تاثیر حمله روسیه به اوکراین بر بازارهای جهانی

در سال ۲۰۱۴، پس از الحاق کریمه به روسیه، در منطقه روس نشین دونباس نیز همه‌پرسی برای الحاق به روسیه برگزار شد، با این حال، دولت اوکراین در این منطقه مداخله کرد و جنگ داخلی سختی شکل گرفت که در نهایت منجر به توافقنامه‌ای به نام توافقنامه مینسک شد.

در این توافقنامه ذکر شد که روسیه حق ندارد دو جمهوری خودخوانده لوهانسک و دونتسک را به رسمیت بشناسد و همچنین اوکراین نیز حق مداخله در امور این دو جمهوری را ندارد. با این حال، مساله مرزها مساله‌ای بود که هرگز حل نشده باقی ماند.

مناطقی که تحت کنترل دو جمهوری خودخوانده دونتسک و لوهانسک بود، تنها بخش کوچکی از این دو منطقه را در بر می‌گرفت. در طی سال‌های پس از توافقنامه مینسک، طرفین بارها یکدیگر را به نقض توافقنامه متهم کرده‌اند. تا اینکه در روز ۲۱ فوریه سال ۲۰۲۲ (۳ اسفند سال ۱۴۰۰) پوتین رسما توافقنامه مینسک را نقض کرد و دو جمهوری خودخوانده دونتسک و لوهانسک را به رسمیت شناخت.

پوتین ادعا کرد که نیروهای اوکراینی با حملات متعدد خود، پیشتر این توافقنامه را نقض کرده بودند.

هدف روسیه از حمله به اوکراین چیست؟

روسیه رسما اعلام کرده است که مرزهای «گسترده» دو جمهوری خودخوانده دونتسک و لوهانسک را به رسمیت می‌شناسد که یعنی مرزها در سطوح فعلی برای این کشور قابل قبول نیستند و بخش‌هایی که امروز تحت کنترل دولت اوکراین هست، شامل خواهد شد. حمله روسیه به اوکراین را می‌توان برای رسیدن به مرزهای «گسترده» دونتسک و لوهانسک تلقی کرد.

با این حال، روسیه می‌تواند هدف دیگری نیز داشته باشد. پس از الحاق کریمه به روسیه،‌ این کشور با مشکلات متعددی مواجه شد چرا که هیچ راه زمینی‌ای به شبه جزیره کریمه وجود نداشت. روسیه با هزینه‌ای هنگفت بزرگترین پل اروپا را بین روسیه و کریمه ایجاد کرد تا مسیری زمینی ایجاد کند. اما این ایده وجود دارد که شاید روسیه قصد داشته باشد با گرفتن تمام نوار ساحلی دریای آزوف، اتصال زمینی بین روسیه و کریمه را ایجاد کند.

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، تحریم‌های بی اثر غرب علیه روسیه است. پس از به رسمیت شناختن دونتسک و لوهانسک توسط روسیه، کشورهای غربی تحریم‌های سفت و سختی که قول آن را داده بودند، علیه روسیه اعمال نکردند. به نظر می‌رسد مقامات روسیه به این جمع‌بندی رسیده‌اند که غرب در بحبوحه تورم بالای جهانی و رشد اقتصادی شکننده، در کنار قیمت بالای انرژی توانایی چندانی در اعمال تحریم سنگین علیه این کشور ندارد. بنابراین ممکن است انگیزه کافی برای حمله به اوکراین و تصرف کامل آن را داشته باشد. اگرچه مقامات روسی این موضوع را به طور کامل رد می‌کنند اما آن‌ها چیزهای دیگری را نیز تکذیب کرده بودند.

 آیا روسیه از سوئیفت کنار گذاشته می‌شود؟

در سال ۲۰۱۴، هنگامی که ایالات متحده تهدید کرد که روسیه را از سوئیفت کنار می‌گذارد، پوتین گفت که تحریم سوئیفت به معنای اعلان جنگ است. اگرچه در نهایت این اتفاق رخ نداد اما از همان زمان روسیه تلاش کرد تا اقتصاد خود را در برابر دلار آمریکا مقاوم کند.

اهمیت سوئیفت از آن جهت است که ارتباط بانک‌های جهان را با یکدیگر ممکن می‌کند. در صورتی که بانک‌های روسی از سوئیفت محروم شوند، عملیات بانکی با هزینه‌ای به مراتب بالاتر انجام خواهد شد و البته که بانک‌های روسی از تامین مالی توسط بانک‌های خارجی محروم می‌شوند.

ایالات متحده پیشتر اعلام کرده بود که تحریم سوئیفت یک گزینه در بین گزینه‌های این کشور نیست اما به نظر می‌رسد با تهاجم اخیر روسیه به اوکراین این گزینه نیز بررسی خواهد شد. به نظر می‌رسد در حال حاضر، بجز مداخله نظامی، موثرترین راه مقابله غرب با روسیه، استفاده از سوئیفت باشد. با این حال، در صورتی که این گزینه اعمال شود، قدرت چانه‌زنی غرب با روسیه به شدت کاهش پیدا می‌کند، چرا که قدرت زمانی بیشترین تاثیر را دارد، که اعمال نشود.

با این همه، تاثیر قطع دسترسی سوئیفت بر روی اقتصاد روسیه کم نیست. روسیه یکی از کشورهایی است که بیشترین استفاده از این سیستم را دارد. این کشور ۱.۵ درصد از تراکنش‌های جهانی در سوئیفت را به خود اختصاص داده است و پیش‌بینی می‌شود با قطع دسترسی این کشور به سوئیفت اقتصاد روسیه ۵ درصد کوچک شود. اگرچه افرادی مانند ریشی سوناک، وزیر دارایی انگلستان معتقد است که تاثیر منفی قطع دسترسی روسیه به سوئیفت بیشتر از تاثیر مثبت آن است.

قطع دسترسی روسیه به سوئیفت در نهایت باید توسط قوانین اروپا انجام شود، اما از آنجایی که اکثر تراکنش‌ها در سوئیفت به دلار آمریکا انجام می‌شود، آمریکا می‌تواند اعمال نفوذ خوبی در تصمیم‌گیری در این زمینه داشته باشد.

با تهاجم روسیه چه بر سر بازارهای مالی آمده است؟

اکنون که چند روز از تهاجم روسیه به اوکراین می‌گذرد، در ابتدا دارایی‌های امن در کنار کامودیتی‌هایی که در معرض کمیابی هستند، افزایش یافته‌ و بازار سهام با کاهش قابل توجهی مواجه شدند، اما سپس با اطمینان از اینکه تحریم‌های غرب به ویژه آمریکا چندان تنش‌زا و چشمگیر نیست تمامی بازارها بخشی از مسیر رفته را برگشتند که در این میان طلا یک روز عجیب را سپری کرد و از سقف خود نزدیک ۱۰۰ دلار ریزش کرد.

بیشترین کاهش در شاخص بازار سهام آلمان مشاهده شده است. این کشور وابستگی زیادی به گاز روسیه دارد.

همچنین شاخص سهام اروپا نیز از نظر بیشترین کاهش بازار سهام در مقام دوم قرار گرفته است.

قیمت نفت برنت پس از سال‌ها دوباره به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه رسید اما پس از آن ریزش عمیقی را تجربه کرد.

قیمت گاز طبیعی اگرچه ماه‌ها است از اوج خود فاصله گرفته است، اما همچنان در سطوح بسیار بالا نسبت به میانگین یک دهه اخیر خود معامله می‌شود.

طلا یک دارایی امن در زمان جنگ و تنش‌های ژئوپلیتیکی است. طی هفته گذشته شاهد اوج‌گیری قیمت طلا به بالاترین سطح در یک سال گذشته بودیم.

نقره، دیگر دارایی امن است که البته به اندازه طلا به تنش‌های ژئوپلیتیک حساس نیست اما این فلز نیز به خوبی در نتیجه تنش‌های اخیر افزایش داشت.

پالادیوم یکی از فلزهای مهم در صنعت خودروسازی و تولید کاتالیزورها است. ۴۰ درصد از تولید معدنی این فلز در روسیه انجام می‌شود.

پلاتین، دیگر فلز گرانبهایی است که ۱۰ درصد از تولید آن در روسیه است. این فلز نیز همپای دیگر فلزات گرانبها رشد کرد اما سپس ریزش بزرگی را تجربه کرد.

اوکراین سومین صادر کننده بزرگ ذرت است و قیمت ذرت در معاملات هفته گذشته اوج‌گیری بی‌سابقه‌ای داشت. ممکن است قیمت ذرت طی چند روز آتی دوباره به سقف‌های جدیدی دست پیدا کند.

روسیه یکی از تولید کنندگان بزرگ گندم جهان است. عجیب نیست که شاهد رسیدن قیمت گندم به بالاترین سطوح طی دهه‌های اخیر باشیم.

سخن پایانی

درگیری روسیه و اوکراین، چه با هدف تصرف کل اوکراین، چه با هدف رسیدن مرزهای زمینی روسیه به کریمه و چه با هدف تصرف کل مرزهای لوهانسک و دونتسک انجام شده باشد، نشان از یک چرخش ژئوپلیتیک در نظم جهان دارد. ممکن است تحولات به همین نقطه ختم نشود. تنش‌های متعددی در نقاط مختلف جهان مانند آتش زیر خاکستر هستند که می‌توانند سربرآورند. تنش‌های میان چین و تایوان یکی از این‌ها است. همچنین درگیری‌های میان ترکیه، یونان و قبرس بر سر بعضی جزایر، درگیری‌های میان آذربایجان و ارمنستان و همینطور سایر کشورها که ممکن است در سایه این جنگ، به آنها دامن زده شود.

این که در آینده چه می‌شود، بستگی به مسیر تحولات دارد. معامله‌گران باید با مسیر تحولات همراه شده و از انجام معامله خارج از مسیر تحولات یا پیشگویی آینده خودداری کنند. این تنها راه برای جلوگیری از زیان‌ها است. فراموش نکنید که اولین هدف شما در بازار نه طرفداری از طرف خاص در درگیری و نه پیشگویی زمان و نحوه پایان درگیری است، بلکه اولین هدف شما حفاظت از سرمایه‌ شخصی‌تان است.