دو ماه حمله بی‌امان موشکی و پهپادی روسیه، زیرساخت‌های حیاتی اوکراین را نابود کرده و منجر به افزایش هزینه‌های اقتصادی جنگ برای اوکراین شده است. پیش از این حملات، کیف انتظار داشت که سال آینده حداقل ۵۵ میلیارد دلار کمک خارجی برای تامین هزینه‌های اساسی جنگ نیاز داشته باشد. باید توجه داشت که این رقم بیش از کل هزینه‌های سالانه این کشور قبل از جنگ است.
اکنون که سیستم‌های انرژی اوکراین به شدت آسیب دیده و احتمال حملات بیشتر نیز وجود دارد، برخی از مقامات بر این باورند که اوکراین ممکن است در نهایت به ۲ میلیارد دلار دیگر در هر ماه نیاز داشته باشد.
اولگ اوستنکو، مشاور اقتصادی زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین می‌گوید: « وقتی نمی‌توانید خانه خود را گرم کنید، نمی‌توانید مغازه‌ها یا کارخانه‌ها را بگردانید و اقتصاد شما کار نمی‌کند، چه کار خواهید کرد؟ ما به کمک‌های مالی بیشتری نیاز خواهیم داشت.»
در یک جلسه پشت درهای بسته که هفته گذشته در بانک ملی اوکراین برگزار شد، مقامات بانک مرکزی در مورد اینکه در صورت تشدید حملات روسیه چه اتفاقی رخ خواهد داد، بحث کردند. فرار گسترده مردم از اوکرای منجر به خروج شدید سرمایه از این کشور شده است و در نتیجه ارزش پول ملی نیز کاهش قابل توجهی یافته است. چنین امری می‌تواند باعث کاهش ذخایر بین‌المللی در اوکراین بشود و واردات اقلام مهم این کشور را با مشکل مواجه کند. همچنین ممکن است این کشور توانایی پرداخت تعهدات بین المللی خود را نداشته باشد و بحران تراز پرداخت‌ها رخ بدهد. پیش‌بینی می‌شود اقتصاد اوکراین پس از انقباض ۳۳ درصدی در سال جاری، سال آینده نیز ۵ درصد دیگر کوچک شود. دنیس شمیحال، نخست وزیر اوکراین، روز سه‌شنبه در کنفرانس بین‌المللی کمک‌های مالی پاریس گفت که انقباض اقتصادی در سال آینده بسته به شدت حملات روسیه می‌تواند تا ۹ درصد نیز برسد.
با این همه، بقای اوکراین به همان اندازه که به کمک‌های مالی خارجی وابسته است، به تسلیحات اهدایی نیز بستگی دارد و به نظر می‌رسد پوتین می‌خواهد این کمک‌ها را چنان پر‌هزینه کند که حامیان غربی کیف دست از این کار بکشند. قبل از شروع حملات به زیرساخت‌ها در ۱۰ اکتبر، مقامات اوکراینی خوشبین بودند که کمک‌های مالی غرب به آنها این امکان را می‌دهد که تمام یا حداقل بخشی از کسری بودجه عظیم خود را در سال ۲۰۲۳ پوشش دهند.
اتحادیه اروپا و ایالات متحده در مجموع متعهد شده‌اند که در سال آینده بیش از ۳۰ میلیارد دلار به اوکراین کمک مالی کنند. اخیرا روسای دولت‌های اتحادیه اروپا در بروکسل گردهم آمدند و موافقت کردند که سال آینده ۱۸ میلیارد یورو وام به اوکراین اهدا کنند. با این حال در سال جاری برخی وعده‌های داده شده برای ارسال کمک‌های مالی به کندی تحقق یافت و در نهایت کیف را مجبور به چاپ پول و کاهش ارزش پول ملی کرد. این امر به افزایش تورم در این کشور منجر شد. از طرفی کمک‌های وعده داده شده برای سال آینده حتی در صورت تحقق کامل، تنها می‌تواند اوکراین را سرپا نگه دارد.
تهاجم روسیه به بنادر، مزارع، پل‌ها و دیگر بخش‌های زیرساختی این کشور منجر به خسارتی صدها میلیارد دلاری شده است. علیرغم توافق بین‌المللی برای عدم حمله به محموله غلات، صادرات محصولات کشاورزی اوکراین از بین رفته است. بخش عظیمی از صنعت اوکراین در مناطقی قرار دارد که اکنون تحت اشغال روسیه است و نزدیک به یک سوم جنگل‌های این کشور نابود شده است.
در ماه سپتامبر، مقامات سازمان ملل تخمین زدند که نزدیک به ۱۸ میلیون اوکراینی به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند. در همین حال برخی از مشاوران زلنسکی از دولت‌های غربی خواسته‌اند تا پرداخت‌های نقدی به شهروندان اوکراینی را تامین مالی کنند.
در حال حاضر، با توجه به نابودی سیستم‌های انرژی، کیف و متحدانش با چالش بزرگی مواجه هستند. ستون‌های کلیدی اقتصاد اوکراین مانند استخراج زغال سنگ، تولیدات صنعتی و فناوری اطلاعات، بدون برق یا خدمات اینترنتی نمی‌توانند فعالیتی داشته باشند. بانک جهانی هشدار داده است که ممکن است میزان فقر در این کشور ده برابر شود، همچنین بیکاری که در حال حاضر نزدیک به ۳۰ درصد است، احتمالا باز هم افزایش خواهد یافت.
سرگی نیکولایچوک، معاون رئیس بانک مرکزی اوکراین در مصاحبه‌ای اعلام کرده است که در صورت خاموشی کامل برای دوره‌های طولانی‌تر، قطعاً به منابع بیشتری برای جلوگیری از فاجعه انسانی نیاز خواهیم داشت.
ارزیابی‌های وحشتناک اولیه نشان‌دهنده چیزی است که مقامات اوکراینی و حامیان غربی آن دوست ندارند با صدای بلند اعتراف کنند؛ کرملین اقتصاد اوکراین را به صحنه محوری جنگ تبدیل کرده است. جایی که مسکو احتمالا در آن می‌تواند موفقیت‌های بسیار بیشتری نسبت به خط مقدم کسب کند.
با این سطح از آسیب به زیر ساخت‌های غیرنظامی، یک اقتصاد چگونه می‌تواند به حیات خود ادامه دهد؟ سایمون جانسون، اقتصاددان MIT که با مقامات اوکراینی در ارتباط است می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم ما هرگز چنین چیزی دیده باشیم. بعید می‌دانم اقتصادی تا امروز توانسته باشد از چنین وضعیتی سالم بیرون بیاید.»
با این همه اوکراینی‌ها مصر هستند که حملات موشکی روسیه روحیه جنگندگی آنها را در هم نخواهد شکست. اما برای بسیاری از کسب‌و‌کارها فعالیت بدون برق غیرممکن است. معدن و تولید (که تقریبا یک پنجم اقتصاد اوکراین را تشکیل می‌دهد) از جمله بخش‌هایی هستند که بیشترین آسیب را دیده‌اند. دو تا از بزرگترین کارخانه‌های فولاد این کشور که در جنوب‌شرقی واقع شده‌اند، به دلیل خاموشی تعطیل بودند. ده‌ها معدنچی زغال سنگ پس از قطعی برق در زیرزمین محبوس شدند و به سختی نجات پیدا کردند.
دنیس ساکوا، تحلیل‌گر انرژی در دراگون کپیتال که یک شرکت سرمایه‌گذاری اوکراینی است، اخیرا پیش‌بینی اقتصادی خود را برای سال ۲۰۲۳، شش درصد بیان کرده است. وی از خاموشی‌های گسترده در اوکراین به عنوان یکی از مهم‌ترین ریسک‌ها برای صنایع بزرگ این کشور نام برده است. ساکوا ریسک‌ها را نه تنها از جنبه مالی بلکه از جنبه انسانی نیز بررسی کرده است و می‌گوید برخی فرآیندهای صنعتی نیاز به دمای بالا دارند و اگر در این میان به یک‌باره برق قطع شود، می‌تواند باعث ایجاد انواع صدمات جسمی شود.
قطع مداوم اینترنت نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که می‌تواند آسیب‌های مالی به بار آورد. میخاییلو فدوروف، معاون نخست وزیر اوکراین که بر تحولات دیجیتالی این کشور نظارت می‌کند، گفت که فناوری اطلاعات در چند سال اخیر به عنوان یکی از ستون‌های اقتصاد اوکراین ظاهر شده و در سال گذشته این بخش تنها بخشی بوده که رشد داشته است. با این حال به دلیل حملات اخیر، نرخ اتصال به اینترنت به ۳۵ درصد از سطح سال قبل از جنگ کاهش یافته است. اوکراینی‌ها در حال وارد کردن پایانه‌های استارلینک هستند، اما بعید به نظر می‌رسد که این پایانه‌ها برای اتصال دائمی تمام مردم به اینترنت کافی باشند. اختلالات اینترنت نه تنها به بخش فناوری اطلاعات، بلکه به خدمات مالی عمومی و خصوصی مانند پرداخت مستمری، بانک‌داری همراه، جمع‌آوری مالیات و فروش دیجیتال نیز آسیب وارد کرده است.
با تمام این اوصاف، بزرگترین تهدید اقتصادی از دست دادن مردم است. کمبود خدمات گرمایشی و آب در طول زمستان منجر به مهاجرت گسترده جمعیت شده است. مقامات از قبل به ساکنان کیف هشدار داده‌اند که آماده خروج از شهر باشند. در شهرهای جنوبی میکولایف و خرسون نیز مقامات با اعلام خطر در رابطه با کمبود خدمات حیاتی در زمستان، خواهان تخلیه شهروندان شده‌اند. همه اینها در شرایطی است که کشورهای اروپایی در حال حاضر به میلیون‌ها پناهنده جنگی پناه داده‌اند و کارشناسان درباره یک بحران پناهندگی جدید هشدار می‌دهند.
در یک سال گذشته صحنه جنگ در اوکراین چرخش‌های متعددی به خود دیده است. پیشروی فوق‌العاده سریع روسیه در ابتدا با حمایت متحدین غربی خنثی شد، به طوری که در بهار روسیه مجبور شد دست از حمله به کیف بردارد. در تابستان مقامات غربی حتی شروع به صحبت در مورد وادار کردن روسیه به پرداخت هزینه بازسازی پس از جنگ کردند. بازسازی‌ای که طبق برآورد بانک جهانی هزینه‌ای بالغ بر ۳۵۰ میلیارد دلار خواهد داشت. مقامات اوکراینی نیز از یک «طرح مارشال» مدرن صحبت کردند که در نهایت منجر به روابط اقتصادی نزدیک‌تر با غرب می‌شود.
با این حال حملات اخیر روسیه به زیرساخت‌های انرژی یک‌بار دیگر در حال بازگرداندن صحنه جنگ است. از طرفی لفاظی جمهوری‌خواهان آمریکایی از جمله رئیس بالقوه آتی مجلس، کوین مک کارتی که به تازگی اکثریت شکننده‌ای را به دست آورده‌اند، باعث افزایش شکاف میان اوکراین و طرفداران غربی شده است. مک کارتی در اظهار نظری اعلام کرد که در مورد اوکراین «چک سفید امضا» وجود نخواهد داشت.
در همین حین، وسیه در حال جمع‌آوری نفرات و تسلیحات برای شروع دور جدیدی از حملات است. احتمال می‌رود این حملات در بهار آغاز شود. هنوز مشخص نیست روسیه می‌خواهد دور جدید حملات را از کدام نقطه آغاز کند. حمله از دونباس می‌تواند منجر به برخورد شدید بین نیروهای دو کشور شود، حمله از جنوب می‌تواند منجر به قطع کامل دسترسی اوکراین به دریا شود و حمله از شمال می‌تواند تلاشی دوباره برای تصرف کیف، پایتخت اوکراین باشد.
ژنرال والری زالوژنی، رئیس نیروهای مسلح اوکراین در یک سلسله جلسات توجیهی بی‌سابقه در دو هفته گذشته با ولادیمیر زلسنکی رئیس جمهور این کشور، در مورد حملات ماه‌های پیش‌رو هشدار داده است. وی به اکونومیست گفته است:« روس‌ها در حال آماده‌سازی حدود ۲۰۰ هزار سرباز جدید هستند. شک ندارم که آنها یک‌بار دیگر خواهان حمله به کیف هستند.» منابع غربی می‌گویند که فرمانده روسیه، ژنرال سرگئی سوروویکین، همیشه این جنگ را به عنوان یک درگیری چند ساله می‌دید.
در همین حال، به خاطر سرما و کاهش مهمات، تقریبا یک ماه است که در طول بیش از هزار کیلومتر جبهه جنگ، هیچ حرکتی وجود نداشته است. دریاسالار سر تونی رادکین، افسر ارشد ارتش بریتانیا گفته است که کمبود گلوله‌های توپخانه منجر به کاهش شدید سرعت در حرکت نیروهای روسی شده است.
این بن‌بست ظاهرا علاقه به مذاکرات صلح را افزایش داده است. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه و جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده در کنار ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در روزهای اخیر از راه‌حل دیپلماتیک صحبت کرده‌اند. در غرب بسیاری از مردم از قیمت بالای انرژی خسته شده‌اند. اما اوکراینی‌ها استدلال می‌کنند که هنوز برای صحبت در مورد مذاکرات صلح زود است.
اگر اوکراین امروز به دنبال توقف جنگ و ایجاد آتش‌بس باشد، روس‌ها می‌توانند راحت‌تر برای حملات بعدی آماده شوند. در حال حاضر بزرگترین مسئولیت غرب این است که اطمینان حاصل کند، هرگونه ضد حمله روسیه با شکست مواجه شود. برای این کار علاوه بر کمک‌های مالی، کمک‌های تسلیحاتی نیز لازم است. موشک‌های هیماری که ایالات متحده به اوکراین داده بود، برای مدتی توانست تاثیرات مخربی بر زاغه‌های مهمات و ستاد فرماندهی روسیه داشته باشد، اما با حرکت این مراکز به خارج از برد موشک‌های هیمار، حالا اوکراین به تسلیحات قوی‌تری نیاز دارد. اوکراین همچنین به سیستم‌های برق، آب و گرمایش نیاز دارد.
حامیان غربی کیف اگر خواهان آن هستند که اوکراین از این جنگ به عنوان یک دموکراسی در حال شکوفایی خارج شود، باید از خود گذشتگی بیشتری نشان دهند. امروز مساله تنها تسلیحات نظامی یا کمک‌های مالی نیست، اوکراین نیاز به زیرساخت‌های انرژی نیز دارد. آیا کشورهای غربی حاضر به این از خودگذشتگی هستند و یک‌بار دیگر شاهد چرخش در میدان جنگ اوکراین هستیم، یا وضعیت طور دیگری رقم خواهد خورد؟
عالییی