در اواخر اکتبر سال ۱۹۸۷ طی چند روز سقوطی شدید و سریع در بازار سهام ایالات متحده رخ داد؛ سقوطی سنگین که علی‌رغم ریشه‌داشتن در ایالات متحده، در مدتی کوتاه بر سایر بازارهای سهام مهم جهان نیز سایه افکند. در پنج سال منتهی به سقوط ۱۹۸۷، میانگین شاخص صنعتی داوجونز (DJIA) بیش از سه برابر شده بود. اما در ۱۹ اکتبر ۱۹۸۷ (معروف به دوشنبه سیاه) میانگین صنعتی داوجونز ناگهان ۵۰۸ واحد و یا ۲۲.۶ درصد افت کرد که تا امروز بیشترین درصد افت طی یک روز محسوب می‌شود. این اتفاق باعث ترس از گسترش بی‌ثباتی اقتصادی در سراسر جهان شد. (این واقعه از لحاظ ابعاد و سازوکار با رکودهای نظیر رکود بزرگ ۱۹۲۹ تفاوت‌های عمده‌ای داشت.)
پس از این سقوط بود که فدرال رزرو و بورس اوراق بهادار مکانیزمی به نام «مدارشکن» طراحی کردند تا زمانی که قیمت‌ها بسیار سریع یا بسیار زیاد کاهش یافتند، باعث کاهش شیب سقوط و توقف معاملات در شرایط وخیم می‌شود.
چرا بازار سهام در سال ۱۹۸۷ سقوط کرد؟
پس از پنج روز کاهش شدید در بازار سهام، فشار فروش در ۱۹ اکتبر ۱۹۸۷ که بعدها به «دوشنبه سیاه» معروف شد، به اوج خود رسید. این کاهش شدید، در نتیجه‌ی فروش بسیار زیاد سهام ایجاد شد. حجم کل معاملات در این روز به قدری بود که سیستم‌های رایانه‌ای قادر به پردازش آنها نبودند. برخی از سفارشات بیش از یک ساعت برای پردازش معطل ماندند و این عدم تعادل در سفارش‌ها باعث شد که سرمایه‌گذاران نتوانند قیمت واقعی سهام‌ها را کشف کنند.
از جمله دلایلی که برای این کاهش سهام عنوان می‌شود می‌توان به افزایش تنش‌ها در خلیج فارس، ترس از افزایش نرخ بهره، رشد ۵ ساله‌ی بازار سهام بدون هرگونه اصلاح قابل توجه و رواج‌یافتن معاملات رایانه‌ای اشاره کرد. اگرچه عوامل اقتصادی عمیق‌تری نیز وجود داشت که می‌تواند باعث این اتفاق شده باشد.
در سال ۱۹۸۵ بین فدرال رزرو و بانک‌های مرکزی کشورهای G5 (فرانسه، آلمان، انگلستان و ژاپن) موافقت نامه «پلازا» امضا شد که به موجب آن آمریکا برای کنترل کسری تجاری خود ارزش دلار را در بازار بین‌المللی ارز کاهش دهد. در اوایل سال ۱۹۸۷ این هدف محقق شد و شکاف بین صادرات و واردات ایالات متحده کاهش یافت؛ امری که به کسب‌وکار صادرکنندگان و نیز رونق بازار سهام آمریکا در اواسط دهه ۱۹۸۰ کمک زیادی کرد.
طی پنج سال منتهی به اکتبر ۱۹۸۷، ارزش داوجونز بیش از ۳ برابر شده بود و این باعث ارزش‌گذاری بیش از حد روی بسیاری از سهام‌ها شد. در فوریه سال ۱۹۸۷ توافقنامه پلازا با توافقنامه لوور جایگزین شد. به موجب این توافق جدید، کشورهای G5 موافقت کردند که نرخ ارز را در این تراز تجاری جدید تثبیت کنند.
در ایالات متحده، فدرال رزرو برای کاهش فشار نزولی بر دلار، مجبور شد سیاست پولی سخت‌گیرانه‌تری اعمال کند. در نتیجه این سیاست انقباض پولی، عرضه پول در آمریکا از ژانویه تا سپتامبر به شدت سقوط کرد، نرخ بهره افزایش یافت و قیمت سهام تا پایان سه ماهه سوم ۱۹۸۷ شروع به کاهش کرد.
نقش معامله‌گری برنامه‌ای و اتوماسیون
سقوط بازار سهام در سال ۱۹۸۷، به خوبی نقش نوآوری مالی و فناوری را در افزایش نوسانات بازار نشان داد. در معاملات خودکار، (که به معامله‌گری برنامه‌ای هم معروف است)، روند تصمیم‌گیری انسانی از معادله خارج می‌شود و سفارشات خرید و فروش به طور خودکار بر اساس سطوح قیمتی شاخص‌های معیار و یا سهام‌های خاص تولید می‌شود. این مدل‌ها در زمانی که بازار در حال افزایش است، سیگنال‌های مثبت و در نتیجه سفارشات خرید بیشتری تولید می‌کنند و با افت قیمت‌ها، سیگنال‌های منفی و سفارشات فروش بیشتر تولید می‌کنند.
پس از سقوط، کارگزاری‌ها قوانین مدارشکن و سایر اقدامات احتیاطی را اعمال کردند که باعث کاهش تاثیر بی‌نظمی‌ها در معاملات می‌شد. این سازوکار فرصت بیشتری را برای رفع مشکلات مشابه در آینده فراهم می‌کرد. به عنوان مثال، اگر سهام امروز حتی ۷ درصد ریزش داشته باشد، معاملات به مدت ۱۵ دقیقه متوقف می‌شود.
اگرچه معامله‌گری برنامه‌ای را می‌توان به عنوان یکی از عوامل تشدید شیب سقوط (و همینطور صعود در دوره‌های قبل) دانست، اما اکثر قریب به اتفاق معاملات در زمان سقوط بازار دوشنبه سیاه، هنوز از طریق ابزارهای سنتی مانند تماس تلفنی و مراجعه مستقیم انجام می‌شد.
با افزایش استفاده از رایانه در بازارهای امروز، ازجمله ظهور معاملات با فرکانس بالا (HFT) معاملات اغلب در مقیاس زمانی میلی ثانیه انجام می‌شوند. در نتیجه حلقه‌های بازخوردی فوق‌العاده سریع بین الگوریتم‌ها، فشار فروش را در چند لحظه افزایش می‌دهند و می‌توانند باعث ضررهای هنگفتی شوند.
منبع: Investopedia
