اوراق قرضه چیست؟ معرفی انواع اوراق قرضه

آشنایی و درک نحوه تاثیر نرخ بهره و اوراق قرضه دولتی، بر ارزشگذاری بازار ارز بسیار مهم است. این عوامل، توسط معامله‌گران با تجربه فارکس برای تعیین روندهای بلندمدت ارزها به طور دقیق نظارت می شوند. نوسانات در اوراق خزانه‌داری آمریکا (به ویژه اوراق قرضه بلندمدت خزانه‌داری آمریکا) یکی از مهم‌ترین فاکتورهای ارزشگذاری حرکات دلار است که بسیاری از معامله‌گران تازه‌کار، معمولا آنها را نادیده می‌گیرند.

اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه، ابزار بدهی هستند که می‌تواند توسط شرکت‌های بزرگ یا دولت‌ها منتشر شوند. این اوراق به منظور دستیابی این شرکت‌ها و دولت‌ها به سرمایه‌ موردنظر و با نرخ بهره نسبتا کم، منتشر می‌شوند.

دولت‌ها اوراق را در تمام سطوح منتشر می‌کنند‌، به عنوان مثال ایالات متحده در سطوح فدرال، ایالتی و شهرداری‌ها اوراق قرضه منتشر می‌کند. اوراق قرضه، نسبت به انواع دیگر بدهی‌ها و وام‌ها منابع ارزان‌تری برای وام‌ستانی دولت‌ها و شرکت‌ها هستند.

دوره مستر کلاس طلا

جامع‌ترین دوره آموزشی طلا

این دوره در مجموعه یوتوفارکس تهیه شده و نتیجه سال‌ها تجربه در حوزه معامله‌گری طلا و فارکس است. این دوره توسط مجموعه‌ای از معامله‌گران حرفه‌ای یوتوفارکس تهیه شده است. با خرید این دوره از تجربه چندین معامله‌گر بهره‌مند خواهید شد.

مشاهده دوره

ناشر اوراق قرضه، شرایط کلی تامین مالی و استقراض را تعیین می‌کند. این شرایط شامل تعیین دوره بازپرداخت اوراق قرضه و نرخ بهره (نرخ کوپن اوراق قرضه) در سطوحی است که به نظر آنها مناسب است. در حراج اوراق قرضه، سرمایه‌گذاران موافقت می‌کنند که قیمتی را برای اوراق قرضه پرداخت کنند. این قیمت بازده متوسط اوراق قرضه را در حراجی تعیین می‌کنند. خریداران اوراق قرضه عموما کوپن‌هایی را دریافت می‌کنند که سود اصلی آن‌ها است و به طور دوره‌ای در فواصل زمانی ۳۰ روزه، ۶۰ روزه، ۱۲۰ روزه، سه ساله، پنج ساله، ده ساله و ۳۰ ساله پرداخت می‌شود.

بازده اوراق قرضه‌، بازگشت سرمایه موثر سالانه است. با توجه به قیمتی که برای این اوراق پرداخت شده و کوپن‌هایی که قرار است پرداخت شود. بنابراین وقتی صحبت از بازدهی می‌شود، منظور بازدهی هر ساله آن نوع از اوراق است. علاوه‌بر این، قیمت اوراق، مبلغی است که خریدار برای اوراق قرضه پرداخت کرده و یا ارزشگذاری فعلی آن اوراق در بازار است. همچنین کوپن اوراق بهادار، میزان بهره‌ای است که خریدار اوراق قرضه به صورت دوره‌ای از ناشر اوراق قرضه دریافت می‌کند.

قیمت اوراق، رابطه معکوسی با بازده آن دارد.

هنگامی که قیمت اوراق قرضه افزایش می‌یابد، بازده کاهش یافته و هنگامی که قیمت اوراق کاهش می‌یابد، بازده افزایش می‌یابد. این یک مفهوم مهم برای معامله‌گران فارکس در مورد اوراق خرانه‌داری است. به طور کلی، اگر سرمایه‌گذاران نسبت به قیمت اوراق قرضه دیدگاه نزولی داشته باشند، بازده این اوراق افزایش پیدا می‌کند و نمایانگر نرخ بهره بالاتر در آینده خواهدبود که برای ارز آن کشور، یک موقعیت صعودی است.

به طور مشابه، اگر قیمت اوراق قرضه از دیدگاه سرمایه‌گذاران صعودی باشد، بازده اوراق کاهش یافته و نرخ بهره در آینده نزولی خواهدبود که به صورت کلی برای ارز آن کشور، یک موقعیت نزولی است. دلیل معکوس بودن بازدهی اوراق با قیمت آنها این است که قیمت سررسید اوراق ثابت است و قیمت حال حاضر، هرچقدر کمتر از قیمت سررسید باشد، دارنده آن سود بیشتری می‌برد که به معنای بازدهی بیشتر است؛ پس قیمت کمتر اوراق به معنای درصد سود بیشتر برای دارنده آن است.

ویژگی های اوراق قرضه چیست؟

•  اوراق قرضه بدهی است نه سند مالکیت. به این معنا که دارنده اوراق قرضه حق یا سهمی در طرح‌های تجاری یا دولتی که به خاطر اجرای آن، اوراق منتشر شده ندارند. اما دارنده اوراق از نظر حقوقی ارجحیت بالایی برای دریافت دیون خود دارد. در واقع با دارنده اوراق از نظر حقوقی به عنوان یک بدهکار برخورد می‌شود نه یکی از صاحبان سهام.
• اوراق قرضه بر این فرض ارائه می‌شود که در پایان سررسید، سود و اصل سرمایه تضمین شده است.
• نرخ بهره رکن اصلی این اوراق به شمار می‌رود و تعیین کننده قیمت آن در بازار ثانویه است.
• ارزش گذاری اوراق قرضه و تعیین ارزش فعلی آن بر اساس نرخ تنزیل و مفهوم ارزش زمانی پول صورت می‌گیرد. به عنوان مثال اگر سود اوراق قرضه از نرخ تنزیل بالاتر باشد، قیمت اوراق افزایش خواهد یافت و بالعکس اگر سود اوراق قرضه از نرخ تنزیل پایین‌تر باشد، قیمت اوراق کاهش می‌یابد.

انواع اوراق قرضه

۱. اوراق قرضه دولتی

دولت‌ها یکی از نهادهایی هستند که برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود اقدام به صدور اوراق قرضه می‌کنند. دولت‌ها معمولا برای فعالیت‌هایی ازجمله پرداخت به موقع حقوق و صورت حساب‌ها، اقدام به صدور و انتشار اوراق قرضه می‌کنند. هرچقدر اقتصاد یک کشور قوی‌تر باشد، ریسک سرمایه‌کذاری در اوراق قرضه آن نیز پایین‌تر خواهد بود. در کشوری مانند آمریکا، این نوع سرمایه‌گذاری یکی از امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها به شمار می‌رود.

۲. اوراق قرضه شهرداری

شهرداری‌ها نیز پروژه‌های در دست اجرا دارند که به منابع مالی زیادی نیاز دارد تا به اجرا درآیند. به همین دلیل این نهاد نیز در پی تامین آن اقدام به صدور اوراق قرضه می‌کند. شهرداری‌ها درآمدی از محل مالیات‌های دریافتی دارند. اگر منابع مالی مورد نیاز آنها رقمی بیش از میزان مالیات‌های دریافتی باشد؛ اقدام به صدور اوراق قرضه می‌کنند.

۳. اوراق قرضه شرکتی

کسب‌وکارها نیز به دنبال تامین منابع مورد نیاز خود هستند و برای رفع هزینه‌ها، اقدام به صدور اوراق قرضه می‌کنند. در مقایسه با اوراق قرضه دولتی و شهرداری، این نوع اوراق ریسک بالاتری دارد اما از سوی دیگر تنوع بیشتری نیز دارد.

انواع اوراق قرضه

۴. اوراق مشارکت

اوراق مشارکت اوراقی هستند که برای تامین مالی پروژه‌ها عرضه شده‌اند. این پروژه‌ها یا دولتی (مانند طرح‌های عمرانی، زیرساختی و…) است یا خصوصی (مانند طرح توسعه، افزایش ظرفیت تولید، احداث کارخانه و…) است.

ویژگی های اوراق مشارکت

• می‌تواند بی‌نام و قابل انتقال به غیر باشد. در صورتی که اوراق بی‌نام باشد، دارنده اوراق می‌تواند آن را در بازار ثانویه به فرد دیگری منتقل کند، اما اوراق بانام در وجه خریدار اول صادر می‌شود و خریدار نمی‌تواند اوراق را به فرد دیگری منتقل کند. صدور اوراق بانام عموما در بازارهای بدهی کم عمق رواج دارد چرا که اگر اوراق بی‌نام منتشر شود، هزینه وام‌ستانی توسط عرضه کننده اوراق در بازار ثانویه افزایش خواهد یافت.
• سود این اوراق علی‌الحساب می‌باشد. یعنی در سررسید نهایی اگر سود قطعی بیشتر از سود علی‌الحساب باشد، مابه التفاوت باید به حساب دارندگان واریز شود اگرچه به ندرت این اتفاق رخ می‌دهد.
• اوراق مشارکت از آنجایی که عموما توسط دولت‌های محلی (شهرداری ها و…) و یا نهادهای خصوصی صادر می‌شود، ریسک نکول دارد بنابراین ریسک آنها بالاتر از اوراق قرضه دولتی است. به همین ترتیب سود آنها نیز بالاتر خواهد بود. همچنین در برخی کشورها دولت ملی به عنوان ضامن اوراق مشارکت عمل می‌کند و نظارت بر حسن اجرای پروژه‌ها را نیز بر عهده دارد.
• سود اوراق مشارکت معاف از مالیات بوده و به صورت دوره‌ای با کوپن‌های ماهانه، سه ماهه و یا سالانه پرداخت می‌شود. بدیهی است که هرچقدر دوره پرداخت سود کوتاه‌تر باشد، تقاضای بیشتری را نیز جلب خواهد کرد.
• در صورتی که اوراق مشارکت بی‌نام باشد، خریدار می‌تواند آن را در بازار ثانویه به فروش برساند. اگر اوراق بی‌نام در بازار بورس غیرقابل معامله باشد، خریدار باید به یک کارگزار مراجعه کرده و آن را قبل از سررسی به فروش برساند.

۵. اوراق صکوک

در زبان عربی صک به معنای سند و نوعی گواهی مالکیت است. از آنجایی که در شرع اسلام دریافت سود قطعی بدون مشارکت در سد و زیان مصداق ربا و حرام است، کشورهای اسلامی با محدودیت در عرضه اوراق قرضه مواجه هستند. این مشکل توسط متخصصان مالی در کشورهای اسلامی با ابزار اوراق صکوک تا حدودی رفع شده است.

به طوری کلی می‌توان تفاوت میان اوراق صکوک و اوراق قرضه را اینگونه توصیف کرد:

• صکوک نشان دهنده مالکیت یک دارایی است در حالی که اوراق قرضه صرفا نشان دهنده بدهی است.
• در اوراق قرضه هر نوع دارایی می‌ةواند به عنوان موضوع معامله قرار گیرد اما در اوراق صکوک تنها دارایی‌هایی که به لحاظ شرعی مجاز است، می‌تواند ملاک انتشار اوراق قرار گیرد.
• اعتبار اوراق قرضه وابسته به اعتبار صادر کننده یا ناشر آن است در حالی که اعتبار صکوک به ارزش دارایی پشتوانه آن وابسته است.
• فروش صکوک در بازار ثانویه به معنای فروش مالکیت دارایی است در حالی که فروش اوراق قرضه به معنای فروش بدهی است.
• در صکوک امکان افزایش اصل دارایی و ارزش اوراق صکوک وجود دارد در حالی که اصل بدهی در اوراق قرضه قابلت افزایش ندارد.

تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت

در اوراق قرضه سود قطعی مشخص است اما در اوراق مشارکت سود قطعی مشخص نیست و به صورت علی الحساب واریز می‌شود.

سود قطعی در اوراق مشارکت در پایان پروژه مشخص خواهد شد. به عنوان مثال فرض کنید شرکتی برای احداث کارخانه‌ای اوراق مشارکت با سود ۱۰ درصد علی الحساب واریز کند و در پایان پروژه سود قطعی ۱۲ درصد باشد. مابه التفاوت سود علی الحساب و سود قطعی باید به حساب خریداران اوراق مشارکت واریز شود.

مزایا و معایب اوراق قرضه

یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق قرضه امنیت آن است. سرمایه‌گذارانی که به دنبال سود مطمئن با ریسک بسیار پایین هستند، می‌توانند از اوراق قرضه استفاده کنند. همچنین بسیاری از سرمایه‌گذاران که به دنبال متنوع کردن سبد سهام خود هستند نیز از این اوراق استفاده می‌کنند.

با این حال امنیت بالای اوراق قرضه منجر به کاهش سود آن نیز می‌شود.

مهم‌ترین عیب اوراق قرضه بازده پایین آن است. در واقع از آنجایی که اوراق قرضه امن‌ترین و کم ریسک‌ترین سرمایه‌گذاری در هر اقتصاد است، بازده آن نیز پایین‌ترین بازده در اقتصاد است.

آیا خرید اوراق قرضه دارای ریسک است!؟

هنگام سرمایه‌گذاری روی اوراق قرضه دو ریسک نرخ بهره و ریسک اعتبار (Credit Risk) وجود دارند که باید ارزیابی شود. اگرچه تمرکز ما در اینجا بر روی ریسک نرخ بهره و تاثیر نرخ بهره بر روی قیمت‌گذاری اوراق قرضه است، اما یک سرمایه‌گذار باید در مورد ریسک اعتباری این اوراق نیز آگاه باشد و بداند که آیا صادرکننده این اوراق چقدر اعتبار دارد و چقدر احتمال نکول (عدم بازپرداخت بدهی) این اوراق وجود دارد.

ریسک نرخ بهره به معنی ریسک تغییر قیمت اوراق قرضه به دلیل تغییر در نرخ بهره است. تغییر در نرخ بهره کوتاه مدت، در مقابل نرخ بهره بلند مدت، می‌تواند از روش‌های مختلف بر قیمت اوراق قرضه مختلف تاثیر بگذارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. همچنین ریسک اعتباری به این معنی است که ناشر اوراق قرضه سود برنامه‌ریزی شده یا اصل پول را بازپرداخت نمی‌کند. احتمال وقوع رویداد اعتباری منفی یا نکول بر روی قیمت اوراق قرضه تاثیر می‌گذارد. هرچه ریسک وقوع نکول که بر مبنای درجه اعتبار صادرکننده اوراق تعیین می‌شود بیشتر منفی باشد، سرمایه‌گذاران تقاضای بازده بالاتری برای این اوراق دارند.

سرمایه‌گذاران، اوراق خزانه‌داری آمریکا را بدون ریسک نکول در نظر می‌گیرند. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران بر این باورند که دولت آمریکا قطعا سود و اصل سرمایه پرداخت‌شده برای خرید اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا را بازپرداخت خواهدکرد. با توجه به این نکته، اوراق قرضه شرکتی و اوراق قرضه منتشر شده توسط برخی از شهرداری‌ها که دارای ریسک بیشتری هستند، می‌توانند ریسک قابل توجهی در قبال پرداخت کوپن (سودهای میان‌دوره‌ای) یا حتی ریسک عدم بازپرداخت قیمت اسمی اوراق در سررسید را به همراه داشته باشند.

منحنی بازده (Yield Curve) چیست

بازده اوراق خزانه چگونه بر ارزها تاثیر می‌گذارد؟

اوراق قرضه دولتی به دلیل امنیت بالا در سرمایه‌گذاری، در مقایسه با سایر دارایی‌ها مانند سهام، از بازده کمتری برخوردارند. این بدان دلیل است که پرداخت کوپن (بهره) در اوراق قرضه دولتی تضمین شده‌است، بنابراین به عنوان یک سرمایه‌گذاری بسیار امن در نظر گرفته می‌شود.

هنگامی که «ریسک گریزی» در بازار افزایش پیدا می‌کند، این امر منجر به آن می‌شود که سرمایه‌گذاران به دنبال اوراق قرضه با کیفیت بالاتر بروند. این سرمایه‌گذاران، تمایل به خرید اوراق قرضه دولت آمریکا دارند و بازده آن‌، به خاطر این افزایش فشار خرید، کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی، ارزش دلار آمریکا افزایش می‌یابد و ارزش نسبی ارزهای دیگر، به طور معمول کاهش می‌یابد.

به عنوان مثالی برای توضیح چگونگی ارتباط ارزش ارز با قیمت اوراق خزانه دولتی، هنگام انتشار داده خرده فروشی آمریکا، در صورتی که این آمار بسیار بهتر از حد انتظار باشد، قیمت اوراق ۱۰ ساله خزانه‌داری معمولا به شدت سقوط می‌کند، در نتیجه بازده این اوراق افزایش پیدا می‌کند.

بازده بالاتر اوراق قرضه، نشان‌دهنده خطر افزایش نرخ بهره در آمریکا است. همچنین اوراق قرضه با بازدهی بالاتر، باعث جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود. که در اثر این رخداد، سرمایه‌گذاران ارزهای محلی خود را برای خرید دلار به فروش می‌رسانند. این امر منجر به افزایش قیمت دلار در برابر این ارزها می‌شود.

همانطور که در مثال بالا اشاره شد، نرخ سود اوراق قرضه دولتی که در بازده اوراق خزانه‌داری خود را نشان می‌دهد، می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر ارزش دلار آمریکا داشته‌باشد. نمودار زیر نشان می‌دهد که معمولا همبستگی قدرتمندی میان بازده اوراق قرضه ۱۰ ساله خزانه‌داری آمریکا با جفت ارز USDJPY وجود داشته است:

بازده اوراق خزانه چگونه بر ارزها تاثیر می‌گذارد؟

این نمودار نشان می‌دهد که با افزایش بازده اوراق قرضه ۱۰ ساله خزانه‌داری آمریکا، افزایش متناظری در جفت ارز USDJPY دیده می‌شود. برعکس هنگامی که بازده این اوراق کاهش می‌یابد، نرخ USDJPY نیز کاهش می‌یابد. البته این همبستگی به فراخور اتفاقات مختلف بازار، ممکن است کمتر یا بیشتر نیز باشد. نکته‌ای که حائز اهمیت است، این است که نباید این همبستگی را مبنای اصلی تحلیل  و معاملات خود قرار دهیم، بلکه از آن به عنوان ابزاری کمکی در تحلیل خود استفاده کنیم.

تفاوت اوراق قرضه با سهام

سخن پایانی

بازده اوراق قرضه سنجه‌ای مهم برای اقتصاد کشورها است و تقریبا تمام مناسبات اقتصادی یک کشور بر پایه آن پیش‌می‌رود. این اوراق نشان از سلامت اقتصاد یک کشور دارد و می‌تواند به سرمایه‌گذاران در مورد چگونگی وضعیت اقتصادی در آینده نزدیک و حتی آینده‌ای دور، نشانه‌هایی ارائه کند. با این حال گاهی دولت‌ها و حتی بانک‌های مرکزی با اهداف مختلف، اقدام به دستکاری بازده این اوراق می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که دید روشنی از آینده اقتصاد به سرمایه‌گذاران ارائه نشود.

همچنین در این شرایط، تخصیص بهینه منابع صورت نمی‌گیرد. اگر نرخ بهره بلندمدت پایین‌تر از حد لازم باشد، شرکت‌هایی بدون بهره‌وری ظهور می‌کنند که در آینده با نکول‌های بزرگ، باعث شوک به سیستم اقتصادی می‌شوند. همچنین اگر نرخ بهره بلندمدت بیش از حد زیاد باشد، ممکن است شرکت‌هایی با بهره‌وری بالا نیز نتوانند از پس هزینه استقراض برآیند و مجبور به تعدیل نیرو شوند که در این صورت رکود در اقتصاد گسترش پیدا می‌کند.