با رسیدن قیمت طلا به بالاترین حد خود در ماه مه، بسیاری معتقد بودند که چین نیروی محرکه اصلی این افزایش است. از سوی دیگر، بانک مرکزی چین (PBoC) ذخایر طلای خود را برای ۱۸ ماه متوالی افزایش داده است. در واقع، ذخایر طلای چین از اکتبر ۲۰۲۲ تا آوریل ۲۰۲۴ به میزان ۱۰.۱۶ میلیون اونس یا ۳۱۶ تن افزایش یافته و به ۷۲.۸ میلیون اونس یا ۲۲۵۸ تن رسیده است.
اهمیت نه چندان زیاد طلا در ذخایر چین
اندازه و رشد ذخایر رسمی طلای بانک مرکزی چین آنچنان هم بزرگ نیست. به منظور مقایسه، با وجود داشتن بزرگ‌ترین ذخایر ارزی جهان، ذخایر طلای چین پنجمین از نظر بزرگ‌ترین است و کمی کمتر از روسیه قرار دارد. طلا همچنان کمتر از ۵ درصد از کل ذخایر رسمی PBoC را تشکیل می‌دهد. ایالات متحده در صدر این فهرست با بیش از ۸۰۰۰ تن ذخایر طلا قرار دارد. آلمان و ایتالیا نیز به ترتیب دارای دومین و سومین ذخایر بزرگ طلا هستند.
یک رقم قابل توجه‌تر این است که تقاضای کلی طلا در چین به طور مداوم بالاست. چین در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۴۰۰ تن طلا وارد کرده که آن را به بزرگ‌ترین واردکننده این فلز گرانبها در جهان تبدیل نموده است. در واقع، صادرات طلا از چین بسیار ناچیز بوده و بنابراین، واردات خالص طلا همچنان حدود ۱۴۰۰ تن است. چین همچنین بزرگ‌ترین تولیدکننده طلای جهان به شمار می‌رود و در سال گذشته ۳۷۵ تن طلا تولید کرده است.
بیشتر تقاضای طلای چین از مصرف‌کنندگان خرد و به شکل جواهرات، شمش‌ها و سکه‌های طلا ناشی می‌شود، زیرا این فلز گرانبها در فرهنگ چینی بسیار محبوب است. طبق گزارش شورای جهانی طلا، مصرف‌کنندگان چینی در سال قبل، ۹۱۰ تن طلا خریداری کردند که ۱۲۱ تن بیشتر از سال ۲۰۲۲ بود. با این حال، این مقدار هنوز بسیار کمتر از تقاضای ده سال پیش است. شایان ذکر است در سال ۲۰۱۳، مصرف‌کنندگان چینی ۱۳۴۶ تن طلا خریداری کردند.
نقش بانک‌های تجاری
فعالان بزرگ چین که اغلب نادیده گرفته می‌شوند، بانک‌های تجاری چینی هستند. واردات طلا به شدت توسط بانک مرکزی چین مهار می‌شود و بانک‌های چینی جزو معدود نهادهایی هستند که مجوز واردات آن را دارند. در پایان سال ۲۰۲۳، این بانک‌ها ۴۵۳ میلیارد یوان در فلزات گرانبها سرمایه‌گذاری کردند که معادل تقریبی ۱۰۱۶ تن طلا است.
با این حال، ذخایر طلای بانک‌های تجاری چینی در دو سال گذشته به شدت کاهش یافته؛ میزان ذخایر آنها در سال ۲۰۲۳ حدود ۷۰۰ تن و در سال ۲۰۲۲ حدود ۶۰۰ تن افت کرده و تنها در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۴ کمی افزایش داشته است. لازم به ذکر است چهار بانک بزرگ چین در دو سال گذشته میزان ذخایر خود را از ۲۰۶۴ تن به ۷۸۵ تن کاهش داده‌اند.
در واقع، مقدار طلای نگهداری‌شده توسط بانک‌های تجاری چینی از سال ۲۰۱۶ که کل ذخایر به بیش از ۳۰۰۰ تن رسید، کاهش یافته است. اولین کاهش بزرگ در سال ۲۰۱۸ رخ داد، زمانی که کل ذخایر ۳۰ درصد کمتر شد و به ۲۰۰۰ تن رسید. این ذخایر برای چند سال قبل از اینکه در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ کاهش بیشتری پیدا کند، در آن سطح باقی ماند.
کاهش اخیر ذخایر توسط بانک‌های تجاری به دلیل قطع خدمات مشتقات کالاها برای مشتریان خرد رخ داده است. بانک مرکزی چین در سال ۲۰۲۰، زمانی که قیمت نفت خام به محدوده منفی سقوط کرد و باعث ضررهای بزرگی برای سرمایه‌گذاران خرد شد که محصولات مرتبط با قیمت نفت آن را خریداری کرده بودند، با شکایت‌های قضایی مواجه گشت. البته، آن داستان با تسویه‌حساب‌ها به پایان رسید. در واقع، PBoC مجبور شد بخش زیادی از این ضررها را بپذیرد و توسط نهادهای نظارتی مجازات شد.
از آن زمان، نهادهای نظارتی و بانک‌ها با محصولات مشتقات مرتبط با قیمت کالاها محتاط‌تر شده‌اند. رئیس وقت نهاد نظارت بر بانک‌ها در سال ۲۰۲۱ به‌طور عمومی هشدار داد افرادی که در ارزهای خارجی یا طلا سفته‌بازی می‌کنند، سخت است بتوانند ثروتمند شوند. در همان سال، چندین بانک بزرگ خدمات خرید طلا برای سرمایه‌گذاران خرد را محدود کردند. شایان ذکر است برخی از بانک‌ها این خدمات را به‌طور کامل متوقف کرده‌اند.
بنابراین، افزایش خرید طلا توسط مصرف‌کنندگان چینی به شکل شمش‌ها و جواهرات احتمالاً به این دلیل توضیح داده می‌شود که مردم دیگر نمی‌توانند محصولات مالی مرتبط با این فلز گرانبها را در بانک‌ها خریداری کنند. در نتیجه، مجموع ذخایر طلای مصرف‌کنندگان خرد چینی، بانک‌ها و PBoC در سال ۲۰۲۳ فقط ۴۳۱ تن افزایش یافته است. در همین حال، تولید و واردات خالص طلای چین در سال گذشته حدود ۱۷۷۵ تن بوده است که منجر به ایجاد یک شکاف بیش از ۱۳۰۰ تن می‌شود. این شکاف نشان‌دهنده مقدار طلایی تلقی می‌گردد که از آمارها ناپدید شده است.
معمولاً دیدن شکاف‌هایی بین این آمارها رایج شده، اما معمولاً این شکاف‌ها چند صد تن در بیشترین حالت هستند و چنین شکاف بزرگی نادر است. آخرین باری که شاهد چنین شکاف بزرگی بودیم، سال ۲۰۱۸ بود که شکاف بیش از ۲۰۰۰ تن رسید. بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، شکاف‌ها نسبتاً کوچک بودند، اما در سال ۲۰۲۲ دوباره بزرگ‌تر شدند.
در سال ۲۰۲۲، واردات خالص و تولید طلا در چین مجموعاً ۱۶۳۹ تن بوده است، در حالی که مصرف‌کنندگان خرد و بانک مرکزی چین ۸۵۳ تن خریداری کرده‌اند و بانک‌های تجاری ۶۰۰ تن از ذخایر خود را کاهش داده‌اند که منجر به ایجاد یک شکاف ۱۳۸۲ تنی می‌شود. به عبارتی ساده‌تر، در دو سال گذشته مجموعاً ۲۷۰۰ تن طلا در چین ناپدید شده که بیش از نصف تولید سالانه جهانی طلاست.
سوال: طلا کجا رفته است؟
ارزش کل طلای ناپدید‌شده در دو سال گذشته حدود ۲۰۰ میلیارد دلار امروز است. این مقدار به قدری زیاد است که بعید به نظر می‌رسد یک خریدار مرموز همه آن را داشته باشد. چندین احتمال می‌تواند توضیح دهد که طلا کجا رفته است.
اولین احتمال: بانک مرکزی چین
اولین احتمال این است که PBoC بیشتر از آنچه اعلام نماید، طلا خریداری می‌کند. در این احتمال، اگر بانک مرکزی چین به‌طور زیاد ذخایر طلای خود را افزایش داده باشد، ممکن است بخواهد از اعلام کامل آن خودداری نماید تا بازار را آشفته نکند. البته، با توجه به رویارویی بین ایالات متحده و چین، به نفع PBoC است که ذخایر ۳.۴ تریلیون دلاری خود را از متنوع کند. البته، اعتقاد بر این است که دلار آمریکا همچنان بیش از نصف ذخایر رسمی PBoC را تشکیل می‌دهد.
بانک مرکزی چین همیشه ذخایر طلای خود را به موقع اعلام نکرده است. در ژوئن ۲۰۱۵، بانک مرکزی چین یک افزایش یک‌باره ۶۲۱ تنی را اعلام نمود، اما هیچ‌کس باور نمی‌کرد که در یک ماه PBoC آن‌قدر طلا خریده باشد و بیشتر افراد فرض می‌کردند که این رقم نمایانگر یک افشای با تأخیر از خریدهای قبلی است. اگر ۲۷۰۰ تن طلای ناپدید‌شده در دو سال گذشته همگی متعلق به بانک مرکزی چین باشد، این مقدار ذخایر رسمی طلای این کشور را به نزدیک به ۵۰۰۰ تن می‌رساند.
احتمال دوم: خریداران دیگر
احتمال دوم این است که خریداران دیگری وجود دارند که ما آنها را نمی‌بینیم. برای مثال، غیرممکن نیست که صندوق ثروت ملی نیز به پیروی از PBoC، مقداری طلا خریداری کرده باشد. بالاخره، صندوق ثروت ملی ممکن است نخواهد تمام پول خود را در دلار آمریکا نگه دارد، البته که این نهاد میزان طلای خود را افشا نمی‌کند.
احتمال سوم: کاهش کمتر ذخایر و افزایش بیشتر خریدها
احتمال سوم این است که کاهش ذخایر طلای بانک‌ها بیش از حد و خریدهای خانوار کمتر از حد برآورد شده است. در حالی که بانک‌های داخلی کاهش بزرگی در دارایی‌های طلای خود گزارش داده‌اند، برخی سرمایه‌گذاران ممکن است به بانک‌های خارجی روی آورده باشند که مجوز واردات طلا را نیز دارند. آنها ممکن است ذخایر طلای خود را بدون افشا افزایش داده باشند، هرچند منطقی نیست چنین افزایشی بتواند به طور کامل کاهش ذخایر طلای بانک‌های چینی را جبران کند.
