نکات کلیدی:
- اقتصاد ایران بعد از تحریم‌های آمریکا در حال تقلا است و تهران اصرار دارد که واشنگتن باید تحریم‌ها را قبل از اینکه هر دوطرف به مذاکرات هسته‌ای بازگردند تعلیق کند.
- هر دو طرف برای بازگشت به میز مذاکره علاقه نشان داده‌اند، اما نه ایران و نه آمریکا نمی‌خواهند تسلیم دیگری شوند.
- در این ۶ نمودار، CNBC نگاهی به وضعیت اقتصاد ایران می‌کند.
اقتصاد ایران بعد از گذشت سال‌ها از تحریم‌های آمریکا در حال مبارزه و تقلا است و تهران اصرار دارد که واشنگتن باید تحریم‌ها را قبل از اینکه هر دو طرف به میز مذاکره بازگردند تعلیق کند.
هر دو طرف برای بازگشت به میز مذاکره علاقه نشان داده‌اند اما نه ایران و نه آمریکا نمی‌خواهند تسلیم دیگری شوند.
به نظر می رسد که ایران برآورد کرده است که می تواند در برابر فشارهای اقتصادی فزاینده مقاومت کند، چراکه موضع سخت‌تری علیه دولت بایدن اتخاذ کرده است.
متیو بی – تحلیلگر ارشد جهانی دراسترات‌فورد
ایران در سال ۲۰۱۵ قرارداد هسته‌ای موسوم به برجام (JCPOA) را با آمریکا، چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و آلمان امضا کرد.
اما در سال ۲۰۱۸ رئیس‌جمهور قبلی آمریکا دونالد ترامپ از این توافقنامه بیرون آمد و تحریم‌های جدید را تحت عنوان فشار حداکثری برای بازگشت ایران به مذاکرات اعمال کرد.
در اینجا ۶ نمودار که نشان می‌دهد اقتصاد ایران چگونه در کشمکش و تقلا است ارائه شده است.
اقتصاد ایران در حال کوچک شدن است
اقتصاد ایران به میزان ۴٫۹۹% در سال ۲۰۲۰ کوچک‌تر شده است و این روند از سال ۲۰۱۷ ادامه داشته است. در حالی که اقتصاد ایران از یک جهش بزرگ اقتصادی به میزان ۱۲٫۵% در سال ۲۰۱۶ بعد از اینکه توافقنامه هسته‌ای امضا شد بهره‌مند شده بود با این همه این امر عمر خیلی کوتاهی داشت.
نرخ رشد تولید ناخالص داخلی ایران
به گفته آبرامز (Abrams)نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ و رئیس تحقیقات مرتبط با خاورمیانه در بخش روابط خارجی آمریکا (CFR) “دقیقاً نمی‌توان فهمید در صورت نبود تحریم‌ها این ارقام به چه صورت می‌شدند اما من فکر می‌کنم این کاملاً مشخص است که تحریم‌ها اثر بسیار مهلکی برای اقتصاد ایران و بودجه دولتی آنها گذاشته است.”
صندوق بین‌المللی پول (IMF) میزان رشد GDP ایران را در سال ۲۰۲۱ به میزان ۳% برآورد کرده است.
خسارت به تولید و صادرات نفت
. آبرامز می‌گوید تحریم‌ها توان ایران را برای فروش نفت بسیار کاهش دادند و جلوی بازگشت پول فروش نفت را به ایران گرفتند هم چنین می‌گوید “میلیاردها دلار که در بانک‌های عراق، چین، کره جنوبی و سایر کشورهایی که ایران نمی‌تواند به‌خاطر وجود تحریم‌ها به آنها دسترسی داشته باشد، بلوکه شده است.
تغییرات صادرات نفت قبل و بعد از اعمال تحریم‌های جدید
با توجه به تخمین‌های IMF صادرات نفت جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۱ همچنان با کاهش روبه‌رو خواهد بود.
تجارت جهانی با ایران سقوط کرده است
علاوه بر نفت، بعد از اعمال تحریم‌ها واردات و صادرات هر دو به شدت سقوط کرده‌اند همچنین فلزات صنعتی ایران، که حجم بزرگی از منابع درآمد صادراتی کشور را تشکیل می‌دهد هم شامل تحریم‌ها شده است.
حجم صادرات و واردات ایران
تخمین‌های IMF نشان می‌دهد که ایران در سال ۲۰۲۰ دچار کسری تراز تجاری به میزان ۳٫۴۵ میلیارد دلار شده است. در حالی که با توجه به آمارهای IMF در سال ۲۰۱۹ مازاد تجاری به میزان ۶٫۱۱ میلیارد دلار داشته است.
رشد تورم
واحد پول ایران از سال ۲۰۱۸ همواره در حال افت ارزش بوده است اما متیو بی (Matthew Bey) تحلیلگر ارشد استراتفور (Stratfor) گفته است ریال تقریباً به ثبات رسیده است.
نرخ سالانه تورم در ایران
ارزش ریال در بازارها غیررسمی بیشتر از ۲۵ هزار تومان برای هر دلار معامله می‌شود که بسیار بیشتر از مبلغ ۴۲۰۰ تومان اعلام شده توسط بانک مرکزی است که برای بیشتر کالاها مورداستفاده اقرار می‌گیرد.
واحد پول ضعیف‌تر هزینه واردات کشور را بیشتر می‌کند و تورم زیاد به معنی بالارفتن بی‌رویه هزینه زندگی کردن در زمانی است که مردم همچنان با اوضاع بد اقتصادی و بیکاری دست به گریبان هستند.
بازار کار ضعیف
با توجه به مشکلات اقتصادی ایران، نرخ بیکاری بالا از این هم بیشتر خواهد شد. برآورد IMF از بیکاری برای سال ۲۰۲۱ افزایش نرخ بیکاری به ۱۲٫۴% است.
تغییرات نرخ بیکاری در ایران
افزایش کسری بودجه
دولت ایران بیش از توان خود هزینه می‌کند و همواره دچار کسری بودجه بوده است. هرچند این امر لزوماً بد نیست اما می‌تواند باعث محدود شدن توانایی کشور در بهبود فعالیت‌های اقتصادی و بازیابی از پاندمی کرونا شود.
آبرامز می‌گوید: ” من مطمئنم بودجه ملی بسیار موردتوجه حاکمان ایران است چراکه آنها برای سپاه پاسداران و گروهای جهادی در عراق و سایر کشورها و سایر هزینه‌ها نیاز به پول دارد”.
آبرامز می‌گوید که مواردی مانند مسائل عمومی یک دولت ازجمله در آمد متوسط خانوارها و نرخ تورم یا نرخ بیکاری، مسئله اصلی سران ایران نیست.
آیا راهی به سوی توافق ایران و آمریکا هست؟
با توجه به صحبت‌های بی (Bey) ،یک توافق بین آمریکا و ایران غیرممکن نیست اما به شرطی که هر یک از طرفین، مواضع کنونی‌اش را آرام‌تر کند.
بی (Bey) می‌گوید آمریکا باید تحریم‌ها را تعلیق کند و این یک‌قدم ضروری برای بازگرداندن ایران به برجام است در سوی دیگر اگر ایران اقدامات ضروری را انجام ندهد، دولت بایدن نمی‌تواند تمام تحریم‌ها را تعلیق کند.
آبرامز می‌گوید در سیاست دولت بایدن نسبت به ایران”یک مشکل بسیار جدی وجود دارد” چراکه بایدن می‌خواهد توافق هسته‌ای را قبل از ایجاد توافقات بزرگ‌تر که شامل برنامه موشکی ایران و حمایت از گروهای جهادی در منطقه می‌شود، با ایران احیا کند.
او اضافه می‌کند “اما اگر به برجام بازگردید شما بسیاری از تحریم‌ها را باید بردارید، پس فشارهای زیادی که می‌توانست ایران را مجبور به موافقت با چیزهایی که به آن تمایل ندارد کند را برداشته‌اید و بعد از آن ایران دلیلی برای موافقت کردن ندارد.”
بی (Bey) اشاره می‌کند تهران بر برداشتن تحریم‌ها قبل از مذاکرات اصرار می‌ورزد.” به نظر می رسد که ایران برآورد کرده است که می تواند در برابر فشارهای اقتصادی فزاینده مقاومت کند، چراکه موضع سخت‌تری علیه دولت بایدن اتخاذ کرده است.”.
منبع: CNBC
