مداخله ارزی (Currency Intervention) نوعی سیاست پولی است، که در آن بانک مرکزی یک کشور از طریق خرید یا فروش ارز خود در بازار سعی می‌کند تعادل عرضه و تقاضا را حفظ کرده و از این طریق بر ارزش آن تأثیر بگذارد. این اقدام معمولا با یک تعدیل در ذخایر پول توسط بانک مرکزی همراه می‌شود تا هرگونه تاثیر نامطلوب غیرمستقیم بر اقتصاد کشور را خنثی کند.
در بازار ارزهای خارجی یا همان بازار فارکس، هرکسی می‌تواند معامله کند، در حقیقت این بازار به معامله‌گران اجازه می‌دهد تا از پویایی و نوسانات قیمت ارزها نسبت به یکدیگر سود کسب کنند. هنگامیکه بانک مرکزی یک کشور، در بازار فارکس معامله می‌کند، به این امر مداخله ارزی می‌گویند. اگر بانک مرکزی مقدار زیادی ارز را معامله کند، می‌تواند بر ارزش پول تاثیر بگذارد.
در این مقاله به روش‌های مختلف مداخلات بانک مرکزی و حقایق مهمی می‌پردازیم که باید از جانب معامله‌گران پیش از ورود به بازار خرید و فروش ارز، در نظر گرفته شوند.
مداخله ارزی چگونه عمل می‌کند؟
اگر بانک مرکزی احساس کند که پول آن کشور به سرعت در حال افزایش (یا کاهش) ارزش است، ممکن است تصمیم بگیرد که وارد عمل شده و سرعت حرکت قیمت را کاهش دهد. اگرچه می‌توان با مداخله ارزی، ارزش پول را در هر دو جهت حرکت داد؛ یعنی بانک مرکزی می‌تواند با مداخله ارزی، ارزش ارز خود را کاهش یا افزایش دهد، اما معمولاً مداخلات ارزی برای کاهش ارزش ارز انجام می‌شود. ارزش‌گذاری بالا برای ارز باعث می‌شود که صادرات کمتر رقابتی باشد، چراکه قیمت محصولات صادراتی از آنجاییکه با ارز پرقدرت ارزش‌گذاری می‌شود، بالاتر خواهد بود. همچنین کاهش نرخ برابری جفت ارزها، هزینه نسبی صادرات یک کشور را کاهش می‌دهد و این امر می‌تواند به افزایش صادرات و رشد اقتصادی کمک کند.
اما بانک مرکزی چگونه ارزش ارز خود را کاهش می‌دهد؟ این کار به راحتی با افزایش عرضه که همان فروش ارز خود در بازار است، انجام می‌گیرد. هرچه ارز بیشتری در بازار وجود داشته باشد، ارزش آن کاهش بیشتری پیدا می‌کند. بانک‌های مرکزی مانند فدرال رزرو، به صورت مستقیم پول را به شبکه بانکی تزریق نمی‌کنند، بلکه آن را از طریق روشی بنام عقیم‌سازی (Sterilization) انجام می‌دهند. در این روش، بانک مرکزی به جای تزریق مستقیم ذخایر بانکی، این کار را با خرید یا فروش اوراق قرضه انجام می‌دهد.
مداخله ارزی بانک‌های مرکزی اگرچه در مقادیر بسیار بزرگ انجام می‌شود، اما این مقدار باز هم نسبت به کل حجم معاملات بازار فارکس، چندان بزرگ نیست. این بدان معناست که مداخله ارزی، بلافاصله ارزش یک ارز را افزایش یا کاهش نمی‌دهد، بلکه به معامله‌گران نشان می‌دهد که دولت یک کشور در تلاش است تا ارز خود را در جهتی خاص تحت فشار قرار دهد. این موضوع ممکن است بر تصمیمات سرمایه‌گذاران تاثیر بگذارد.
مثال زیر نمونهای موفق از مداخله بانک مرکزی ژاپن در پاسخ به افزایش ارزش ین ژاپن نسبت به دلار آمریکا است. بانک ژاپن با توجه به اینکه نرخ ارز نامطلوب بوده است، به سرعت مداخله می‌کند و ارزش ین را پایین می‌آورد، بنابراین موجب صعودی شدن روند جفت ارز دلار/ین می‌شود. مداخله در بازه زمانی که با دایره آبی مشخص شده صورت گرفته و اثرات آن کمی بعد قابل مشاهده است.
هرچند اکثر مداخلات بانک‌های مرکزی موفقیت آمیز بوده اما در بعضی مواقع خلاف این موضوع هم اتفاق افتاده است. نمودار زیر نمونهای از مداخله ارزی را در جفت ارز دلار (آمریکا) / رئال (برزیل)، نشان می‌دهد. در این نمودار، دو نوبت مداخله بانک مرکزی برای ممانعت از پایین آمدن ارزش رئال برزیل را مشاهده می‌کنید. تقریبا واضح است که هر دو سناریو برای تقویت‌کردن هر چه سریع‌تر رئال برزیل در مقابل دلار به شکست انجامیده، زیرا دلار به روند صعودی خود ادامه داده است.
بیشتر بخوانید: سیاست تسهیل کمی یا QE چیست و چرا توسط بانک‌های مرکزی انجام می‌شود؟
روش‌های متفاوت مداخله ارزی
بانک‌های مرکزی گزینه‌های متنوعی برای انتخاب شیوه‌ی مداخله دارند، اما به طور کلی می‌توان روش‌های مداخله را به دو صورت مستقیم یا غیرمستقیم طبقه‌بندی کرد. مداخله مستقیم تاثیری فوری بر بازار فارکس دارد، حال آنکه در مداخله غیر مستقیم، بانک مرکزی از ابزاری که شکل تهاجمی کمتری دارند برای رسیدن به اهدافش استفاده می‌کند. نمونه‌هایی از مداخله مستقیم و غیرمستقیم عبارت‌اند از:
مداخله عملیاتی: به طور معمول هنگامیکه مردم از مداخله بانک مرکزی صحبت می‌کنند، منظورشان این نوع مداخله است. مداخله عملیاتی شامل مجموعه اقدامات بانک مرکزی برای خرید و فروش ارزهای ملی و خارجی می‌شود. اندازه خالص این خرید و فروش‌ها است که که باعث ایجاد نوسان در بازار می‌شود.
مداخله لفظی: این نمونهای از مداخله‌ی ارزی غیر مستقیم در بازار فارکس است، بدین صورت‌که بانک مرکزی اعلام می‌کند که اگر نرخ ارز ملی به یک سطح نامطلوب برسد، در بازار مداخله خواهد کرد. این روش همانطور که از نامش پیداست، بیشتر لفاظی است تا اقدام کردن. با اعلام آمادگی بانک مرکزی برای مداخله در بازار، معامله‌گران دست به کار شده و به صورت دسته‌جمعی ارز را به سطح موردنظر باز می‌گردانند.
مداخله هماهنگ: این روش ترکیبی از روش لفظی و روش عملیاتی است و بیشتر زمانی موثر است که چندین بانک مرکزی یکصدا نگرانی خود را از نرخ ارز اعلام می‌کنند. وقتی تعدادی از بانک‌های مرکزی، استفاده از تکنیک لفاظی را گسترش دهند، به احتمال زیاد یکی از آن‌ها واقعا مداخله عملیاتی را برای رساندن قیمت به سطح مطلوب انجام خواهد داد.
مداخله استرلیزه: مداخله استرلیزه شامل دو اقدام بانک مرکزی به منظور تاثیر بر نرخ ارز می‌شود، در حالیکه همزمان پایه پولی را ثابت نگه می‌دارد. این روش مستلزم برداشتن دو گام توسط بانک مرکزی است: اول خرید یا فروش ارز خارجی و دوم عملیات بازار باز (خرید یا فروش اوراق قرضه دولتی) در همان حجم معامله اول.
مهم‌ترین مداخلات ارزی در طول تاریخ
با اینکه مداخله ارزی بانک‌های مرکزی در بازار فارکس نسبتاً نادر است، اما زمان‌هایی وجود دارد که این مداخلات بسیار مشخص و برجسته می‌شود. لازم به توضیح است که تاریخچه مداخلات در بازارهای ارزی، حتی به قبل از ظهور پول فیات باز می‌گردد. شاید بتوان اولین مداخله ارزی را به فدرال رزرو نسبت داد، زمانیکه در سال ۱۹۲۰ فدرال رزرو با خرید همزمان طلا و فروش دلار، در بازار ارز مداخله انجام داد.
در سال ۲۰۱۱، به علت وقوع یک زلزله مهیب در ژاپن، سرمایه‌گذاران به دنبال خرید ارز این کشور به عنوان دارایی امن بودند. تنها طی ۵ روز، ارزش ین در برابر دلار آمریکا ۵ درصد افزایش یافت. فدرال رزرو از طریق مداخله ارزی، نسبت به کاهش قدرت نسبی ین در برابر دلار اقدام کرد. در آن زمان ایالات متحده به سایر کشورهای G7 پیوست تا با مداخله ارزی، ارزش ین در بازار را تثبیت کنند.
همچنین در آگوست ۲۰۱۹ استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، چین را به دستکاری در ارز خود متهم کرد. او معتقد بود که چین با این کار به دنبال ایجاد مزیت ناعادلانه در بازار جهانی است. منوچین گفت که چین با کاهش ارزش یوان، کشورها را تشویق می‌کند تا محصولات چینی را خریداری کنند.
چگونگی معامله‌گری فارکس در هنگام مداخلات بانک مرکزی
معامله‌گران باید در نظر داشته باشند، وقتیکه بانک مرکزی اقدام به مداخله در بازار فارکس می‌کند، نوسانات قیمتی می‌تواند بسیار زیاد باشد. بنابراین بهتر است، یک نسبت ریسک به پاداش مناسب تعیین کنند و از یک مدیریت ریسک معقول بهره ببرند.
بانک مرکزی وقتی در بازار فارکس مداخله می‌کند که روند موجود بر خلاف جهتی باشد که این بانک درمورد نرخ ارز انتظار دارد. بنابراین، معامله‌گری در زمان مداخله بانک مرکزی مانند معاملات برگشتی است.
از آنجاییکه بازار فارکس تمایل دارد مداخله بانک مرکزی را پیش‌بینی کند، ممکن است در زمان‌هایی که احتمال مداخله بانک مرکزی وجود دارد، حرکاتی برخلاف روند بلندمدت بازار مشاهده شود. از این رو هیچ تضمینی وجود ندارد که معامله‌گران بتوانند روند جدید را پیش از آنکه واقعا بانک مرکزی دخالت کند، پیدا کنند.
منبع: thebalance ,DailyFX
برای پیگیری اخبار روز و فوری فارکس و بازارهای جهانی به کانال تلگرام UtoFX بپیوندید.
بیشتر بخوانید:
- بازیگران اصلی بازار فارکس چه کسانی هستند؟
- بانک مرکزی چگونه بر بازار فارکس تاثیر می‌گذارد؟
- آشنایی با سازوکار بانک مرکزی آمریکا – فدرال رزرو (Fed)
- آشنایی با سازوکار بانک مرکزی اروپا (ECB)
