احتمال بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، با پیشتازی او در نتایج اولیه انتخابات، نگرانی‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره تأثیرات این اتفاق بر اقتصاد ایران را افزایش داده است. در دوره نخست ریاست‌جمهوری او، سیاست‌های سختگیرانه و تحریم‌های گسترده‌ای بر ایران اعمال شد که به کاهش ارزش ریال و افزایش قابل‌توجه نرخ دلار منجر شد. اکنون، این سوال اساسی مطرح است که در صورت پیروزی مجدد ترامپ، آیا نرخ دلار می‌تواند به مرز ۹۰ هزار تومان برسد؟ برای پاسخ به این سوال، لازم است به تجربه گذشته، تحلیل نظرات کارشناسان و سناریوهای پیش‌بینی شده درباره نرخ دلار نگاهی بیندازیم.
تجربه دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ
در سال ۱۳۹۷، با خروج ترامپ از توافق هسته‌ای برجام و اعمال تحریم‌های بی‌سابقه بر ایران، اقتصاد ایران با شوک‌های زیادی روبرو شد. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های بانکی و تحریم‌های نفتی بود که منجر به کاهش چشمگیر درآمدهای ارزی ایران شد. در این دوران، نرخ دلار از حدود ۳۵۰۰ تومان به بیش از ۳۰ هزار تومان رسید که تأثیرات منفی بسیاری بر اقتصاد ایران و معیشت مردم داشت. تجربه این دوره نشان داد که سیاست‌های فشار حداکثری ترامپ تا چه حد می‌تواند ارزش ریال را تحت تأثیر قرار دهد.
احتمال بازگشت سیاست‌های فشار حداکثری
دونالد ترامپ بارها در سخنرانی‌های انتخاباتی خود به بازگشت به سیاست‌های فشار حداکثری اشاره کرده است. در صورت پیروزی او، این احتمال وجود دارد که تحریم‌های جدید و حتی شدیدتری علیه ایران اعمال شود.
این تحریم‌ها می‌تواند مجدداً به محدودیت‌های گسترده بر درآمدهای ارزی ایران منجر شده و تقاضا برای دلار را افزایش دهد. کاهش عرضه ارز و تشدید محدودیت‌های تجاری احتمالاً به روند افزایش نرخ دلار دامن می‌زند. در این شرایط، این نگرانی واقعی است که نرخ دلار به‌طور بی‌سابقه‌ای به مرزهای جدیدی مانند ۹۰ هزار تومان برسد.
تحلیل‌های کارشناسان و پیش‌بینی‌ها
بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که پیروزی ترامپ و بازگشت او به سیاست‌های قبلی، می‌تواند نرخ دلار را به سطوح جدیدی برساند. به‌عنوان مثال، برخی تحلیلگران بازار ارز در مصاحبه‌هایی اشاره کرده‌اند که پیروزی ترامپ می‌تواند به افزایش شدید نرخ دلار منجر شود و به دلیل فشارهای جدید، پیش‌بینی نرخ‌هایی نزدیک به ۹۰ هزار تومان را نیز دور از ذهن نمی‌دانند. اقتصاددانانی مانند محمدصادق الحسینی نیز در تحلیل‌های خود اشاره کرده‌اند که پیروزی ترامپ می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر اقتصاد ایران داشته باشد و افزایش نرخ دلار به سطوحی حتی بالاتر از پیش‌بینی‌های کنونی نیز محتمل است.
پیش‌بینی‌های سازمان برنامه و بودجه درباره نرخ دلار
در این میان، گزارشی که در سال ۱۴۰۰ توسط سازمان برنامه و بودجه منتشر شده، دو سناریو را برای آینده نرخ دلار تا سال ۱۴۰۶ در نظر گرفته است. در این گزارش، دو حالت برای نرخ دلار پیش‌بینی شده است:
- در صورت تداوم تحریم‌ها: اگر تحریم‌ها ادامه پیدا کنند و سیاست‌های مشابهی اعمال شود، نرخ دلار تا سال ۱۴۰۱ به ۳۵ هزار تومان و تا سال ۱۴۰۶ به ۲۸۴ هزار تومان خواهد رسید. این سناریو نشان‌دهنده اثرات بالقوه‌ای است که تحریم‌های بلندمدت بر ارزش ریال می‌گذارند.
- در صورت رفع تحریم‌ها: اگر تحریم‌ها کاهش پیدا کند یا روابط تجاری ایران با کشورهای دیگر بهبود یابد، نرخ دلار تا سال ۱۴۰۱ حدود ۱۷,۷۰۰ تومان خواهد بود و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۱۴۰۶ به ۵۵ هزار تومان برسد.
این پیش‌بینی‌ها نشان‌دهنده تأثیرات مستقیم تحریم‌ها بر نرخ ارز و اقتصاد ایران است. از آنجا که در صورت پیروزی ترامپ، احتمالاً تحریم‌ها شدیدتر و حتی طولانی‌تر خواهند بود، احتمال تحقق سناریوی تداوم تحریم‌ها و افزایش نرخ دلار به سطوح بالاتر همچنان وجود دارد.
✔️ بیشتر بخوانید: آیا سکه ۶۰ میلیونی نتیجه بازگشت ترامپ به قدرت خواهد بود؟
عوامل داخلی مؤثر بر نرخ ارز
نرخ ارز تنها به عوامل خارجی وابسته نیست و عوامل داخلی نیز در تعیین آن نقش مهمی دارند. نقدینگی بالا، تورم، کسری بودجه و سیاست‌های پولی و مالی دولت از جمله عواملی هستند که می‌توانند فشار بر نرخ ارز را افزایش دهند. در صورتی که نقدینگی و تورم کنترل نشود، حتی بدون اعمال تحریم‌های خارجی نیز نرخ دلار ممکن است افزایش یابد. مدیریت مناسب نقدینگی و کاهش تورم از راهکارهایی است که می‌تواند تا حدی از افزایش شدید نرخ دلار جلوگیری کند.
اقدامات ممکن برای مدیریت نرخ ارز
در شرایطی که احتمال بازگشت ترامپ به ریاست‌جمهوری و اعمال مجدد تحریم‌ها بالا است، دولت می‌تواند با انجام اقداماتی اثرات منفی احتمالی را کاهش دهد:
- تقویت ذخایر ارزی: یکی از اقدامات مؤثر، افزایش ذخایر ارزی و تزریق آن به بازار است که می‌تواند از نوسانات شدید ارز جلوگیری کند.
- کنترل نقدینگی و کاهش تورم: مدیریت نقدینگی و کاهش تورم می‌تواند تا حدی از فشار بر نرخ ارز بکاهد.
- توسعه صادرات غیرنفتی: افزایش درآمدهای ارزی از طریق صادرات غیرنفتی می‌تواند به اقتصاد ایران کمک کرده و فشار ارزی را کاهش دهد.
- گسترش روابط دیپلماتیک: مذاکره و بهبود روابط بین‌المللی با کشورهای منطقه و جهان می‌تواند از شدت تحریم‌ها بکاهد و به تثبیت نرخ ارز کمک کند.
سخن پایانی
با توجه به تجربه دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ و تأثیرات منفی آن بر اقتصاد ایران، احتمال افزایش شدید نرخ دلار در صورت بازگشت او به کاخ سفید وجود دارد. سیاست‌های سختگیرانه و تحریم‌های شدید می‌تواند نرخ ارز را به سطوح بی‌سابقه‌ای برساند. سازمان برنامه و بودجه ایران نیز در گزارش خود تأثیرات مختلفی را بر نرخ دلار پیش‌بینی کرده که به تداوم تحریم‌ها وابسته است. در چنین شرایطی، اقدامات مناسب اقتصادی و دیپلماتیک می‌تواند تا حدی از اثرات منفی جلوگیری کند، اما پیش‌بینی دقیق تأثیرات نهایی همچنان دشوار است.
