خداحافظی با نرخ‌های بهره منفی
بانک مرکزی ژاپن (BOJ) در ۱۸ مارس ۲۰۲۴ با سیاست نرخ بهره منفی خود خداحافظی کرد. در واقع، BoJ نرخ بهره را به محدوده صفر تا ۰.۱ درصد افزایش داد که اولین افزایش نرخ بهره از سال ۲۰۰۷ به شمار می‌رود. علاوه بر این، بانک مرکزی ژاپن سیاست مهار منحنی بازده (YCC) را که برای اولین بار در سال ۲۰۱۶ برای پایین نگه داشتن بازدهی اوراق قرضه اجرا شده بود، کنار گذاشت. تورم در بالاترین سطح از دهه ۱۹۹۰ و سریع‌ترین سرعت افزایش دستمزدها در ۳۱ سال گذشته، از جمله عوامل این تصمیم بودند.
در حالی که به احتمال زیاد نرخ‌های بهره در ژاپن افزایش خواهد یافت (نمودار ۱)، BoJ ممکن است برای جلوگیری از شوک به بازارهای جهانی و همچنین اقتصاد خود محتاطانه عمل کند. به دنبال افزایش نرخ بهره، رئیس بانک مرکزی ژاپن، اوئدا، اشاره کرد آنها فعلاً شرایط مالی را انبساطی نگه خواهند داشت و خرید اوراق قرضه دولتی (JGB) را با سرعتی مشابه گذشته (شش تریلیون ین در ماه) ادامه خواهند داد. همچنین نشست ماه آوریل بانک مرکزی این موضع را تایید کرد: نرخ بهره طبق انتظار ثابت ماند و اعلام شد که عجله‌ای برای انقباض بیشتر پولی بیشتر وجود ندارد. در همین حال، چشم‌انداز تورم هسته برای هر دو سال ۲۰۲۴ (به ۲.۸ از ۲.۴ درصد در ژانویه) و ۲۰۲۵ (به ۱.۹ از ۱.۸ درصد) تجدید نظر شد.
تأثیرات بر دارایی‌های داخلی؟
قابل انکار نیست که دارایی‌های ریسکی در ژاپن مانند سهام، چشم‌انداز جذابی برای سرمایه‌گذاران دارند: بهبود حاکمیت شرکتی، ین ضعیف که به نفع صادرکنندگان است و تغییرات ساختاری، همگی از این بازار داخلی حمایت می‌کنند. در واقع، شاخص Nikkei 225 در چهار ماه اول سال جاری، ۱۲ درصد افزایش یافت.
اما با پایان برنامه خرید دارایی‌های قابل معامله در بورس (ETF) توسط بانک مرکزی ژاپن و افزایش تدریجی نرخ بهره، بازار سهام ممکن است در بلندمدت تحت فشار قرار گیرد. یک نظرسنجی از بلومبرگ نشان می‌دهد که ۴۴ درصد از پاسخ‌دهندگان در بحبوحه عادی‌سازی سیاست پولی توسط بانک مرکزی ژاپن، پایان این روند را پیش‌بینی می‌کنند (نمودار ۲).
در همین حال، احتمال تقویت ین ژاپن قابل توجه است. با نزدیک شدن به چرخه کاهش جهانی تسهیل پولی و افزایش بازده اوراق قرضه ژاپن، ین ممکن است در بلندمدت ارزش بیشتری پیدا کند. همچنین ممکن است برای بازار سهام مشکلاتی ایجاد کند، زیرا بخش قابل توجهی از درآمد یا تولید شرکت‌های ژاپنی از خارج از کشور به دست می‌آید (نمودار ۳) و ین ضعیف سهم مهمی در افزایش اخیر شاخص نیکی ۲۲۵ داشته است.
با هرگونه افزایش بازده و کاهش خرید اوراق توسط بانک مرکزی ژاپن، دارایی‌های با درآمد ثابت ژاپنی آسیب‌پذیر خواهند بود، در حالی که سرمایه‌گذاران نهادی با دارایی‌های قابل توجه در اوراق قرضه، در صورت افزایش نرخ بهره ممکن است با زیان مواجه شوند.
به طور کلی، با حرکت به سمت یک محیط سرمایه‌گذاری تا حدودی چالش‌برانگیز – محیطی با فضای بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی بیشتر (نمودار ۴) – سرمایه‌گذاران باید به راه‌هایی برای محافظت از سبد سهام خود فکر کنند.
نقش طلا در سبد سرمایه‌گذاری ژاپن
طلا به عنوان یک ابزار تنوع‌بخش ریسک در سبد سرمایه‌گذاری ژاپن ایفای نقش می‌کند. با چند استثنا، طلا در دوره‌های ریسک سیستمی، عملکردی به خصوص مؤثر داشته است و در ۹ از ۱۳ سه‌ماهه‌ای که شاخص نیکی ۲۲۵ بیش از ۱۰ درصد کاهش یافته، بازدهی مثبتی داشته است (نمودار ۵). در چهار سه‌ماهه باقی‌مانده نیز طلا عملکرد بهتری نسبت به سهام ژاپنی نشان داده است.
عملکرد طلا عمدتاً ناشی از همبستگی پایین آن با دارایی‌های پرریسک مانند سهام ژاپنی تلقی می‌شود که در بلندمدت تقریباً صفر است (نمودار ۶). محرک‌های متنوع عملکرد طلا، مستقل از اقتصاد ژاپن، نقش آن را به عنوان یک عامل مؤثر در متنوع‌سازی برای سرمایه‌گذاران ژاپنی تقویت می‌کند.
اثرات منحصر به فرد تنوع‌سازی و کاهش ریسک طلا در یک سبد سرمایه‌گذاری، با مقایسه ریسک نزولی و بازده انواع دارایی‌ها مشهود است. عموماً رابطه‌ای مستقیم بین ریسک نزولی و بازده وجود دارد، به این معنی که ریسک نزولی کمتر به معنای بازدهی کمتر و بالعکس است (نمودار ۷). با این حال، طلا یک استثنا است. طی ۲۰ سال گذشته، طلا به طور متوسط سالانه کمی بیش از ۱۰ درصد بازدهی داشته که آن را به یکی از بهترین گروه‌های سرمایه‌گذاری از نظر عملکرد تبدیل می‌کند، اما نکته مهم این بوده که طلا همچنین ریسک نزولی محدودی را از خود نشان داده است. این در تضاد کامل با سایر دارایی‌های با درآمد ثابت باکیفیت است که مانند طلا، محافظت در برابر نزول را ارائه می‌دهند، اما این کار را به قیمت بازدهی پایین‌تر انجام می‌دهند.
زمان‌بندی، وسعت و مدت هرگونه بحران ژئوپلتیکی همیشه نامشخص و عملاً غیرقابل پیش‌بینی است. در سالی که انتخابات مهمی در ایالات متحده و سراسر جهان برگزار می‌شود، چنین عدم اطمینان‌هایی تنها می‌تواند تشدید شود. به همین دلیل، تنوع‌بخشی راهبردی بلندمدت به سبد سرمایه‌گذاری ضروری است و طلا می‌تواند به عنوان یک عامل پوشش ریسک ژئوپلتیکی نقش کلیدی ایفا کند (نمودار ۸).
آیا طلا همچنان گزینه‌ی جذابی است؟
طلا در سال ۲۰۲۴ تاکنون عملکرد خیره‌کننده‌ای داشته است (نمودار ۹). با پیش‌بینی کاهش نرخ بهره از سوی بانک‌های مرکزی بزرگ و افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیکی، بازار مشتقات در ماه مارس به‌طور قابل توجهی بهبود یافت و قیمت طلا را به سمت بالا سوق داد. همچنین خریدهای بی‌سابقه بانک‌های مرکزی در سه‌ماهه اول و تقاضای قوی طلای فیزیکی در مناطق مهم جهان، روند صعودی طلا را تقویت کرد. در حالی که قیمت طلا به دلار آمریکا در چهار ماه اول سال جاری، ۱۱ درصد افزایش یافت، قیمت این فلز گرانبها به ین ژاپن با جهشی ۲۴ درصدی همراه بود.
در واقع، تداوم خریدهای بانک‌های مرکزی و افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیکی احتمالاً محرک‌های بیشتری به همراه خواهد داشت که تا به حال در سال جاری شاهد آن بوده‌ایم. انتظار می‌رود بانک‌های مرکزی جهان در سال ۲۰۲۴ خریدهای طلای بالاتر از حد معمول را حفظ کنند که این امر همچنان از عملکرد طلا حمایت خواهد کرد.
عوامل کوتاه‌مدت، مانند موقعیت‌یابی سرمایه‌گذاران در بازار مشتقات، قیمت طلا را به بالاترین حد رسانده و باعث شده تا بسیاری بر این باور باشند که بازار این فلز گرانبها به قلمرو اشباع خرید رسیده است. اما تحلیل‌ها نشان می‌دهد که مالکیت طلا نزدیک به پایین‌ترین سطح تاریخی خود قرار دارد (نمودار ۱۰). این موضوع در کنار عوامل بنیادی قوی از جمله تقاضای فیزیکی بالا، کاهش بازدهی اوراق خزانه ایالات متحده با آغاز چرخه تسهیل پولی توسط فدرال رزرو دیر یا زود و افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیکی، حاکی از آن است که طلا در حال حاضر باارزش تلقی نمی‌شود.
نتیجه‌گیری
با پایان یافتن سیاست نرخ بهره منفی بانک مرکزی ژاپن، آینده اقتصادی این کشور نامشخص به نظر می‌رسد. نگرانی‌های کوتاه‌مدت مانند ارزش بیش از حد سهام‌های ژاپنی و ریسک‌های بلندمدت – از جمله تأثیرات منفی بر سهام و دارایی‌های با درآمد ثابت ناشی از افزایش نرخ بهره و ین قوی‌تر – ممکن است به سبدهای سرمایه‌گذاری محلی آسیب برساند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که قیمت طلا به ین می‌تواند سرمایه‌گذاران ژاپنی را در برابر افت بازار سهام داخلی و شوک‌های ژئوپلیتیکی محافظت کند. مهم‌تر اینکه، ویژگی منحصر به فرد طلا – ریسک پایین و بازده قوی – آن را به یک عامل ایده‌آل برای تنوع بخشیدن به ریسک سبد و افزایش بازده تبدیل می‌کند.
با این حال، با افزایش قیمت طلا و رسیدن به بالاترین سطح تاریخی خود، ممکن است سرمایه‌گذاران در مورد تخصیص طلا تردید داشته باشند. خریدهای طلای بانک‌های مرکزی بالاتر از حد معمول و ریسک‌های ژئوپلیتیکی زیاد، همچنان باید جذابیت طلا را برای سرمایه‌گذاران در دنیایی پر از آشوب افزایش دهد. با نگاهی به کل مالکیت طلا که همچنان در پایین‌ترین سطح تاریخی خود باقی مانده است، نتیجه می‌گیریم که طلا باارزش تلقی نمی‌شود.
در حالی که پیچیدگی‌های کوتاه‌مدت ممکن است سرمایه‌گذاران را سردرگم کند، چشم‌انداز بلندمدتی وجود دارد که سرمایه‌گذاران باید بر آن تمرکز کنند: با افزایش مداوم عرضه پول و قرار گرفتن بدهی‌های دولت‌های جهان در معرض ریسک فروپاشی، طلا ممکن است به عنوان یک پوشش ریسک و حفظ ارزش برای سبدهای سرمایه‌گذاری عمل کند.
