در این پادکست به پترودلار پرداختیم:
پترودلار چیست؟
پترودلار یک ساختار اقتصادی پیچیده‌ای از فروش نفت توسط کشورهای نفتی، خصوصاً عربستان، و ایجاد مازاد تجاری توسط این کشورهاست. این ساختار شامل بازسرمایه‌گذاری پول به‌دست‌آمده توسط کشورهای نفتی در اوراق خزانه‌داری آمریکا، ایجاد کسری بودجه توسط دولت ایالات متحده، و تقویت ارتش برای حمایت از کشورهای نفتی و محموله‌های نفت خام در آب‌های بین‌المللی می‌باشد.
پس از جنگ جهانی دوم، کشورهای غربی پیمان‌نامه‌ای به نام «برتون وودز» امضا کردند که طبق آن، دلار ایالات متحده به طلا و ارز سایر کشورها به دلار آمریکا متصل می‌شد. این سیستم نتوانست پایداری خود را حفظ کند و به‌سرعت دچار فروپاشی شد، چراکه ایالات متحده با بحران تراز پرداخت مواجه شده بود. ایالات متحده مجبور بود برای تأمین نیاز کشورها دلار را از اقتصاد خود خارج کند. این خروج دلار منجر به تورم جهانی و در نتیجه تورم در داخل ایالات متحده می‌شد. اما هنگامی‌که ایالات متحده قصد افزایش نرخ بهره را داشت، اقتصاد جهانی مختل می‌شد و کشورها دچار رکود سنگینی می‌شدند. به این مشکل، «معضل تریفین» می‌گویند.
دوره مستر کلاس طلا
جامع‌ترین دوره آموزشی طلا
این دوره در مجموعه یوتوفارکس تهیه شده و نتیجه سال‌ها تجربه در حوزه معامله‌گری طلا و فارکس است. این دوره توسط مجموعه‌ای از معامله‌گران حرفه‌ای یوتوفارکس تهیه شده است. با خرید این دوره از تجربه چندین معامله‌گر بهره‌مند خواهید شد.
✔️ بیشتر بخوانید: برتون وودز: سیستم پولی پس از جنگ جهانی دوم
دلیل اینکه ایالات متحده مجبور بود دلار تولید کرده و از اقتصاد خود خارج کند، این بود که کشورهای جهان برای اتصال ارز محلی به دلار آمریکا نیاز به دلار داشتند؛ بنابراین تقاضا برای این ارز به‌شدت افزایش پیدا می‌کرد. از طرفی به دلیل فروپاشی امپراتوری بریتانیا، بسیاری از کشورهایی که خواهان خروج از بلوک امپراتوری بریتانیا و رهایی از پوند استرلینگ بودند، به دلار آمریکا روی آوردند.
در نتیجه این اقدامات، تراز پرداخت ایالات متحده به‌سرعت منفی شد. به‌تدریج، کشورهای اروپایی که بازسازی پس از جنگ را به پایان رسانده بودند، نسبت به دلار آمریکا و چاپ بی‌رویه دلار توسط این کشور مشکوک شدند و درخواست طلا در برابر دلار کردند. این مسئله منجر به خروج طلا از خزانه‌داری آمریکا شد.
چرا آکادمی ماکروترید؟
با عضویت در آکادمی ماکروترید، شما تحلیل فاندامنتال بازار فارکس را در کنار سیگنال، آموزش و گفتگو با تحلیلگران و اعضای آکادمی دریافت خواهید کرد.
عضویت رایگان
- از طریق ثبت نام در بروکرهای معرفی شده
در سال ۱۹۶۸، ارتباط دلار آمریکا با طلا قطع شد و ارزش هر اونس طلا در بازار از ۳۵ دلار که پیش‌تر تعیین شده بود به بالای ۴۰ دلار افزایش یافت. همه متوجه شدند که سیستم «برتون وودز» دیگر کارایی سابق را ندارد، اما هیچ‌کس ایده‌ای در مورد آنچه که باید پس از برتون وودز رخ دهد، نداشت.
در سال ۱۹۷۱، ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور ایالات متحده اعلام کرد که به‌طور یک‌جانبه از معاهده برتون وودز خارج می‌شود.
این خروج یک‌جانبه و شوک سهمگین به اقتصاد جهانی، موجی از ترس را برانگیخت. هیچ‌کس نمی‌دانست که در پاسخ به این اقدام چه باید انجام دهد. با این حال، دستگاه دیپلماسی نیکسون از قبل برای چنین روزی آماده شده بود. طبق معاهده امنیتی که دولت نیکسون با دولت ایران، عربستان و سایر کشورهای نفتی امضا کرده بود، این کشورها در ازای امنیت داخلی و امنیت محموله‌های نفتی، واردات سلاح آمریکایی، سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی در این کشورها و… نفت را تنها در ازای دلار آمریکا می‌فروختند.
این مسئله نیاز کشورهای دنیا را به دلار آمریکا افزایش داد. این‌بار کشورها به دلار آمریکا نیاز داشتند تا انرژی خود را تأمین کنند؛ بنابراین بار دیگر تقاضا برای دلار آمریکا افزایش پیدا کرد.
از طرفی دلارهایی که به کشورهای نفتی صادر می‌شد، بار دیگر در ایالات متحده سرمایه‌گذاری می‌شد. دلار به‌تنهایی بازده نداشت، در حالی‌که اوراق خزانه‌داری ایالات متحده نرخ بهره داشتند؛ بنابراین کشورها ترجیح می‌دادند به‌جای نگهداری دلار آمریکا، اوراق خزانه‌داری این کشور را خریداری کنند.
از آنجایی که اوراق خزانه‌داری آمریکا برای تأمین مالی دولت آمریکا صادر می‌شدند، خرید این اوراق به معنای تأمین مالی دولت آمریکا بود. در واقع، کشورهای نفتی، نفت خود را می‌فروختند تا دولت ایالات متحده را تأمین مالی کنند و کسری بودجه این کشور را پوشش دهند.
بودجه دولت آمریکا صرف اقدامات زیادی می‌شود؛ اما تا آنجایی‌که به این مقاله مرتبط است، دو محل در هزینه‌کرد بودجه دولت اهمیت بالایی دارد. اول، هزینه‌های نظامی است. دولت ایالات متحده بخش مهمی از بودجه خود را صرف بازسازی ارتش خود و استقرار پایگاه‌های خود در سرتاسر جهان می‌کند. دوم، وام‌دهی به کشورهای دیگر است. بخشی از بودجه صرف کمک‌های مالی به کشورهای دیگر تحت پوشش کمک‌های بشر دوستانه و… است. ایالات متحده با این کار، کشورهای دیگر را بیشتر به دلار آمریکا وابسته می‌کند، چراکه این کشورها برای بازپرداخت بدهی خود نیاز به دلار آمریکا دارند؛ بنابراین باید درآمدهای خود را به دلار آمریکا تبدیل کنند تا بتوانند بدهی‌های خود را تسویه کنند.
به این سیستم که چرخه‌ای از هزینه‌کرد دلار توسط دولت آمریکا و بازگشت آن به داخل آمریکا توسط کشورهای نفتی است، «سیستم پترودلار» می‌گویند.
تنها سوال باقی‌مانده این است که چرا عربستان به توافق با ایالات متحده رضایت داد؟ مسئولین عربستانی می‌دانستند که دلار آمریکا چه شرایط متزلزلی را تجربه می‌کند و احتمال دارد ارز این کشور سقوط کند؛ پس چرا به چنین توافقی تن دادند؟
پاسخی که مطرح می‌شود این است که برای عربستان، امنیت بسیار مهم بود. در زمانی که توافق بین عربستان و آمریکا امضا شد، جنگ سرد در اوج خود بود. پادشاهان عربستان شاهد فروپاشی حکومت‌های پادشاهی عربی در منطقه بودند. مصر، لیبی، یمن، عراق، سوریه و بسیاری کشورهای دیگر توسط انقلاب‌های کمونیستی دچار فروپاشی می‌شدند؛ بنابراین پادشاه عربستان که انقلاب را در پشت دروازه‌های خود می‌دید، نگران این بود که در نهایت موج انقلاب به این کشور نیز وارد شود.
بنابراین اگرچه این توافقنامه برای ایالات متحده یک توافقنامه اقتصادی بود، اما برای عربستان وجه اقتصادی آن اهمیت زیادی نداشت و بیش از آن، به‌خاطر وجه امنیتی آن به این توافقنامه تن دادند.
امروزه پترودلار دیگر کارایی سابق خود را ندارد. اوج سیستم پترودلار سال ۱۹۸۱ بود، زمانی که قیمت نفت افزایش یافته بود و مازاد تجاری عربستان بالاتر از مجموع مازاد تجاری ۲۰ کشور بعد از خودش بود. اما به‌تدریج اهمیت نفت در تجارت جهانی کاهش پیدا کرد.
در دهه ۱۹۹۰ و پس از فروپاشی شوروی، مازاد تجاری کشورهای شرق آسیا بالاتر از کشورهای نفتی بود؛ بنابراین آن کشورها از اهمیت بیشتری برای ایالات متحده برخوردار بودند.
اکنون سیستم دلار آمریکا به نوعی استقلال نسبت به نفت رسیده است. همچنین از سال ۲۰۱۱ که نفت شیل آمریکا اوج گرفت، این کشور از واردکننده انرژی به بزرگترین تولیدکننده تبدیل شده است.
سیستم دلار در حال حاضر بر پایه بدهی کار می‌کند. کشورها و مؤسسات مالی در جهان به خاطر نقدشوندگی بالای دلار، ترجیح می‌دهند از دلار آمریکا در معاملات خود استفاده کنند. در واقع، امروز مهم‌ترین دلیل برای حفظ و بقای دلار به‌عنوان ارز ذخیره، سیستم «یورو-دلار» است.
