اوراق قرضه شهرداری چیست؟ | معرفی انواع، مزایا و ریسک‌ها

زمان مطالعه: 25 دقیقه

اوراق قرضه شهرداری چیست؟

در بسیاری از شهرها و مناطق، توسعه زیرساخت‌ها و ارائه خدمات عمومی با چالش‌های مالی روبه‌رو است. از ساخت مدارس و بیمارستان‌ها گرفته تا بازسازی پل‌ها و خطوط حمل‌ونقل شهری، همه این پروژه‌ها نیازمند منابع مالی گسترده‌ای هستند که بودجه‌های معمول دولتی به‌تنهایی پاسخگوی آن‌ها نیست. در این میان، یکی از ابزارهای مالی مؤثر که در پشت‌صحنه بسیاری از این پروژه‌ها قرار دارد، اوراق قرضه شهرداری است؛ ابزاری که اگرچه شاید در نگاه نخست کمتر شناخته‌شده باشد، اما نقشی بنیادین در شکل‌دهی به چهره امروز و فردای شهرها ایفا می‌کند.

اوراق قرضه شهرداری، با سازوکار خاص و ویژگی‌های متمایز خود، پلی میان نیازهای فوری جامعه و ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت ایجاد می‌کنند. این اوراق نه‌تنها به دولت‌های محلی امکان می‌دهند پروژه‌های عمرانی و خدماتی را پیش ببرند، بلکه به سرمایه‌گذاران نیز بستری برای مشارکت در توسعه پایدار فراهم می‌سازند. در ادامه این مقاله، با ماهیت، کارکردها و جایگاه کلیدی این ابزار مالی در اقتصاد شهری آشنا خواهیم شد.

اوراق قرضه شهرداری چیست؟ تعریف و اهمیت آن‌ها

اوراق قرضه شهرداری (Municipal Bonds)، که در بازارهای مالی به اختصار «Munis» نامیده می‌شوند، ابزارهای بدهی هستند که توسط دولت‌های محلی، ایالتی، یا نهادهای عمومی مانند شهرداری‌ها، مناطق آموزشی، یا سازمان‌های مدیریت زیرساخت صادر می‌شوند.

این اوراق به‌عنوان وامی عمل می‌کنند که سرمایه‌گذاران به این نهادها ارائه می‌دهند تا در ازای آن، سود دوره‌ای (کوپن) و بازپرداخت اصل سرمایه در سررسید دریافت کنند. برخلاف اوراق قرضه شرکتی که برای کسب سود تجاری منتشر می‌شوند، اوراق قرضه شهرداری عمدتاً برای تأمین مالی پروژه‌هایی طراحی شده‌اند که به نفع عموم جامعه هستند، مانند ساخت جاده‌ها، پل‌ها، بیمارستان‌ها، یا سیستم‌های آبرسانی.

دوره مستر کلاس طلا

جامع‌ترین دوره آموزشی طلا

این دوره در مجموعه یوتوفارکس تهیه شده و نتیجه سال‌ها تجربه در حوزه معامله‌گری طلا و فارکس است. این دوره توسط مجموعه‌ای از معامله‌گران حرفه‌ای یوتوفارکس تهیه شده است. با خرید این دوره از تجربه چندین معامله‌گر بهره‌مند خواهید شد.

مکانیزم این اوراق ساده اما قدرتمند است: یک نهاد عمومی، برای مثال یک شهرداری، اوراقی را منتشر می‌کند و سرمایه‌گذاران (اعم از افراد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، یا بانک‌ها) آن‌ها را خریداری می‌کنند. در مقابل، صادرکننده متعهد می‌شود که سود مشخصی را به‌صورت دوره‌ای پرداخت کند و اصل سرمایه را در تاریخ سررسید بازگرداند. این فرآیند به شهرداری‌ها امکان می‌دهد بدون افزایش فوری مالیات‌ها یا فشار بر بودجه جاری، منابع مالی لازم برای پروژه‌های بزرگ را تأمین کنند. به‌عنوان مثال، در ایالات متحده، جایی که بازار اوراق قرضه شهرداری یکی از بزرگ‌ترین بازارهای بدهی جهان است، این اوراق ستون اصلی توسعه زیرساخت‌های محلی محسوب می‌شوند.

ویژگی کلیدی اوراق قرضه شهرداری که آن‌ها را از سایر ابزارهای بدهی متمایز می‌کند، معافیت مالیاتی سود آن‌هاست. در بسیاری از کشورها، به‌ویژه ایالات متحده، سود حاصل از این اوراق از مالیات فدرال و گاهی مالیات ایالتی معاف است، که این امر آن‌ها را به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران با درآمد بالا تبدیل می‌کند. این مزیت نه‌تنها تقاضا برای اوراق را افزایش می‌دهد، بلکه هزینه استقراض را برای صادرکنندگان کاهش می‌دهد، زیرا نرخ بهره پیشنهادی معمولاً پایین‌تر از اوراق مشمول مالیات است.

نقش اوراق قرضه شهرداری در توسعه زیرساخت‌ها و خدمات عمومی

اوراق قرضه شهرداری نقشی محوری در پیشبرد پروژه‌هایی ایفا می‌کنند که مستقیماً کیفیت زندگی شهروندان را بهبود می‌بخشند. از بازسازی شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی گرفته تا تأمین مالی مدارس مدرن و بیمارستان‌های مجهز، این اوراق به دولت‌های محلی امکان می‌دهند تا شکاف‌های مالی را پر کنند و پروژه‌هایی را اجرا کنند که بدون دسترسی به بازار بدهی، ممکن است سال‌ها به تعویق بیفتند. برای مثال، در سال‌های اخیر، بسیاری از شهرهای بزرگ از این ابزار برای نوسازی سیستم‌های فاضلاب، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، یا مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی (مانند ساخت دیوارهای ساحلی برای حفاظت در برابر بالا آمدن سطح دریا) استفاده کرده‌اند.

این اوراق همچنین به‌عنوان پلی بین نیازهای فوری جوامع و محدودیت‌های بودجه‌ای عمل می‌کنند. برخلاف مالیات‌ها که ممکن است با مقاومت عمومی مواجه شوند، صدور اوراق قرضه به مقامات محلی اجازه می‌دهد هزینه‌های پروژه‌های بلندمدت را در طول زمان توزیع کنند و فشار مالی را بر نسل کنونی کاهش دهند. به‌علاوه، این ابزار به تنوع‌بخشی به منابع مالی دولت‌های محلی کمک می‌کند و وابستگی آن‌ها به کمک‌های فدرال یا ایالتی را کاهش می‌دهد.

یکی از روندهای نوظهور در این حوزه، افزایش صدور «اوراق سبز» (Green Municipal Bonds) است که به‌طور خاص برای پروژه‌های پایدار و زیست‌محیطی منتشر می‌شوند. این اوراق، که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته‌اند، نشان‌دهنده تعهد فزاینده دولت‌های محلی به مقابله با چالش‌های اقلیمی هستند، در حالی که همچنان از مزایای مالیاتی و جذابیت بازار اوراق قرضه بهره می‌برند. برای مثال، شهرهایی مانند سان‌فرانسیسکو و نیویورک از این اوراق برای تأمین مالی پروژه‌های انرژی پاک یا بهبود زیرساخت‌های مقاوم در برابر بلایای طبیعی استفاده کرده‌اند.

از منظر اقتصادی، اوراق قرضه شهرداری به‌عنوان یک محرک کلیدی عمل می‌کنند. تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی نه‌تنها اشتغال‌زایی می‌کند، بلکه با بهبود زیرساخت‌ها، بهره‌وری اقتصادی مناطق را افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال، ساخت یک خط متروی جدید نه‌تنها دسترسی شهروندان را بهبود می‌بخشد، بلکه ارزش املاک اطراف را افزایش داده و فعالیت‌های تجاری را تقویت می‌کند. این چرخه مثبت، اوراق قرضه شهرداری را به یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه پایدار تبدیل کرده است.

مروری بر ارزش بازار اوراق قرضه شهرداری در سال ۲۰۲۵

بازار اوراق قرضه شهرداری در سال ۲۰۲۵ همچنان یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین بخش‌های بازار بدهی جهانی است. بر اساس داده‌های اخیر، ارزش کل اوراق قرضه شهرداری در گردش در ایالات متحده تا پایان سال ۲۰۲۴ به حدود ۴.۲ تریلیون دلار رسیده بود، و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۲۵ با توجه به افزایش تقاضا برای پروژه‌های زیرساختی و پایداری، رشد ملایمی داشته باشد. این بازار شامل بیش از یک میلیون اوراق مختلف است که توسط حدود ۳۰,۰۰۰ نهاد محلی و ایالتی صادر شده‌اند، و تنوع بی‌نظیری را در مقایسه با سایر کلاس‌های دارایی ارائه می‌دهد.

در سال ۲۰۲۵، صدور اوراق جدید با شتاب بیشتری ادامه یافته است. داده‌ها نشان می‌دهند که در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۵، حجم صدور اوراق به ۱۱۹.۱ میلیارد دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۵ درصد رشد داشته است. این افزایش تا حدی به نیاز فزاینده برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و بازسازی پس از همه‌گیری نسبت داده می‌شود، در حالی که نگرانی‌ها درباره تغییرات احتمالی در قوانین مالیاتی (مانند اصلاح معافیت‌های مالیاتی) نیز برخی صادرکنندگان را به تسریع در انتشار اوراق ترغیب کرده است.

با این حال، بازار در سال ۲۰۲۵ با چالش‌هایی نیز مواجه است. افزایش نرخ‌های بهره توسط فدرال رزرو در سال‌های اخیر، همراه با نوسانات ناشی از سیاست‌های تجاری و اقتصادی (مانند تعرفه‌های اعلام‌شده در بهار ۲۰۲۵)، فشارهایی را بر قیمت اوراق قرضه وارد کرده است. با وجود این، تقاضا برای اوراق با رتبه اعتباری بالا همچنان قوی است، به‌ویژه به دلیل بازده معادل مالیاتی (Tax-Equivalent Yield) جذابی که برای سرمایه‌گذاران در طبقات مالیاتی بالا ارائه می‌دهند.

✔️  بیشتر بخوانید: اوراق قرضه شرکتی چیست؟ معرفی انواع اوراق قرضه شرکتی

انواع اوراق قرضه شهرداری: تنوع و کاربردها

انواع اوراق‌قرضه شهرداری

اوراق قرضه شهرداری به دلیل تنوع در ساختار، منبع بازپرداخت، و اهدافشان، یکی از انعطاف‌پذیرترین ابزارهای مالی در بازار بدهی هستند. این اوراق بر اساس نحوه تأمین مالی، ریسک‌های مرتبط، و معافیت‌های مالیاتی‌شان دسته‌بندی می‌شوند و هر نوع برای تأمین نیازهای خاص جوامع محلی طراحی شده است. در سال ۲۰۲۵، با افزایش تقاضا برای پروژه‌های زیرساختی و پایدار، درک انواع مختلف اوراق قرضه شهرداری برای سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران بیش از پیش اهمیت یافته است. در ادامه، انواع اصلی این اوراق، کاربردهایشان، و تفاوت‌های کلیدی آن‌ها بررسی می‌شود.

اوراق تعهد عمومی (GO): پشتیبانی از مالیات‌ها و صندوق‌های عمومی

اوراق قرضه تعهد عمومی (General Obligation Bonds) یا به اختصار GO، ستون فقرات بازار اوراق قرضه شهرداری هستند و معمولاً به‌عنوان کم‌ریسک‌ترین نوع این اوراق شناخته می‌شوند. این اوراق توسط «اعتبار و توانایی مالیاتی» کامل دولت محلی یا ایالتی پشتیبانی می‌شوند، به این معنا که بازپرداخت اصل و سود آن‌ها از منابع عمومی مانند مالیات بر املاک، مالیات فروش، یا صندوق‌های عمومی تأمین می‌شود. به دلیل این پشتوانه گسترده، اوراق GO معمولاً رتبه اعتباری بالاتری دارند و نرخ بهره (کوپن) پایین‌تری نسبت به سایر انواع ارائه می‌دهند.

کاربرد اصلی اوراق GO در تأمین مالی پروژه‌هایی است که درآمد مستقیمی تولید نمی‌کنند، مانند ساخت مدارس، پارک‌ها، یا مراکز اجتماعی. برای مثال، در سال ۲۰۲۴، شهر شیکاگو اوراق GO به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار منتشر کرد تا بازسازی سیستم آموزشی و نوسازی کتابخانه‌های عمومی را تأمین مالی کند. این اوراق به دلیل پشتوانه مالیاتی، جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار دارند، به‌ویژه در دوره‌های عدم اطمینان اقتصادی.

با این حال، صدور اوراق GO اغلب نیازمند تأیید رأی‌دهندگان است، زیرا افزایش مالیات برای بازپرداخت بدهی می‌تواند حساسیت‌های سیاسی ایجاد کند. در سال ۲۰۲۵، با توجه به فشارهای تورمی و افزایش نظارت عمومی بر هزینه‌های دولتی، برخی ایالت‌ها فرآیندهای سخت‌گیرانه‌تری برای صدور این اوراق وضع کرده‌اند. این موضوع باعث شده که نهادهای محلی به سمت گزینه‌های جایگزین مانند اوراق درآمدی متمایل شوند.

اوراق درآمدی (Revenue Bonds): وابستگی به درآمد پروژه‌های خاص

اوراق قرضه درآمدی (Revenue Bonds) برخلاف اوراق GO، به درآمد حاصل از پروژه‌ها یا خدمات خاص وابسته هستند و از مالیات‌های عمومی پشتیبانی نمی‌شوند. این اوراق برای تأمین مالی پروژه‌هایی مانند سیستم‌های آب و فاضلاب، عوارض جاده‌ای، فرودگاه‌ها، یا نیروگاه‌های برق منتشر می‌شوند، جایی که جریان نقدی مشخصی (مانند قبوض آب یا عوارض) برای بازپرداخت بدهی وجود دارد. به دلیل وابستگی به عملکرد پروژه، اوراق درآمدی معمولاً ریسک بیشتری دارند و در نتیجه نرخ بهره بالاتری نسبت به اوراق GO ارائه می‌دهند.

به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۵، بندر لس‌آنجلس اوراق درآمدی به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار منتشر کرد تا زیرساخت‌های ترمینال کانتینری را نوسازی کند، با این تعهد که بازپرداخت از درآمدهای بندری تأمین شود. این اوراق برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال بازده بالاتر هستند جذاب‌اند، اما ریسک آن‌ها به پایداری جریان درآمدی پروژه بستگی دارد. اگر تقاضا برای خدمات کاهش یابد (مثلاً کاهش ترافیک در یک جاده عوارضی)، توانایی بازپرداخت ممکن است به خطر بیفتد.

اوراق درآمدی در سال‌های اخیر به دلیل انعطاف‌پذیری‌شان محبوبیت بیشتری یافته‌اند، به‌ویژه در شهرهایی که نمی‌خواهند مالیات‌ها را افزایش دهند. با این حال، سرمایه‌گذاران باید رتبه اعتباری پروژه و پیش‌بینی‌های درآمدی را به‌دقت بررسی کنند، زیرا نکول در این اوراق، هرچند نادر، ممکن است رخ دهد. برای مثال، در دهه ۲۰۱۰، برخی پروژه‌های بیمارستانی که با اوراق درآمدی تأمین مالی شده بودند، به دلیل تغییرات در سیاست‌های بیمه سلامت با چالش‌های بازپرداخت مواجه شدند.

سایر انواع: اوراق پیش‌تملک، اوراق مشمول مالیات و اوراق سبز

علاوه بر دو نوع اصلی، بازار اوراق قرضه شهرداری شامل انواع تخصصی‌تری است که برای نیازهای خاص طراحی شده‌اند:

  • اوراق پیش‌تملک (Pre-Refunded Bonds): این اوراق توسط اوراق خزانه یا سایر دارایی‌های کم‌ریسک تضمین می‌شوند و معمولاً برای بازپرداخت اوراق قدیمی‌تر با نرخ بهره بالاتر منتشر می‌شوند. اوراق پیش‌تملک به دلیل پشتوانه قوی، کم‌ریسک هستند و اغلب برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار جذاب‌اند. در سال ۲۰۲۵، با توجه به نوسانات نرخ بهره، برخی شهرداری‌ها از این اوراق برای کاهش هزینه‌های بدهی استفاده کرده‌اند.
  • اوراق مشمول مالیات (Taxable Municipal Bonds): برخلاف اکثر اوراق قرضه شهرداری که معاف از مالیات‌اند، این اوراق برای پروژه‌هایی منتشر می‌شوند که مستقیماً به نفع عمومی نیستند (مانند استادیوم‌های ورزشی یا پروژه‌های توسعه خصوصی). این اوراق نرخ بهره بالاتری دارند و برای سرمایه‌گذارانی که در طبقات مالیاتی پایین‌تر هستند یا در حساب‌های معاف از مالیات (مانند IRA) سرمایه‌گذاری می‌کنند، مناسب‌اند. در سال ۲۰۲۵، صدور این اوراق به دلیل افزایش پروژه‌های مشارکتی عمومی-خصوصی رشد داشته است.
  • اوراق سبز (Green Bonds): این اوراق برای تأمین مالی پروژه‌های زیست‌محیطی و پایدار، مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، حمل‌ونقل پاک، یا مدیریت آب، منتشر می‌شوند. اوراق سبز معمولاً از معافیت‌های مالیاتی برخوردارند و در سال‌های اخیر به دلیل افزایش آگاهی جهانی درباره تغییرات اقلیمی، تقاضای چشمگیری داشته‌اند. برای مثال، در سال ۲۰۲۴، شهر تورنتو اوراق سبز به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار برای توسعه سیستم حمل‌ونقل الکتریکی منتشر کرد. پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۲۵، اوراق سبز شهرداری‌ها سهمی بیش از ۲۰ درصد از کل صدور اوراق را به خود اختصاص دهند، که نشان‌دهنده تعهد فزاینده به پایداری است.

تفاوت‌ها در ساختار، ریسک، و معافیت‌های مالیاتی

انواع مختلف اوراق قرضه شهرداری در سه حوزه کلیدی با یکدیگر تفاوت دارند: ساختار بازپرداخت، سطح ریسک، و وضعیت مالیاتی.

  • ساختار بازپرداخت: اوراق GO از منابع عمومی مانند مالیات پشتیبانی می‌شوند، در حالی که اوراق درآمدی به جریان نقدی پروژه‌ها وابسته‌اند. اوراق پیش‌تملک پشتوانه‌ای تضمین‌شده دارند، اما اوراق مشمول مالیات ممکن است به درآمدهای ترکیبی وابسته باشند. اوراق سبز معمولاً شبیه اوراق درآمدی یا GO هستند، اما کاربرد آن‌ها به پروژه‌های خاص محدود می‌شود.
  • ریسک: اوراق GO به دلیل پشتوانه مالیاتی، کم‌ریسک‌ترین نوع هستند و نرخ نکول آن‌ها به‌طور تاریخی کمتر از ۰.۱ درصد است. اوراق درآمدی به دلیل وابستگی به عملکرد پروژه، ریسک بالاتری دارند، به‌ویژه در پروژه‌های حساس به تغییرات اقتصادی (مانند گردشگری). اوراق مشمول مالیات و سبز نیز بسته به پروژه و پشتوانه، سطوح متفاوتی از ریسک دارند. برای مثال، پروژه‌های سبز ممکن است با ریسک‌های نظارتی یا فناوری مواجه شوند.
  • معافیت‌های مالیاتی: اکثر اوراق GO و درآمدی از مالیات فدرال و گاهی ایالتی معاف‌اند، که بازده معادل مالیاتی آن‌ها را برای سرمایه‌گذاران با درآمد بالا افزایش می‌دهد. اوراق مشمول مالیات، همان‌طور که از نامشان پیداست، این مزیت را ندارند، اما نرخ بهره بالاتر آن‌ها این کمبود را جبران می‌کند. اوراق سبز معمولاً معاف از مالیات‌اند، اما برخی ممکن است مشمول مالیات‌های خاص (مانند AMT در ایالات متحده) شوند.

این تفاوت‌ها به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند اوراقی را انتخاب کنند که با اهداف مالی، تحمل ریسک، و وضعیت مالیاتی‌شان هم‌راستا باشد. برای مثال، یک سرمایه‌گذار محافظه‌کار ممکن است اوراق GO را ترجیح دهد، در حالی که کسی که به دنبال بازده بالاتر است، ممکن است اوراق درآمدی یک پروژه زیرساختی پررونق را انتخاب کند.

مزایای مالیاتی: منشأ جذابیت برای سرمایه‌گذاران

یکی از مهم‌ترین دلایلی که اوراق قرضه شهرداری (Municipal Bonds یا Munis) را به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران تبدیل کرده، مزایای مالیاتی منحصربه‌فرد آن‌هاست. این اوراق، به‌ویژه در بازارهای مالی ایالات متحده، به دلیل معافیت‌های مالیاتی سخاوتمندانه‌ای که ارائه می‌دهند، شهرت دارند. در سال ۲۰۲۵، با افزایش پیچیدگی‌های نظام مالیاتی و فشارهای اقتصادی، این مزایا همچنان سرمایه‌گذاران، به‌خصوص افرادی با درآمد بالا، را به خود جذب می‌کنند. با این حال، مانند هر ابزار مالی، محدودیت‌ها و استثناهایی وجود دارد که سرمایه‌گذاران باید به‌دقت بررسی کنند. در این بخش، معافیت‌های مالیاتی، جذابیت این اوراق برای سرمایه‌گذاران، و محدودیت‌های مرتبط تشریح می‌شود.

معافیت از مالیات فدرال و ایالتی

مهم‌ترین مزیت اوراق قرضه شهرداری، معافیت سود (کوپن) آن‌ها از مالیات بر درآمد فدرال است. این ویژگی، که ریشه در قوانین مالیاتی ایالات متحده دارد، به دولت‌های محلی امکان می‌دهد با نرخ بهره پایین‌تری استقراض کنند، در حالی که سرمایه‌گذاران از بازده معاف از مالیات بهره‌مند می‌شوند.

علاوه بر این، اگر سرمایه‌گذار در ایالتی زندگی کند که اوراق قرضه توسط همان ایالت یا نهادهای محلی آن صادر شده باشد، سود این اوراق اغلب از مالیات ایالتی و محلی نیز معاف است. این معافیت دوگانه یا حتی سه‌گانه (فدرال، ایالتی، محلی) ارزش واقعی اوراق قرضه شهرداری را به‌ویژه برای ساکنان ایالت‌های با مالیات بالا مانند کالیفرنیا یا نیویورک افزایش می‌دهد.

در سال ۲۰۲۵، قوانین مالیاتی مرتبط با اوراق قرضه شهرداری تا حد زیادی بدون تغییر باقی مانده‌اند، اما بحث‌هایی درباره اصلاحات مالیاتی در کنگره ایالات متحده مطرح شده است. برای مثال، پیشنهادهایی برای محدود کردن معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران با درآمدهای بسیار بالا (بالاتر از ۱ میلیون دلار در سال) در حال بررسی است، اگرچه تا بهار ۲۰۲۵ هیچ قانونی در این زمینه تصویب نشده است. با این حال، فدرال رزرو و سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه‌تر آن در واکنش به تورم، بر بازده اوراق تأثیر گذاشته و تقاضا برای اوراق معاف از مالیات را تقویت کرده است. داده‌های اخیر نشان می‌دهند که در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵، حدود ۶۵ درصد از اوراق قرضه شهرداری جدید با معافیت کامل فدرال و ایالتی منتشر شده‌اند، که نشان‌دهنده تداوم جذابیت این ویژگی است.

برای درک بهتر این مزیت، مفهوم بازده معادل مالیاتی (Tax-Equivalent Yield) کلیدی است. این معیار نشان می‌دهد که یک اوراق مشمول مالیات باید چه نرخی ارائه دهد تا با بازده معاف از مالیات یک اوراق شهرداری برابری کند. به‌عنوان مثال، فرض کنید یک اوراق قرضه شهرداری سود سالانه ۳ درصد ارائه می‌دهد و سرمایه‌گذار در طبقه مالیاتی فدرال ۳۷ درصد قرار دارد. بازده معادل مالیاتی این اوراق برابر است با:

Tax-Equivalent Yield = Muni Yield ÷ (۱-Tax Rate) = 3% ÷ (۱−۰.۳۷) ≈ ۴.۷۶%

این بدان معناست که یک اوراق مشمول مالیات باید حداقل ۴.۷۶ درصد سود ارائه دهد تا برای این سرمایه‌گذار ارزش یکسانی داشته باشد. این مزیت به‌ویژه در محیطی که نرخ‌های بهره در سال ۲۰۲۵ به دلیل سیاست‌های فدرال رزرو در محدوده ۴.۵ تا ۵ درصد تثبیت شده‌اند، برجسته‌تر می‌شود.

جذابیت برای سرمایه‌گذاران با درآمد بالا

اوراق قرضه شهرداری به‌طور خاص برای سرمایه‌گذاران با درآمد بالا طراحی شده‌اند، کسانی که در بالاترین طبقات مالیاتی قرار دارند و به دنبال راه‌هایی برای کاهش بار مالیاتی خود هستند. در سال ۲۰۲۵، با توجه به افزایش هزینه‌های زندگی و فشارهای تورمی، حفظ بازده پس از مالیات برای این گروه از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. معافیت مالیاتی اوراق قرضه شهرداری به این سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا درآمد ثابت و مطمئنی داشته باشند، بدون اینکه بخش قابل‌توجهی از سودشان به مالیات اختصاص یابد.

این اوراق همچنین به‌عنوان ابزاری برای تنوع‌بخشی به پرتفوی عمل می‌کنند. برای سرمایه‌گذارانی که بخش عمده دارایی‌شان در سهام یا اوراق شرکتی با ریسک بالاتر است، اوراق قرضه شهرداری گزینه‌ای کم‌ریسک با جریان درآمدی قابل پیش‌بینی ارائه می‌دهند. به‌عنوان مثال، یک مدیر صندوق بازنشستگی ممکن است اوراق قرضه شهرداری ایالت نیویورک را به پرتفوی خود اضافه کند تا هم از معافیت مالیاتی بهره‌مند شود و هم ریسک کلی را کاهش دهد. داده‌های بازار نشان می‌دهند که در سال ۲۰۲۴، حدود ۴۰ درصد از خریداران اوراق قرضه شهرداری افراد با دارایی خالص بالا بودند، و این روند در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه دارد.

علاوه بر مزایای مالیاتی، ثبات نسبی اوراق قرضه شهرداری نیز آن‌ها را جذاب می‌کند. نرخ نکول این اوراق به‌طور تاریخی بسیار پایین بوده (کمتر از ۰.۱ درصد برای اوراق تعهد عمومی)، که در مقایسه با اوراق شرکتی یا حتی برخی اوراق دولتی، اطمینان بیشتری به سرمایه‌گذاران می‌دهد.

این ویژگی در سال ۲۰۲۵، با توجه به نگرانی‌ها درباره نوسانات بازارهای جهانی ناشی از سیاست‌های تجاری جدید (مانند تعرفه‌های اعلام‌شده در بهار ۲۰۲۵)، اهمیت بیشتری یافته است.

محدودیت‌ها و استثناها: اوراق مشمول AMT و اوراق خصوصی

با وجود مزایای مالیاتی، همه اوراق قرضه شهرداری معافیت کامل ارائه نمی‌دهند، و سرمایه‌گذاران باید از محدودیت‌ها و استثناها آگاه باشند. دو مورد اصلی که می‌توانند جذابیت مالیاتی را تحت تأثیر قرار دهند، مالیات حداقل جایگزین (AMT) و اوراق با فعالیت خصوصی (Private Activity Bonds) هستند.

  • مالیات حداقل جایگزین (AMT): برخی اوراق قرضه شهرداری، به‌ویژه آن‌هایی که برای پروژه‌های خاص مانند فرودگاه‌ها یا مسکن یارانه‌ای منتشر می‌شوند، ممکن است مشمول AMT باشند. AMT یک سیستم مالیاتی موازی است که برای اطمینان از پرداخت حداقل مالیات توسط افراد با درآمد بالا طراحی شده است. در سال ۲۰۲۵، حدود ۱۰ درصد از اوراق قرضه شهرداری جدید مشمول AMT هستند، که برای سرمایه‌گذاران در طبقات مالیاتی بالا می‌تواند بازده خالص را کاهش دهد. برای مثال، سود یک اوراق قرضه برای توسعه فرودگاه که مشمول AMT است، ممکن است با نرخ ۲۸ درصد مالیات‌بندی شود، که بخشی از مزیت معافیت را خنثی می‌کند.
  • اوراق با فعالیت خصوصی (Private Activity Bonds): این اوراق برای پروژه‌هایی منتشر می‌شوند که بخش خصوصی از آن‌ها بهره‌مند می‌شود، مانند استادیوم‌های ورزشی، بیمارستان‌های خصوصی، یا پروژه‌های صنعتی. اگرچه این اوراق ممکن است از مالیات فدرال معاف باشند، سود آن‌ها اغلب مشمول AMT است یا در برخی موارد به‌طور کامل مشمول مالیات می‌شود. در سال ۲۰۲۵، با افزایش همکاری‌های عمومی-خصوصی (PPP) برای توسعه زیرساخت‌ها، صدور این نوع اوراق رشد ۱۲ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۴ داشته است. سرمایه‌گذاران باید قبل از خرید، وضعیت مالیاتی این اوراق را بررسی کنند، زیرا ممکن است انتظاراتشان از بازده معاف از مالیات برآورده نشود.
  • سایر محدودیت‌ها: برخی اوراق قرضه شهرداری، مانند اوراق مشمول مالیات (Taxable Municipal Bonds)، به‌طور کلی معافیت مالیاتی ندارند و برای پروژه‌هایی منتشر می‌شوند که واجد شرایط معافیت فدرال نیستند. علاوه بر این، سرمایه‌گذارانی که در ایالت دیگری غیر از ایالت صادرکننده اوراق زندگی می‌کنند، ممکن است مشمول مالیات ایالتی شوند. برای مثال، یک ساکن فلوریدا که اوراق کالیفرنیا را خریداری می‌کند، از معافیت مالیات ایالتی کالیفرنیا بهره‌مند نمی‌شود.

این محدودیت‌ها به این معناست که سرمایه‌گذاران باید با دقت بیشتری اوراق را انتخاب کنند. مشاوره با یک مشاور مالی یا بررسی رتبه‌بندی‌ها و اسناد عرضه اوراق (Offering Documents) می‌تواند به شناسایی اوراقی که بهترین تطابق را با نیازهای مالیاتی و مالی دارند، کمک کند.

خطرات سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شهرداری

خطرات سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شهرداری

اوراق قرضه شهرداری (Municipal Bonds یا Munis)، با وجود مزایای مالیاتی و نقش حیاتی در تأمین مالی پروژه‌های عمومی، بدون ریسک نیستند. اگرچه این اوراق به‌طور کلی به‌عنوان سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک شناخته می‌شوند، عوامل مختلفی می‌توانند بازده و اصل سرمایه را تحت تأثیر قرار دهند. در این بخش، چهار ریسک کلیدی مرتبط با اوراق قرضه شهرداری شامل ریسک نکول، ریسک نرخ بهره، ریسک بازخرید و نقدینگی پایین، و ریسک اعتباری به‌تفصیل بررسی می‌شوند.

ریسک نکول: بررسی نرخ تاریخی نکول و نمونه‌های اخیر

ریسک نکول (Default Risk) به احتمال ناتوانی صادرکننده اوراق در پرداخت سود دوره‌ای یا بازپرداخت اصل سرمایه در سررسید اشاره دارد. در بازار اوراق قرضه شهرداری، این ریسک به‌طور کلی پایین است، به‌ویژه برای اوراق تعهد عمومی (GO) که از مالیات‌ها و منابع عمومی پشتیبانی می‌شوند. با این حال، اوراق درآمدی (Revenue Bonds)، که به جریان نقدی پروژه‌های خاص وابسته‌اند، ممکن است در برابر تغییرات اقتصادی یا عملیاتی آسیب‌پذیرتر باشند.

نرخ تاریخی نکول: بر اساس داده‌های تاریخی مؤسسه مودیز (Moody’s)، نرخ نکول اوراق قرضه شهرداری با رتبه سرمایه‌گذاری (Investment-Grade) بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۴ کمتر از ۰.۱ درصد بوده است، که در مقایسه با اوراق شرکتی (با نرخ نکول حدود ۲-۳ درصد برای رتبه‌های مشابه) بسیار پایین است. حتی برای اوراق بدون رتبه سرمایه‌گذاری یا اوراق با بازده بالا (اوراق بنجل)، نرخ نکول به‌طور متوسط حدود ۲.۵ درصد بوده، که همچنان از بسیاری از ابزارهای بدهی دیگر کمتر است. این ثبات تا حدی به پشتوانه مالیاتی و نظارت قانونی بر نهادهای محلی نسبت داده می‌شود.

نمونه‌های اخیر: با وجود نرخ پایین نکول، موارد استثنایی وجود داشته‌اند. معروف‌ترین نمونه، ورشکستگی شهر دیترویت در سال ۲۰۱۳ است، که بزرگ‌ترین نکول شهرداری در تاریخ ایالات متحده با بدهی ۱۸ میلیارد دلاری بود. در این مورد، سرمایه‌گذاران اوراق GO و درآمدی متحمل زیان‌های قابل‌توجهی شدند، اگرچه برخی از طریق توافقات بازسازی بخشی از سرمایه خود را بازیافتند.

در سال‌های اخیر، نمونه‌های کوچک‌تری نیز دیده شده است؛ برای مثال، در سال ۲۰۲۲، یک بیمارستان محلی در ایالت کنتاکی که اوراق درآمدی برای توسعه منتشر کرده بود، به دلیل کاهش بیماران و تغییرات در سیاست‌های بیمه سلامت، نتوانست تعهدات خود را ایفا کند. در سال ۲۰۲۵، نگرانی‌هایی درباره برخی پروژه‌های زیرساختی کوچک‌تر که با اوراق درآمدی تأمین مالی شده‌اند، به دلیل کاهش تقاضا در بخش‌هایی مانند گردشگری یا حمل‌ونقل عمومی، مطرح شده است.

عوامل مؤثر بر ریسک نکول شامل کاهش جریان نقدی پروژه (برای اوراق درآمدی)، مشکلات مالیاتی یا بودجه‌ای (برای اوراق GO)، و مدیریت ضعیف نهاد صادرکننده است. سرمایه‌گذاران می‌توانند با بررسی رتبه‌بندی‌های اعتباری و گزارش‌های مالی صادرکننده، این ریسک را کاهش دهند.

ریسک نرخ بهره: تأثیر سیاست‌های فدرال رزرو در ۲۰۲۵

ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk) به تأثیر تغییرات نرخ‌های بهره بر قیمت بازار اوراق قرضه اشاره دارد. اوراق قرضه شهرداری، مانند سایر اوراق با درآمد ثابت، رابطه معکوسی با نرخ‌های بهره دارند: وقتی نرخ‌ها افزایش می‌یابد، قیمت اوراق کاهش می‌یابد، و برعکس. این ریسک به‌ویژه برای اوراق با سررسید بلندمدت (۱۰ سال یا بیشتر) پررنگ‌تر است، زیرا تغییرات نرخ بهره تأثیر بیشتری بر ارزش فعلی جریان‌های نقدی آن‌ها دارد.

سیاست‌های فدرال رزرو در ۲۰۲۵: در سال ۲۰۲۵، فدرال رزرو سیاست‌های پولی خود را با دقت تنظیم کرده است تا تعادلی بین کنترل تورم و حمایت از رشد اقتصادی برقرار کند. پس از افزایش نرخ‌های بهره در سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ برای مهار تورم پس از همه‌گیری، نرخ بهره پایه (Federal Funds Rate) در بهار ۲۰۲۵ در محدوده ۴.۵ تا ۵ درصد تثبیت شده است. این سطح نسبتاً بالا، قیمت اوراق قرضه موجود با نرخ‌های کوپن پایین‌تر را تحت فشار قرار داده است. برای مثال، یک اوراق قرضه شهرداری با نرخ کوپن ۳ درصد که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده، در بازار ثانویه با تخفیف معامله می‌شود، زیرا سرمایه‌گذاران می‌توانند اوراق جدید با نرخ‌های بالاتر خریداری کنند.

علاوه بر این، فدرال رزرو در سال ۲۰۲۵ اعلام کرده که ممکن است در صورت کاهش فشارهای تورمی، نرخ‌ها را به‌تدریج کاهش دهد، که می‌تواند قیمت اوراق موجود را افزایش دهد. با این حال، عدم قطعیت درباره زمان‌بندی این تغییرات، نوساناتی را در بازار اوراق قرضه ایجاد کرده است. برای مثال، در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵، شاخص بلومبرگ برای اوراق قرضه شهرداری (Bloomberg Municipal Bond Index) نوسانات قیمتی ۳ درصدی را تجربه کرد، که برای این بازار نسبتاً آرام، قابل‌توجه است.

سرمایه‌گذاران می‌توانند با انتخاب اوراق با سررسید کوتاه‌تر یا استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual Funds) و ETFهای اوراق قرضه که تنوع بیشتری ارائه می‌دهند، ریسک نرخ بهره را کاهش دهند. با این حال، در محیطی که نرخ‌ها همچنان بالاست، مدیریت این ریسک نیازمند توجه مداوم به سیاست‌های پولی است.

✔️  بیشتر بخوانید: صندوق ETF چیست؟ راهنمای کامل استراتژی‌ تخصیص دارایی ETF

ریسک بازخرید (Call Risk) و نقدینگی پایین

ریسک بازخرید (Call Risk): بسیاری از اوراق قرضه شهرداری دارای بند بازخرید (Callable) هستند، به این معنا که صادرکننده می‌تواند اوراق را قبل از سررسید بازخرید کند، معمولاً زمانی که نرخ‌های بهره کاهش می‌یابد. این ویژگی به نفع صادرکننده است، زیرا می‌تواند بدهی را با نرخ بهره پایین‌تر بازتأمین مالی کند، اما برای سرمایه‌گذار زیان‌آور است. وقتی اوراق بازخرید می‌شود، سرمایه‌گذار نه‌تنها جریان درآمدی پیش‌بینی‌شده را از دست می‌دهد، بلکه ممکن است مجبور شود سرمایه خود را در اوراق جدید با نرخ‌های پایین‌تر سرمایه‌گذاری کند.

به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۳، زمانی که نرخ‌های بهره به‌طور موقت کاهش یافت، چندین شهرداری در ایالات متحده اوراق قدیمی با نرخ ۴ درصد را بازخرید کردند و اوراق جدیدی با نرخ ۲.۵ درصد منتشر کردند. سرمایه‌گذارانی که این اوراق را نگه داشته بودند، با کاهش بازده مواجه شدند. در سال ۲۰۲۵، با توجه به احتمال کاهش نرخ‌ها در نیمه دوم سال، ریسک بازخرید بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است. داده‌ها نشان می‌دهند که حدود ۳۰ درصد از اوراق قرضه شهرداری فعال در بازار دارای بند بازخرید هستند، که این ریسک را به عاملی قابل‌توجه تبدیل می‌کند.

نقدینگی پایین (Low Liquidity): بازار اوراق قرضه شهرداری نسبت به بازارهای سهام یا اوراق خزانه، نقدینگی کمتری دارد. بسیاری از اوراق به‌صورت پراکنده معامله می‌شوند، و یافتن خریدار یا فروشنده در زمان نیاز ممکن است دشوار باشد. این موضوع به‌ویژه برای اوراق صادرشده توسط نهادهای کوچک‌تر یا پروژه‌های خاص صدق می‌کند. در سال ۲۰۲۵، با وجود بهبود پلتفرم‌های معاملاتی الکترونیکی، نقدینگی بازار همچنان چالش‌برانگیز است. برای مثال، گزارش‌های اخیر نشان می‌دهند که متوسط حجم معاملات روزانه اوراق قرضه شهرداری در بازار ثانویه حدود ۱۵ میلیارد دلار است، در حالی که این رقم برای اوراق خزانه به صدها میلیارد دلار می‌رسد.

نقدینگی پایین می‌تواند به معنای تفاوت قابل‌توجه بین قیمت پیشنهادی خرید و فروش یا همان اسپرد اوراق باشد، که هزینه‌های معاملاتی را افزایش می‌دهد. سرمایه‌گذارانی که نیاز به نقد کردن سریع دارایی‌های خود دارند، ممکن است مجبور شوند اوراق را با تخفیف بفروشند. برای کاهش این ریسک، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های اوراق قرضه شهرداری یا اوراق با حجم صدور بالا توصیه می‌شود.

ریسک اعتباری و نقش رتبه‌بندی‌های اعتباری (Moody’s، S&P)

ریسک اعتباری (Credit Risk) به احتمال کاهش توانایی مالی صادرکننده برای ایفای تعهداتش اشاره دارد، حتی اگر به نکول کامل منجر نشود. این ریسک از سلامت مالی صادرکننده، شرایط اقتصادی منطقه، و مدیریت پروژه‌های مرتبط تأثیر می‌پذیرد. برای ارزیابی ریسک اعتباری، سرمایه‌گذاران به رتبه‌بندی‌های اعتباری مؤسسات معتبر مانند مودیز (Moody’s)، استاندارد اند پورز (S&P)، و فیچ (Fitch) وابسته‌اند.

  • نقش رتبه‌بندی‌های اعتباری: مؤسسات رتبه‌بندی، سلامت مالی صادرکنندگان را با مقیاسی استاندارد ارزیابی می‌کنند. در سیستم مودیز، رتبه‌ها از Aaa (بالاترین کیفیت) تا C (نزدیک به نکول) و در S&P از AAA تا D متغیر هستند. اوراق با رتبه BBB یا بالاتر (در S&P) به‌عنوان «سرمایه‌گذاری‌پذیر» (Investment-Grade) محسوب می‌شوند، در حالی که رتبه‌های پایین‌تر (BB و کمتر) به‌عنوان «پرریسک» یا «بنجل» شناخته می‌شوند. در سال ۲۰۲۵، حدود ۸۵ درصد از اوراق قرضه شهرداری فعال در بازار دارای رتبه سرمایه‌گذاری‌پذیر هستند، که نشان‌دهنده اعتماد کلی به این ابزار است.
    رتبه‌بندی‌ها بر اساس عواملی مانند درآمدهای مالیاتی، بدهی‌های موجود، پیش‌بینی‌های اقتصادی، و مدیریت نهاد صادرکننده تعیین می‌شوند. برای مثال، در سال ۲۰۲۴، شهر هیوستون پس از بهبود مدیریت مالی و افزایش درآمدهای نفتی، از رتبه A به AA ارتقا یافت، که هزینه استقراض آن را کاهش داد. برعکس، برخی مناطق روستایی که با کاهش جمعیت و درآمد مواجه‌اند، شاهد تنزل رتبه بوده‌اند.
  • چالش‌ها و محدودیت‌ها: رتبه‌بندی‌های اعتباری، اگرچه مفیدند، کاملاً بی‌نقص نیستند. تأخیر در به‌روزرسانی رتبه‌ها یا ناتوانی در پیش‌بینی شوک‌های غیرمنتظره (مانند بلایای طبیعی یا تغییرات قانونی) می‌تواند سرمایه‌گذاران را گمراه کند. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۰، برخی اوراق با رتبه بالا به دلیل تأثیرات همه‌گیری کرونا با کاهش رتبه مواجه شدند. در سال ۲۰۲۵، سرمایه‌گذاران باید علاوه بر رتبه‌بندی‌ها، به گزارش‌های مالی مستقل و اخبار محلی نیز توجه کنند، به‌ویژه برای اوراق درآمدی که به پروژه‌های حساس به تغییرات اقتصادی وابسته‌اند.

✔️  بیشتر بخوانید: اوراق قرضه بنجل چیست؟ تفاوت‌ها، ویژگی‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری

چگونه در اوراق قرضه شهرداری سرمایه‌گذاری کنیم؟

اوراق قرضه شهرداری به دلیل مزایای مالیاتی، بازده پایدار، و ریسک نسبتاً پایین، گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذارانی هستند که به دنبال درآمد ثابت و تنوع‌بخشی به پرتفوی خود می‌باشند. با این حال، ورود به این بازار نیازمند درک روش‌های سرمایه‌گذاری، ابزارهای موجود، و استراتژی‌های مدیریت ریسک است. امروزه با پیشرفت پلتفرم‌های مالی و افزایش گزینه‌های سرمایه‌گذاری، دسترسی به این اوراق آسان‌تر شده، اما انتخاب درست همچنان نیازمند دقت و برنامه‌ریزی است. در این بخش، راهنمای عملی برای سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شهرداری، نقش مشاوران مالی و پلتفرم‌های معاملاتی، و نکات کلیدی برای تنوع‌بخشی به پرتفوی ارائه می‌شود.

راهنمای عملی: خرید مستقیم، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، یا ETFها

سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شهرداری می‌تواند از طریق چندین روش انجام شود، که هر یک مزایا و چالش‌های خاص خود را دارند. انتخاب روش مناسب به اهداف مالی، سطح تجربه، و میزان سرمایه شما بستگی دارد.

۱- خرید مستقیم (Direct Purchase)

خرید مستقیم اوراق قرضه شهرداری به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد اوراق خاصی را انتخاب کنند که با نیازهای مالیاتی و بازده مورد انتظارشان هم‌خوانی داشته باشد. این روش معمولاً از طریق کارگزاران (Brokers) یا پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین انجام می‌شود. برای مثال، سرمایه‌گذاری که در کالیفرنیا زندگی می‌کند، ممکن است اوراق تعهد عمومی (GO) صادرشده توسط شهر سان‌فرانسیسکو را خریداری کند تا از معافیت مالیاتی فدرال و ایالتی بهره‌مند شود.

مزایا: کنترل کامل بر انتخاب اوراق، امکان هدف‌گذاری معافیت‌های مالیاتی خاص (مانند اوراق معاف از مالیات ایالتی)، و حذف هزینه‌های مدیریت صندوق.

چالش‌ها: نیاز به تحقیق گسترده برای ارزیابی ریسک اعتباری و انتخاب اوراق مناسب. خرید مستقیم همچنین ممکن است با حداقل سرمایه‌گذاری بالا (معمولاً ۵,۰۰۰ دلار یا بیشتر به ازای هر اوراق) و هزینه‌های معاملاتی همراه باشد. علاوه بر این، نقدینگی پایین بازار اوراق قرضه شهرداری می‌تواند فروش سریع اوراق را دشوار کند.

امروزه پلتفرم‌های آنلاین مانند Fidelity و Charles Schwab امکان خرید مستقیم را ساده‌تر کرده‌اند، اما سرمایه‌گذاران باید اسناد عرضه (Offering Documents) و رتبه‌بندی‌های اعتباری (مانند Moody’s یا S&P) را بررسی کنند تا از سلامت مالی صادرکننده مطمئن شوند.

۲- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual Funds)

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک اوراق قرضه شهرداری مجموعه‌ای از اوراق مختلف را در یک پرتفوی مدیریت‌شده ترکیب می‌کنند و به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند با سرمایه کمتر (گاهی تنها ۱,۰۰۰ دلار) وارد بازار شوند. این صندوق‌ها توسط مدیران حرفه‌ای اداره می‌شوند که اوراق را بر اساس معیارهایی مانند ریسک، بازده، و معافیت‌های مالیاتی انتخاب می‌کنند.

مزایا: تنوع‌بخشی فوری (کاهش ریسک نکول یا نرخ بهره)، مدیریت حرفه‌ای، و امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ کمتر. برخی صندوق‌ها، مانند Vanguard Municipal Bond Fund، روی اوراق خاص (مثلاً معاف از مالیات ایالتی یا اوراق سبز) تمرکز دارند.

چالش‌ها: هزینه‌های مدیریت سالانه (Expense Ratios)، که معمولاً بین ۰.۲ تا ۱ درصد است، می‌تواند بازده خالص را کاهش دهد. همچنین، سرمایه‌گذاران کنترل کمتری بر انتخاب اوراق دارند و ممکن است معافیت‌های مالیاتی به‌طور کامل با موقعیتشان هم‌خوانی نداشته باشد.

امروزه صندوق‌های متمرکز بر اوراق سبز به دلیل افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری پایدار محبوبیت بیشتری یافته‌اند. برای مثال، BlackRock Municipal Green Bond Fund در سال ۲۰۲۴ بازده معادل مالیاتی ۴.۵ درصد ارائه کرد که برای سرمایه‌گذاران با درآمد بالا جذاب بود.

۳- صندوق‌های قابل‌معامله در بورس (ETFs)

ETFهای اوراق قرضه شهرداری مشابه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند، اما مانند سهام در بورس معامله می‌شوند، که نقدینگی بیشتری ارائه می‌دهد. نمونه‌های برجسته شامل iShares National Muni Bond ETF (MUB) و SPDR Nuveen Bloomberg Municipal Bond ETF (TFI) هستند.

مزایا: نقدینگی بالا (امکان خرید و فروش در طول روز معاملاتی)، هزینه‌های مدیریت پایین‌تر (اغلب ۰.۰۵ تا ۰.۳ درصد)، و تنوع‌بخشی گسترده. ETFها همچنین به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند با مبالغ کوچک (حتی کمتر از ۱۰۰ دلار) سرمایه‌گذاری کنند.

چالش‌ها: مانند صندوق‌های مشترک، کنترل محدودی بر انتخاب اوراق وجود دارد، و برخی ETFها ممکن است شامل اوراق مشمول مالیات حداقل جایگزین (AMT) باشند. علاوه بر این، نوسانات بازار می‌تواند قیمت ETF را تحت تأثیر قرار دهد.

امروزه ETFهای اوراق قرضه شهرداری به دلیل سهولت دسترسی و هزینه‌های پایین، به‌ویژه در میان سرمایه‌گذاران جوان‌تر، رشد چشمگیری داشته‌اند. داده‌های بلومبرگ نشان می‌دهد که دارایی‌های تحت مدیریت ETFهای شهرداری در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵ به ۱۲۰ میلیارد دلار رسیده، که ۱۵ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است.

نقش مشاوران مالی و پلتفرم‌های معاملاتی در سرمایه‌گذاری اوراق قرضه شهرداری

  • مشاوران مالی: سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شهرداری نیازمند آگاهی از ریسک‌ها، معافیت‌های مالیاتی، و سلامت مالی صادرکنندگان است. مشاوران مالی با تحلیل وضعیت مالیاتی و پرتفوی سرمایه‌گذار، اوراق یا صندوق‌های مناسب را پیشنهاد می‌دهند؛ برای مثال، ممکن است به یک نیویورکی ترکیبی از اوراق تعهد عمومی (GO) معاف از مالیات ایالتی و ETF ملی را توصیه کنند. آن‌ها همچنین در مدیریت ریسک‌هایی مانند نرخ بهره در سال ۲۰۲۵ (با نرخ‌های ۴.۵-۵ درصد) کمک می‌کنند. با این حال، هزینه‌های مشاوره (۰.۵-۱ درصد دارایی‌ها) و تجربه مشاور باید در نظر گرفته شود.
  • پلتفرم‌های معاملاتی: فناوری دسترسی به اوراق قرضه شهرداری را آسان‌تر کرده است. پلتفرم‌هایی مانند Fidelity، Schwab، و MunicipalBonds.com ابزارهایی برای جست‌وجو و خرید اوراق ارائه می‌دهند، در حالی که Betterment و Wealthfront در سال ۲۰۲۵ مدیریت خودکار پرتفوی با ETFهای شهرداری را معرفی کرده‌اند. سرمایه‌گذاران باید مراقب هزینه‌های معاملاتی و اسپرد اوراق، به‌ویژه برای اوراق کم‌نقدینگی، باشند و از ابزارهای تحلیلی پلتفرم‌ها برای انتخاب بهتر استفاده کنند.
  • تنوع‌بخشی به پرتفوی: برای کاهش ریسک، ترکیبی از اوراق GO و درآمدی (مثلاً ۶۰% GO و ۴۰% درآمدی) انتخاب کنید و اوراق سبز را برای پایداری در نظر بگیرید. تنوع جغرافیایی (اوراق ایالتی و ملی) و سررسیدی (کوتاه، میان، و بلندمدت) ریسک‌های محلی و نرخ بهره را مدیریت می‌کند. صندوق‌ها و ETFهایی مانند iShares MUB تنوع فوری ارائه می‌دهند. حداقل ۷۰-۸۰% پرتفوی را به اوراق با رتبه BBB یا بالاتر اختصاص دهید و اوراق معاف از مالیات را برای طبقات مالیاتی بالا اولویت‌بندی کنید.
  • نظارت مستمر: بازار اوراق قرضه در حال حاضر تحت تأثیر سیاست‌های فدرال رزرو، تورم، و قوانین مالیاتی است. بررسی دوره‌ای پرتفوی و مشورت با مشاوران مالی به تنظیم استراتژی بر اساس شرایط بازار کمک می‌کند.

مطالعات موردی: پروژه‌های موفق و چالش‌ها

اوراق قرضه شهرداری (Municipal Bonds یا Munis) نقشی کلیدی در تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و خدماتی دارند که جوامع محلی را متحول می‌کنند. از بازسازی پل‌ها و بیمارستان‌ها گرفته تا توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی، این اوراق امکان اجرای طرح‌های بزرگ را بدون فشار فوری بر بودجه‌های عمومی فراهم می‌کنند. با این حال، تاریخچه این اوراق شامل موفقیت‌های درخشان و همچنین شکست‌های آموزنده است. امروزه با افزایش تقاضا برای پروژه‌های پایدار و مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی، بررسی مطالعات موردی موفق و چالش‌های گذشته بیش از پیش اهمیت یافته است. در این بخش، نمونه‌هایی از پروژه‌های تأمین‌شده توسط اوراق قرضه، درس‌هایی از نکول‌های تاریخی مانند دیترویت در سال ۲۰۱۳، و تأثیرات مثبت این پروژه‌ها بر جوامع محلی تحلیل می‌شود.

نمونه‌هایی از پروژه‌های تأمین‌شده توسط اوراق قرضه

اوراق قرضه شهرداری طیف گسترده‌ای از پروژه‌های زیرساختی و اجتماعی را ممکن ساخته‌اند، که اغلب اثرات ماندگاری بر اقتصاد و کیفیت زندگی محلی دارند. در ادامه، دو نمونه برجسته از پروژه‌های موفق در حوزه بازسازی پل‌ها و بیمارستان‌ها بررسی می‌شود:

بازسازی پل تاپان زی (Tappan Zee Bridge) در نیویورک

یکی از موفق‌ترین پروژه‌های تأمین‌شده توسط اوراق قرضه شهرداری، جایگزینی پل تاپان زی در ایالت نیویورک است که در سال ۲۰۱۷ تکمیل شد و اکنون به نام پل ماریو ام. کومو شناخته می‌شود. این پروژه با هزینه‌ای بالغ بر ۴ میلیارد دلار، از طریق ترکیبی از اوراق قرضه درآمدی و تعهد عمومی (GO) صادرشده توسط اداره حمل‌ونقل ایالت نیویورک تأمین مالی شد. این پل، که دو سوی رودخانه هادسون را به هم متصل می‌کند، جایگزین سازه‌ای فرسوده شد که دیگر پاسخگوی نیازهای ترافیکی منطقه نبود.

اوراق درآمدی این پروژه از عوارض پل تأمین شدند، در حالی که اوراق GO پشتوانه مالیاتی ایالت را داشتند. این ترکیب به کاهش ریسک برای سرمایه‌گذاران و تضمین جریان مالی پروژه کمک کرد. نتیجه، پلی مدرن با ظرفیت بالاتر، مسیرهای دوچرخه‌سواری، و طراحی مقاوم در برابر زلزله بود که روزانه بیش از ۱۴۰,۰۰۰ خودرو را جابه‌جا می‌کند. این پروژه نه‌تنها دسترسی بین مناطق شهری و حومه‌ای را بهبود بخشید، بلکه با ایجاد هزاران شغل در طول ساخت، اقتصاد محلی را تقویت کرد. تا سال ۲۰۲۵، این پل همچنان نمونه‌ای از موفقیت اوراق قرضه در تأمین مالی زیرساخت‌های حیاتی است.

نوسازی بیمارستان عمومی سان‌فرانسیسکو

بیمارستان عمومی سان‌فرانسیسکو (Zuckerberg San Francisco General Hospital) نمونه دیگری از کاربرد اوراق قرضه شهرداری در حوزه سلامت است. در سال ۲۰۰۸، رأی‌دهندگان سان‌فرانسیسکو صدور اوراق تعهد عمومی به ارزش ۸۸۷ میلیون دلار را برای بازسازی این بیمارستان تأیید کردند. هدف، جایگزینی ساختمان قدیمی با تأسیساتی مدرن و مقاوم در برابر زلزله بود که بتواند خدمات درمانی باکیفیت‌تری به جامعه ارائه دهد.

این پروژه در سال ۲۰۱۶ تکمیل شد و بیمارستان جدید با امکاناتی مانند واحدهای مراقبت ویژه پیشرفته، اتاق‌های جراحی مجهز، و طراحی پایدار (با استانداردهای LEED) افتتاح شد. بازپرداخت اوراق از مالیات بر املاک تأمین شد، که به دلیل رشد ارزش املاک در سان‌فرانسیسکو، فشار مالی کمی بر ساکنان وارد کرد. این بیمارستان اکنون سالانه به بیش از ۱۰۰,۰۰۰ بیمار خدمات ارائه می‌دهد و به‌ویژه برای جوامع کم‌درآمد، نقش حیاتی ایفا می‌کند. در سال ۲۰۲۵، این پروژه به‌عنوان الگویی برای تأمین مالی خدمات عمومی از طریق اوراق قرضه شناخته می‌شود، که نشان‌دهنده تعادل بین هزینه‌های عمومی و منافع اجتماعی است.

درس‌هایی از نکول‌های تاریخی: دیترویت ۲۰۱۳

اگرچه اوراق قرضه شهرداری به‌طور کلی ایمن تلقی می‌شوند، نکول‌های تاریخی درس‌های مهمی درباره مدیریت مالی و ریسک‌های مرتبط ارائه می‌دهند. ورشکستگی شهر دیترویت در سال ۲۰۱۳، بزرگ‌ترین نکول شهرداری در تاریخ ایالات متحده، نمونه‌ای برجسته است که همچنان در تحلیل‌های مالی مورد بحث قرار می‌گیرد.

  • زمینه نکول: دیترویت، که زمانی قلب صنعت خودروسازی آمریکا بود، در دهه‌های منتهی به ۲۰۱۳ با کاهش جمعیت، افت درآمدهای مالیاتی، و سوءمدیریت مالی مواجه شد. بدهی شهر به ۱۸.۵ میلیارد دلار رسید، که شامل اوراق قرضه تعهد عمومی و درآمدی برای پروژه‌هایی مانند سیستم آب و فاضلاب و استادیوم‌های ورزشی بود. در ژوئیه ۲۰۱۳، دیترویت اعلام ورشکستگی کرد، که سرمایه‌گذاران اوراق قرضه را با زیان‌های قابل‌توجهی مواجه کرد.
  • تأثیر بر سرمایه‌گذاران: اوراق GO دیترویت، که قرار بود از مالیات‌های عمومی پشتیبانی شوند، به دلیل کمبود منابع مالی شهر، بازپرداخت محدودی داشتند. سرمایه‌گذاران این اوراق در نهایت حدود ۷۰ سنت به ازای هر دلار دریافت کردند. اوراق درآمدی سیستم آب و فاضلاب وضعیت بهتری داشتند، اما باز هم با تأخیر و بازسازی بدهی مواجه شدند. این نکول اعتماد به اوراق قرضه شهرداری را به‌طور موقت کاهش داد و باعث شد سرمایه‌گذاران توجه بیشتری به رتبه‌بندی‌های اعتباری و سلامت مالی صادرکنندگان کنند.

نکات آموزنده از تجربه دیترویت

  • اهمیت نظارت مالی: سوءمدیریت و عدم شفافیت در بودجه‌بندی دیترویت، مشکلات مالی را تشدید کرد. نهادهای محلی باید گزارش‌های مالی منظم و دقیقی ارائه دهند تا اعتماد سرمایه‌گذاران حفظ شود.
  • تنوع در پرتفوی: سرمایه‌گذارانی که بیش از حد به اوراق یک صادرکننده وابسته بودند، زیان بیشتری متحمل شدند. تنوع جغرافیایی و نوعی در سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند ریسک را کاهش دهد.
  • ریسک اوراق درآمدی: پروژه‌هایی که به جریان نقدی خاص وابسته‌اند (مانند استادیوم‌ها در دیترویت)، در برابر تغییرات اقتصادی آسیب‌پذیرترند. بررسی دقیق پیش‌بینی‌های درآمدی ضروری است.
  • نقش رتبه‌بندی‌ها: پیش از نکول، برخی اوراق دیترویت رتبه‌های اعتباری بالایی داشتند که با واقعیت مالی شهر هم‌خوانی نداشت. سرمایه‌گذاران باید فراتر از رتبه‌بندی‌ها، به تحلیل مستقل بپردازند.

در حال حاضر، دیترویت با بازسازی مالی و احیای اقتصادی، تا حدی اعتماد بازار را بازیافته است، اما این تجربه همچنان هشداری برای سرمایه‌گذاران و صادرکنندگان اوراق است.

تأثیر مثبت بر جوامع محلی

اوراق قرضه شهرداری فراتر از تأمین مالی پروژه‌ها، تأثیرات عمیقی بر جوامع محلی دارند که اغلب فراتر از نتایج اقتصادی است. این تأثیرات شامل بهبود زیرساخت‌ها، افزایش دسترسی به خدمات، و تقویت انسجام اجتماعی می‌شود.

  • بهبود کیفیت زندگی: پروژه‌هایی مانند پل تاپان زی یا بیمارستان سان‌فرانسیسکو دسترسی به خدمات حیاتی را بهبود بخشیده‌اند. برای مثال، بیمارستان سان‌فرانسیسکو با ارائه مراقبت‌های تخصصی به جوامع کم‌درآمد، نابرابری‌های سلامت را کاهش داده است. به‌طور مشابه، پل‌های مدرن و سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی زمان سفر را کوتاه‌تر کرده و بهره‌وری اقتصادی را افزایش داده‌اند.
  • ایجاد اشتغال: پروژه‌های تأمین‌شده توسط اوراق قرضه، به‌ویژه در بخش ساخت‌وساز، مشاغل متعددی ایجاد می‌کنند. برای مثال، پروژه پل تاپان زی در اوج خود بیش از ۷,۰۰۰ شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرد، که به اقتصاد منطقه نیویورک رونق بخشید. در سال ۲۰۲۵، پروژه‌های زیرساختی جدید، مانند توسعه خطوط مترو در شهرهایی مانند لس‌آنجلس، همچنان به اشتغال‌زایی کمک می‌کنند.
  • تقویت اقتصاد محلی: بهبود زیرساخت‌ها ارزش املاک را افزایش می‌دهد و کسب‌وکارهای محلی را تقویت می‌کند. به‌عنوان مثال، پس از افتتاح بیمارستان جدید در سان‌فرانسیسکو، رستوران‌ها و فروشگاه‌های اطراف شاهد افزایش مشتری بودند. همچنین، پروژه‌های سبز تأمین‌شده توسط اوراق قرضه، مانند سیستم‌های انرژی خورشیدی در میامی، هزینه‌های انرژی را کاهش داده و پایداری محلی را تقویت کرده‌اند.
  • انسجام اجتماعی و هویت محلی: پروژه‌های عمومی مانند پارک‌ها، کتابخانه‌ها، یا مراکز فرهنگی که با اوراق قرضه تأمین مالی می‌شوند، فضاهایی برای تعامل اجتماعی فراهم می‌کنند. برای مثال، در سال ۲۰۲۴، شهر آتلانتا با استفاده از اوراق قرضه سبز، پارکی چندمنظوره ایجاد کرد که به مرکز تجمعات محلی و جشنواره‌ها تبدیل شده است. این پروژه‌ها حس تعلق به جامعه را تقویت می‌کنند و به کاهش تنش‌های اجتماعی کمک می‌کنند.

امروزه، با افزایش تمرکز بر پروژه‌های پایدار، اوراق قرضه شهرداری به ابزاری کلیدی برای مقابله با چالش‌های اقلیمی و اجتماعی تبدیل شده‌اند. برای مثال، شهر سیاتل اخیراً اوراق سبز به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار برای بهبود سیستم‌های زهکشی و کاهش خطر سیل منتشر کرد، که نه‌تنها محیط زیست را حفاظت می‌کند، بلکه از خسارات مالی به جوامع محلی جلوگیری می‌کند.

✔️  بیشتر بخوانید: اوراق قرضه قابل بازخرید چیست؟ مزایا، معایب و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری

سخن پایانی

اوراق قرضه شهرداری در دنیای امروز فراتر از یک ابزار مالی صرف، به ابزاری حیاتی برای توسعه پایدار شهری و پاسخ به نیازهای روزافزون جوامع محلی تبدیل شده‌اند. این اوراق با ترکیب ویژگی‌هایی چون معافیت مالیاتی، بازدهی ثابت و نقش مستقیم در بهبود زیرساخت‌ها، توانسته‌اند هم در خدمت رفاه عمومی قرار گیرند و هم به عنوان گزینه‌ای قابل‌اتکا برای سرمایه‌گذاران عمل کنند. کارکرد چندوجهی آن‌ها موجب شده تا در تقاطع سیاست‌گذاری عمومی، تأمین مالی و مدیریت ریسک جایگاهی منحصربه‌فرد پیدا کنند.

با این حال، موفقیت در بهره‌گیری از این ابزار نیازمند درک دقیق از انواع، ریسک‌ها و ساختارهای مالی مرتبط با آن‌هاست. چه برای سیاست‌گذاران محلی که به دنبال اجرای پروژه‌های زیربنایی هستند، و چه برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال تعادل بین بازده و ثبات می‌گردند، شناخت درست اوراق قرضه شهرداری می‌تواند مزیتی راهبردی باشد. در نهایت، این اوراق یادآور آن هستند که بازارهای مالی، اگر به‌درستی هدایت شوند، می‌توانند در خدمت توسعه اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی قرار گیرند.

لطفا نظر و سوالات خود را درباره این مقاله ارسال کنید تا کارشناسان ما به شما پاسخ دهند.

اوراق قرضه شهرداری چیست و چه تفاوتی با اوراق دولتی یا شرکتی دارد؟

اوراق قرضه شهرداری نوعی ابزار بدهی است که توسط نهادهای دولتی محلی یا ایالتی مانند شهرداری‌ها، مناطق آموزشی یا سازمان‌های خدمات عمومی برای تأمین مالی پروژه‌های عمومی منتشر می‌شود. تفاوت اصلی آن‌ها با اوراق دولتی در سطح حکومت صادرکننده (ملی در برابر محلی) و با اوراق شرکتی در هدف انتشار است؛ اوراق شهرداری معمولاً برای پروژه‌های خدمات عمومی منتشر می‌شوند، نه برای سودآوری تجاری. همچنین بسیاری از این اوراق دارای معافیت مالیاتی هستند که در اوراق شرکتی وجود ندارد.

چرا اوراق قرضه شهرداری برای سرمایه‌گذاران جذاب است؟

این اوراق به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران با درآمد بالا جذاب هستند، زیرا معمولاً سود پرداختی آن‌ها از مالیات فدرال معاف است و در برخی موارد از مالیات ایالتی و محلی نیز معافیت دارند. این ویژگی باعث می‌شود که بازده خالص (پس از مالیات) آن‌ها از بسیاری از اوراق مشمول مالیات بالاتر باشد. افزون بر آن، ریسک نکول پایین در اغلب اوراق شهرداری (خصوصاً اوراق تعهد عمومی) اطمینان بیشتری برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.

مهم‌ترین انواع اوراق قرضه شهرداری کدام‌اند و چه تفاوتی دارند؟

دو نوع اصلی این اوراق شامل اوراق تعهد عمومی (GO) و اوراق درآمدی (Revenue Bonds) هستند. اوراق GO از مالیات‌های عمومی پشتیبانی می‌شوند و ریسک کمتری دارند، در حالی که اوراق درآمدی به درآمد پروژه خاصی وابسته‌اند و ممکن است پرریسک‌تر باشند. انواع تخصصی‌تری نیز وجود دارند، مانند اوراق سبز (برای پروژه‌های زیست‌محیطی)، اوراق مشمول مالیات، یا اوراق پیش‌تملک که هرکدام کارکرد و ویژگی خاص خود را دارند.

ریسک‌های اصلی در سرمایه‌گذاری روی اوراق قرضه شهرداری چیست؟

اگرچه این اوراق نسبتاً کم‌ریسک‌اند، اما خالی از ریسک نیستند. مهم‌ترین ریسک‌ها شامل ریسک نکول (ناتوانی صادرکننده در بازپرداخت)، ریسک نرخ بهره (کاهش ارزش بازار اوراق در صورت افزایش نرخ بهره)، ریسک بازخرید زودهنگام، نقدینگی پایین، و ریسک اعتباری مرتبط با نهاد صادرکننده است. سرمایه‌گذاران باید علاوه بر رتبه‌بندی‌های اعتباری، تحلیل‌های مالی پروژه یا نهاد صادرکننده را نیز بررسی کنند.

چگونه می‌توان در اوراق قرضه شهرداری سرمایه‌گذاری کرد؟

سرمایه‌گذاری در این اوراق می‌تواند از طریق خرید مستقیم اوراق، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، یا ETFها انجام شود. خرید مستقیم معمولاً به سرمایه بیشتری نیاز دارد و مستلزم دانش و بررسی دقیق است، در حالی که صندوق‌ها و ETFها امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ کمتر و تنوع‌بخشی را فراهم می‌کنند. استفاده از مشاوران مالی یا پلتفرم‌های معاملاتی معتبر می‌تواند به انتخاب بهتر اوراق و مدیریت ریسک کمک کند.

آیا همه اوراق قرضه شهرداری معاف از مالیات هستند؟

خیر. گرچه بخش زیادی از اوراق شهرداری معاف از مالیات فدرال هستند، اما برخی از آن‌ها مشمول مالیات حداقل جایگزین (AMT) می‌شوند یا به‌طور کامل مشمول مالیات هستند (مانند اوراق مشمول مالیات یا اوراق خصوصی‌سازی‌شده). همچنین اگر سرمایه‌گذار در ایالتی غیر از ایالت صادرکننده زندگی کند، ممکن است معافیت مالیات ایالتی شامل حال او نشود. بنابراین بررسی دقیق وضعیت مالیاتی هر اوراق پیش از سرمایه‌گذاری ضروری است.

ترتیبی که یوتوفارکس برای خواندن مطالب سری اوراق قرضه به شما پیشنهاد می‌کند:
دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سبد خرید