدرال رزرو (یا Fed)، مسئولیت نظارت بر دلار بهعنوان پرمعاملهترین ارز جهان را بر عهده دارد. اقدامات بانک مرکزی آمریکا نه تنها بر دلار آمریکا بلکه بر دیگر ارزها نیز تأثیرگذار است و بههمین دلیل اقدامات این بانک توجهها را به خود جلب میکند. هدف بانک مرکزی آمریکا ثبات قیمتها، حداکثر اشتغال پایدار و نرخ بهرههای مناسب طولانیمدت است.
بانک مرکزی اروپا (اتحادیه اروپا)
بانک مرکزی اروپا (ECB) به دیگر بانکها شباهت چندانی ندارد زیرا خدمات خود را بهعنوان بانک مرکزی برای تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا ارائه میدهد. اولویت این بانک حفظ ارزش یورو و حفظ ثبات قیمتها است. یورو دومین ارز پرکاربرد در سراسر جهان است و از این رو معاملهگران فارکس توجه ویژهای به آن دارند.
بانک انگلستان (BOE) بهعنوان بانک مرکزی بریتانیا فعالیت میکند و دو هدف را دنبال میکند: ثبات پولی و ثبات مالی. بانک انگلستان با استفاده از الگوی «قلههای دوقلو»، صنعت مالی را ساماندهی میکند. یکی از این قلهها «مرجع راهبرد امور مالی انگلستان» (FCA) است و دیگری «مرجع مقررات احتیاطی» (PRA). بانک مرکزی انگلستان با ملزم کردن این بخشها به حفظ سرمایه و کنترل ریسک کافی، خدمات مالی خود را تنظیم میکند.
اولویت بانک ژاپن (BOJ) ثبات قیمتها و عملکرد پایدار سیستمهای پرداخت و تسویه است. این بانک برای احیای اقتصاد کشور، نرخ بهره را زیر صفر نگه داشته است (نرخ بهره منفی). نرخ بهره منفی سبب میشود تا افراد در ازای وام گرفتن، پول دریافت کنند؛ ازسوی دیگر، سرمایهگذاران از سپردهگذاری خودداری میکنند؛ چراکه با این کار متحمل پرداخت هزینه میشوند.
مسئولیتهای بانک مرکزی:
بانکهای مرکزی به منظور انجام تعهدات خود در جهت منافع عمومی تأسیس شدهاند. با اینکه مسئولیتها در کشورهای مختلف ممکن است متفاوت باشند، مسئولیتهای اصلی به ترتیب زیر هستند:
- دستیابی و حفظ ثبات قیمت: مسئولیت حفاظت از ارزش پول رایج هر کشور به عهده بانک مرکزی آن کشور است. لازمه این کار حفظ تورم اندک در اقتصاد است
- ارتقای ثبات سیستم مالی: بانکهای مرکزی برای کاهش ریسک سیستمی در بخش مالی، بانکهای تجاری را در تحت یک سری تستهای تنش قرار میدهند.
- تقویت رشد متوازن و پایدار در اقتصاد: در کل برای تحریک اقتصاد هر کشور دو راه اصلی وجود دارد. یکی از این راهها سیاستهای مالی (هزینههای دولت) و دیگری سیاستهای پولی (مداخله بانک مرکزی) هستند. در شرایطی که دولت با کسری شدید بودجه روبرو باشد، بانک مرکزی همچنان قادر به اجرای سیاست پولی به منظور تحریک اقتصاد است.
- نظارت و ساماندهی مؤسسات مالی: وظیفه بانکهای مرکزی ساماندهی و نظارت بر بانکهای تجاری درجهت منافع عمومی است.
- کاهش بیکاری: علاوه بر ثبات قیمتها و رشد پایدار، بانکهای مرکزی به کاهش نرخ بیکاری نیز کمک میکنند. این مسئله یکی از اهداف بانک مرکزی آمریکا است.
بانکهای مرکزی و نرخ بهره
بانکهای مرکزی مسئول تعیین نرخ بهره خود و دیگر نرخهای بهرهی ناشی از آن در جریان وامهای شخصی، وامهای خرید ملک، کارت اعتباری و غیره هستند. نرخ بهره بانک مرکزی درحقیقت، نرخ بهره شبانهای است که برای بانکهای تجاری وامگیرنده از بانک مرکزی اعمال میشود.
تأثیر نرخ بهره بانک مرکزی را در شکل 1 می توان مشاهده کرد که مطابق آن بانکهای تجاری نرخ بهره بالاتری را نسبت به نرخ بهرهی مصوب ازسوی بانک مرکزی، برای افراد در نظر میگیرند.
براساس یک روش نوین بانکی به نام «بانکداری ذخیره کسری»، بانکهای تجاری مجبورند از بانک مرکزی وام بگیرند. بانکها سپرده میپذیرند و وام پرداخت میکنند. این بدان معناست که آنها باید وجه نقد کافی برای ارائه خدمات برداشت روزانه را در اختیار داشته باشند و ازسوی دیگر، باید برای تامین سرمایه موردنیاز سایر کسبوکارها و سرمایهگذاران امکان پرداخت وام به آنها را داشته باشند. در این میان، بانک از طریق اعمال نرخ بهره بالاتر برای وام گیرندگان و پرداخت بهره کمتر به سپرده گذاران، درآمد کسب میکند.
بانکهای مرکزی تعیین میکنند که چه درصدی از کل سرمایه سپردهگذاران باید در نزد بانکها بهعنوان کنار گذاشته شود و اگر بانک با کسری در این زمینه روبرو شود، میتواند از بانک مرکزی مطابق نرخ بهره شبانه وام بگیرد که این مبلغ مطابق با نرخ بهره سالیانه بانک مرکزی است.
معاملهگران فارکس نرخ بهره بانک مرکزی را از نزدیک تحت نظر میگیرند چراکه این نرخها میتوانند تاثیر قابلتوجهی بر بازار فارکس داشته باشند. مؤسسات و سرمایهگذاران نرخ بهره را دنبال میکنند؛ هرگونه تغییری در این نرخها موجب میشود که معاملهگران به سمت سرمایهگذاری در کشورهای با نرخ بهره بالاتر بروند.
بانکهای مرکزی چگونه بر بازار فارکس تأثیر میگذارند
معامله گران فارکس اغلب سخنان و لحن رئیس بانک مرکزی را ارزیابی میکنند تا بتوانند از بین صحبتهای او سرنخی در مورد قصد بانک مرکزی برای افزایش یا کاهش نرخ بهره بهدست آورند. سخنانی که در قالب تمایل به افزایش یا کاهش نرخ بهره تفسیر شوند، با نام داویش و هاوکیش (Hawkish/Dovish) شناخته میشوند. این سرنخهای ظریف را «سیاست لفظی» مینامند که توانایی حرکت دادن بازار فارکس را دارند.
معاملهگرانی که عقیده دارند که بانک مرکزی تمایل به آغاز یک دورهی افزایشی از نرخ بهره را در سر دارد، معاملهای طولانیمدت در حمایت از ارز مربوطه انجام میدهند؛ از سوی دیگر معاملهگرانی که پیشبینی میکنند که بانک مرکزی به دنبال کاهش نرخ بهره است، معاملاتی در جهت فروش ارز موردنظر باز میکنند.
تحرکات در نرخ بهره بانکهای مرکزی به معاملهگران فرصت معامله بر مبنای تفاوت نرخ بهره میان ارز دو کشور را میدهد که با نام استراتژی معاملات انتقالی (carry trade) شناخته میشوند. معاملهگران انتقالی درصدد کسب سود شبانه در ازای خرید ارزهای پربازده درمقابل فروش ارزهای کمبازده هستند.
توضیح: معاملات انتقالی (Carry Trade) در بازار فارکس به سبکی از معاملات گفته می شود که در آن، سفتهبازان و سرمایهگذاران بینالمللی تمایل دارند ارزی را که نرخ بهره پایینی دارد، به فروش برسانند و درمقابل ارزی را که نرخ بهره بالاتری دارد، بخرند.