سالروز؛ اثرات حمله ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بر بازارهای مالی

۲۱ سال پیش در چنین روزی، آمریکا در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ توسط یک سری حملات تروریستی مورد حمله قرار گرفت، حملاتی که نه تنها مردم آمریکا بلکه کل جامعه تجاری اثرات ویرانگر آن را احساس کردند. بازارهای سهام بلافاصله، دچار رکود و افت شدیدی شدند و تقریباً هر بخش از اقتصاد، کمابیش وارد بحران شد.

اقتصاد ایالات متحده که پیش‌تر در پی حباب دات کام (سال ۲۰۰۰)  از یک رکود متوسط رنج می‌برد؛ در پی این حملات تروریستی آسیب مهلک‌تری را تجربه کرد. با این حال به طور معجزه آسایی، بازارها و به طور کلی حوزه کسب‌وکار، در مدت زمان نسبتاً کوتاهی دوباره بهبود یافتند. به طوریکه تا پایان سال تولید ناخالص داخلی ایالت متحده (GDP)، ارزش کل همه کالاها و خدمات، نسبت به سال گذشته حدود یک درصد افزایش یافت و به بیش از ۱۰ تریلیون دلار رسید که نشان می‌داد اقتصاد در پی حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر آنگونه که تصور می‌شد آسیب جدی ندیده است. در واقع، طبق گزارش دفتر تحلیل اقتصادی (BEA)، تولید ناخالص داخلی در سه ماهه چهارم سال ۲۰۰۱ با نرخ ۲.۷% رشد داشت.

بیشتر بخوانید: تولید ناخالص داخلی GDP چیست و چه تاثیری بر فارکس دارد؟

واکنش بازار

به دلیل انتظار برای آشوب و هرج و مرج بازار و وقوع موج فروش شدید و کاهش فاجعه‌بار ارزش معاملات در پی حملات تروریستی، تصمیم گرفته شد که بورس نیویورک و نزدک تا ۱۷ سپتامبر بسته بمانند، این طولانی‌ترین تعطیلی از سال ۱۹۳۳ بود. به علاوه بسیاری از شرکت‌های تجاری، کارگزاری‌ها و سایر شرکت‌های مالی که دفتری در مرکز تجارت جهانی داشتند، در پی تلفات غم‌انگیز جانی و ریزش هر دو برج نتوانستند کار کنند.

در اولین روز معاملاتی نیویورک (NYSE) بعد از یازده سپتامبر، بازار ریزشی ۶۸۴ واحدی داشت یعنی یک ریزش ۷.۱ درصدی که در آن زمان رکوردی برای بزرگترین زیان در تاریخ معاملات طییک روز معاملاتی ثبت کرد.(هرچندبعدها این رکورد طی بحران پاندمی کرونا طی سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ شکسته شد.)

درپایان آن هفته معاملاتی در روز جمعه، شاهد بزرگترین زیان در تاریخ بورس نیویورک بودیم، داوجونز تقریباً ۱۳۷۰ واحد ریزش کرد که نشان‌دهنده زیانی بیش از ۱۴ درصد بود.

دوره مستر کلاس طلا

جامع‌ترین دوره آموزشی طلا

این دوره در مجموعه یوتوفارکس تهیه شده و نتیجه سال‌ها تجربه در حوزه معامله‌گری طلا و فارکس است. این دوره توسط مجموعه‌ای از معامله‌گران حرفه‌ای یوتوفارکس تهیه شده است. با خرید این دوره از تجربه چندین معامله‌گر بهره‌مند خواهید شد.

مشاهده دوره

شاخص S&P500 نیز کاهش ۱۱.۶ درصدی را تجربه کرد. ارزش تخمین زیان رخ داده طی اینپنج روز عددی معادل ۱.۴ تریلیون دلار برآورده شد.

همانگونه که پیش‌بینی‌ می‌شد هنگام از سرگیری معاملات، فروش عمده سهام، بیشترین ضربه را به بخش‌های هواپیمایی و بیمه وارد آورد و در صدر زیان‌ها شرکتهای  (American Airlines) و (United Airlines) قرار گرفتند که همان ایرلاین‌هایی بودند که هواپیماهایشان برای حملات تروریستی ربوده شده بود. تاثیر فوری در حوزه معاملات قابل توجه بود. قیمت طلا از ۲۱۵.۵۰ دلار در هر انس به ۲۸۷ دلار رسید که نشان دهنده عدم اطمینان و پناه بردن سرمایه‌گذاران مضطرب به این دارایی امن بود.

قیمت نفت و گاز نیز به دلیل ترس از محدود شدن واردات نفت از خاورمیانه افزایش یافت. با این حال در عرض یک هفته، این قیمت‌ها به سطح تقریبی‌ای که قبل از حمله در آن در حال معامله بودند بازگشتند چرا که هیچ حمله جدیدی رخ نداد و تحویل نفت خام به ایالت متحده از منابع معمول آن، همچنان ادامه پیدا کرد. قیمت طلا نیز به همین دلیل کاهش یافت.

تاثیر مخرب روی کسب وکارها

اما تاثیر فوری حادثه ۱۱ سپتامبر در بعضی از بخش‌های کسب و کارها قابل توجه بود.

صنعت بیمه در ۱۱ سپتامبر با خسارتی که معادل ۴۰ میلیارد دلار تخمین زده شده بود آسیب دید؛ هرچند که اکثر شرکت‌ها ذخایر نقدینگی کافی برای پوشش این تعهدات را داشتند. در نتیجه پیامدهای حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در خصوص صنعت بیمه، قانونی تحت عنوان بیمه ریسک تروریسم تصویب شد که ضررها را بین دولت فدرال و صنعت بیمه تقسیم می‌کرد. ضرورت این قانون زمانی احساس شد که هزینه حق بیمه‌ها فراتر از تصورات پیشین در مورد ریسک احتمالی خواهد بود.

هیچ فرمول مالی نمی‌تواند کاملا خطرات یک حمله تروریستی را از نظر دامنه خسارت اندازه‌ گیری کند. پس از ۱۱ سپتامبر بسیاری از شرکت‌های بیمه از پوشش خسارت‌های ناشی از فعالیت‌های تروریستی خودداری کردند؛ چرا که احتمال پیش‌بینی حملات تروریستی بسیار دشوار بوده و مسئولیت بالقوه آن بسیار سنگین می‌باشد و به همین دلیل شرکت‌های بیمه، از تامین بیمه تروریسم نسبت به بیمه حوادث و خسارات و…پرهیز می‌کردند و این قضیه لزوم قانون‌گذاری جدید در ارتباط با نحوه پوشش ریسک را به وضوح نشان داد.

بخش‌های سفر، گردشگری، مهمانداری، سرگرمی و خدمات مالی نیز کاهش شدید مشابهی داشتند. زیرا موجی موقت از ترس و عدم اطمینان سراسر کشور را فراگرفت. در میان غول‌های خدمات مالی، مریل لینج با ۱۱.۵% و مورگان استنلی با ۱۳% کاهش، شدیدترین کاهش قیمت سهام را تجربه کردند.

تاثیر بر سفرهای هوایی

در آگوست قبل از ۱۱ سپتامبر، سفرهای هوایی ایالت متحده با ۶۵.۴ میلیون مسافر به رکورد بالایی دست یافته بود. اما این آمار پس از حادثه ۱۱ سپتامبر به میزان قابل توجهی کاهش یافت.

حجم مسافران تا ژوئیه ۲۰۰۵ دیگر نتوانست از بالاترین حد خود قبل از وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر بالاتر برود. ورشکستگی و ناپدید شدن بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی، توقف تردد در بسیاری از مسیرها و مقاصد هوایی و بررسی‌های امنیتی سخت‌گیرانه‌تر، همگی از عوامل تشدید این مشکل در صنعت بودند. حتی قبل از ۱۱ سپتامبر، صنعت هواپیمایی ایالت متحده از رکود اقتصادی رنج می‌برد. هرچند که دولت فدرال یک بسته حمایتی ۱۵ میلیارد دلاری ارائه کرد، اما با این وجود چندین شرکت هواپیمایی اعلام ورشکستگی کردند.

همزمان با توقف معاملات آتی کالا و ممنوعیت کوتاه مدت واردات کالاهای فاسد شدنی از کانادا و مکزیک، صنعت کشاورزی متحمل زیان‌های مالی عمده‌ای شد. با این حال، تجارت کالا و ترافیک واردات به سرعت از سر گرفته شد و این بخش با سرعت خوبی بهبود یافت.

آسیب به کسب و کارهای کوچک و اطمینان مصرف کننده

در بخش واحدهای تجاری کوچک، خصوصاً شرکت‌های مجاور مرکز تجارت جهانی در منهتن، زیان‌های عمده‌ای به بار آمد. تقریبا ۱۸.۰۰۰ کسب و کار کوچک تعطیل یا به کلی نابود شدند.

دولت مجدداً از طریق اداره بازرگانی واحدهای خرد و گروه‌های بخش خصوصی ارائه وام‌ها و کمک‌های نقدی‌ای را از سر گرفت. این کمک‌ها به مشاغل واجد شرایط در منهتن، ویرجینیا در نزدیکی پنتاگون، فرودگاه ملی ریگان و کسب و کارهایی که در سراسر کشور به دلیل حملات تروریستی از نظر مالی آسیب دیده بودند، اعطا شد.

با این حال، شاخص اعتماد مصرف کننده و شاخص احساسات مصرف کننده دانشگاه میشیگان به سطوحی سقوط کردند که از سال ۱۹۹۶ و ۱۹۹۳ مشاهده نشده بود. این دو شاخص بر اساس نظر سنجی‌هایی است که سنتیمنت مصرف کنندگان و تمایل آنها به خرید کالاها و خدمات مختلف را اندازه ‌گیری می‌کند.

بیشتر بخوانید: شاخص احساسات مصرف کننده دانشگاه میشیگان (MCSI) چیست؟

آیا باید حادثه ۱۱ سپتامبر را مسئول تمامی مشکلات بعدی دانست؟

اقتصاد ایالت متحده به دلیل قدرت و انعطاف پذیری خود جایگاهی افسانه‌ای برخوردار بود. به همین خاطر، چند صباحی نگذشت که داوجونز، نزدک، و S&P500 به سطوح قیمتی قبل از ۱۱ سپتامبر بازگشتند. به هر جهت، اندازه، گستره و قدرت اقتصاد ایالت متحده آنقدر عظیم بود که وقتی همه محاسبات ناشی از خسارت محاسبه شد، آسیب نسبتا ناچیز به نظر می‌آمد. شدیدترین اثرات در یک منطقه جغرافیایی محدود (یعنی منهتن، واشنگتن و ویرجینیا) احساس شد.

پس از از ۱۱ سپتامبر در سال‌های بعد انواع مشکلات اقتصادی گریبان گیر آمریکا شد که در حال حاضر اقتصاد با بسیاری از آنها همچنان دست و پنجه نرم می‌کند. اما به نظر می‌رسد حملات غم‌انگیز ۱۱ سپتامبر که توسط بن لادن، رهبر تروریست‌ها به عنوان تلاشی برای نابودی آمریکا پایه‌ریزی شد، نتیجه مطلوب طراحان را به همراه نداشت.

کدام بخش‌‌ها پس از حملات ۱۱ سپتامبر در کوتاه مدت بیشترین ضربه را خوردند؟

جای تعجب نیست که خطوط هوایی و صنعت بیمه بلافاصله پس از ۱۱ سپتامبر متحمل شدیدترین ضررها شدند. کاهش شدید مشابهی به بخش‌های سفر، گردشگری، مهمانداری، سرگرمی و خدمات مالی وارد شد. در بخش خدمات مالی، مریل لینچ ۱۱.۵ درصد و مورگان استنلی ۱۳ درصد متضرر شدند.

تاثیر کلی حادثه ۱۱ سپتامبر بر اقتصاد ایالت متحده چه بود؟

تاثیر اولیه با سقوط بازارهای سهام و ضربه فوری بر پیکر واحدهای تجاری وارد شد. اقتصاد آمریکا در پی حباب دات کام از یک رکود متوسط رنج می‌برد و حملات تروریستی آسیب بیشتری به جامعه تجاری که در حال مبارزه با اتفاق حباب دات کام بودند، وارد کرد.

با این حال همانطور که ذکر شد  تا پایان سال، تولید ناخالص داخلی آمریکا نسبت به سال قبل ۱ درصد افزایش یافت. بر اساس گزارش دفتر تحلیل اقتصادی (BEA)، تولید ناخالص داخلی ۲.۷ درصد در سه ماهه چهارم سال ۲۰۰۱ افزایش یافت.

بازار سهام چه مدت پس از ۱۱ سپتامبر تعطیل شد؟

حدود یک هفته، به دلیل هرج و مرج بازار، بورس نیویورک و نزدک در ۱۱ سپتامبر بسته بودند و تا ۱۷ سپتامبر نیز بسته ماندند. طولانی‌ترین تعطیلی بازار سهام در سال ۱۹۱۴ رخ داد و چهارماه به طول انجامید

سخن پایانی

برخی از اقتصاددانان معتقدند که بسیاری از مشکلات اقتصادی کنونی ایالات متحده و نیز جهان در اثر حوادث ۱۱ سپتامبر باقی مانده است. جنگ در عراق و افغانستان، افزایش تلاش‌های امنیتی و اطلاعاتی آمریکا و جنگ مداوم علیه تروریسم، همه هزینه‌های ناشی از حملاتی بود که در آن روز سرنوشت ساز اتفاق افتاد. با این حال، به نظر برخی تحلیلگران دیگر، نسبت دادن تمامی پیامدهای اقتصادی و سیاسی جهان کنونی به یک اتفاق در گذشته ممکن است ساده‌ترین و البته غیرقابل‌اطمینان‌ترین شیوه تحلیل پس‌نگرانه باشد.