توکن چیست؟ معرفی انواع توکن

توکن در دنیای ارزهای دیجیتال، به نوعی دارایی دیجیتال گفته می‌شود که روی یک بلاک‌چین (مانند اتریوم، سولانا و …) ایجاد می‌شود. برخلاف ارزهایی مانند بیت‌کوین یا اتریوم که بلاک‌چین‌های اختصاصی خود را دارند، توکن‌ها بر بستر یک بلاک‌چین موجود ایجاد می‌شوند و از زیرساخت آن استفاده می‌کنند.

توکن چیست؟

توکن یکی از پر‌کاربردترین کلماتی است که در دنیای کریپتو می‌شنوید. توکن بطور خاص به دو مفهوم اشاره می‌کند:

1. هر رمز‌ارزی بجز بیتکوین و اتریوم. چراکه این دو بزرگترین و اصلی‌ترین ارز‌های دیجیتال هستند و کلمه توکن اشاره و توصیفی برای سایر آنهاست. هرچند مفهوم دیگری نیز به نام آلت‌کوین داریم که اشاره به هر رمز‌ارزی بجز بیتکوین دارد. در معنای لغوی آلت‌کوین از آلترناتیو‌کوین به معنای جایگزینی برای بیتکوین می‌آید و کلمه توکن مفهومی نزدیک بع آن را دارد.
2. به هر رمز‌ارزی که بر روی بلاکچین رمز‌ارز دیگری لانچ شده باشد نیز توکن گفته می‌شود که این معنا از لحاظ فنی و تکنیکالی دقیق‌تر است. به عنوان مثل Aave و Chainlink دو توکنی هستند که بر روی بلاکچین اتریوم لانچ شده‌اند و خودشان دارای بلاکچین اختصاصی و مستقل نیستند و به همین دلیل از بلاکچین سایر رمز‌ارزها استفاده می‌کنند.

 انواع توکن

برخی از دسته‌بندی‌ها و بخش‌های بازار کریپتوکارنسی بطور سنتی با پسوند توکن همراه هستند. مثل DeFi Token  یا AI Token به ترتیب توکن‌های حوزه دیفای یا توکن‌های هوش مصنوعی نامیده می‌شوند. اما در کنار اینها چندین دسته‌بندی مختلف برای توکن‌ها وجود دارد که دو مورد از مهمترین آنها را به عنوان نمونه شرح می‌دهیم.

• دسته‌بندی توکن‌ها براساس قابلیت تعویض یا Fungibilitiy:
  در این دسته بندی توکن‌ها بر اساس فاکتور تعویض‌پذیری به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

1. توکن‌های غیر قابل تعویض یا Non-Fungible Token که به اختصار NFT نیز گفته می‌شوند. این توکن‌ها نشان‌دهنده مالکیت دارنده آنها بر حق استفاده یا مالکیت یک دارایی خاص و بی‌همتا در دنیای واقعی یا دیجیتال است. مثل حق مالیکت یک اثر هنری که با کمک فناوری بلاکچین به دارایی دیجیتال تبدیل شده است. این توکن‌ها از آنجایی که نماینده یک دارایی بی همتا هستند با یکدیگر قابل تعویض نبوده و دارای ارزش برابرنیستند.
2. توکن‌های قابل تعویض یا Fungible Token: به غیر از NFT‌ها که در بالا توضیح دادیم سایر توکن در این دسته قرار می‌گیرند. چرا که با هم برابر و یکسان بوده و همگی نماینده یک چیز هستند. برای مثال همه توکن‌های UNI که برای صرافی یونی‌سواپ هستند دارای ارزی یکسان با هم هستند و از این رو هر توکن UNI با توکن دیگر UNI‌ برابر و قابل تعویض است.

• دسته‌بندی توکن‌ها براساس کارکرد:

1. Utility Token یا توکن‌های کاربردی: این توکن‌ها به منظور یک هدف خاص ساخته و در پلتفورم و اکوسیستم خاصی کاربرد‌هایی دارند. محتمل‌ترین کاربرد آنها استفاده و دسترسی به خدمات آن پلتفرم از طریق این توکن‌هاست. حتی ممکن است به عنوام پاداش برای انجام وظایفی خاص در آن اکوسیستم یا ارايه خدمات نیز مورد استفاده قرار بگیرند. مهمترین نکته درباره این دسته از توکن‌ها این است که آنها ابزار‌های مالی نیستند و در نتیجه تحت قوانین اوراق بهادار نمی‌توان با آنها برخورد کرد.  این دسته از توکن‌ها طی فرآیند ICO، IEO یا IDO توزیع می‌شوند و سرمایه‌گذاران می‌توانند آنها را در برابر ارز‌های فیات یا سایر رمز‌ارزها خریداری کنند. یک نمونه بارز از این دسته توکن‌ها فایل‌کوین FILECOIN است. یک پلتفرم ذخیره سازی داده غیرمتمرکز که برای استفاده از خدمات آن باید از توکن FIL استفاده کنید.
2. Governance Token یا توکن‌های حاکمیتی: این نوع از توکن‌ها به دارندگان خود اجازه می‌دهند که در پلتفرم یا اکوسیستمی، که هیچ هیات مدیره یا ساختار حاکمیت شرکتی متمرکزی ندارد، حق رای داشته باشند و درباره موضوعات مهم مانند نوع و نحوه آپگرید‌ها و … نظر خود را ارائه دهند. توکن comp که مرتبط با پروژه Compound در حوزه دیفای است از این دست توکن‌های حاکمیتی است.
3. Security Token یا توکن‌های اوراق بهادار: این نوع از توکن‌ها کلاس جدیدی از دارایی هستند که به کمک  فناوری بلاکچین توکنی مشابه اوراق بهادار سنتی بوجود آورده‌اند و این نوع از توکن نشان‌دهنده مالکیت دارنده آن نسبت به پروژه است، همانند سهام که نماینده مالکیت دارنده آن نسبت به شرکت. همچنین از آنجایی که می‌توان سایر دارایی‌های دنیای واقعی مانند املاک، اوراق خزانه‌داری دولتی، طلا و … را نیز به شکل توکن درآورد؛ انها می‌توانند نماینده آن دارایی ها نیز باشند. برای مثال توکن XAUT یا تترگلد نشان‌دهنده این است که دارنده این توکن مالک یک اونس طلاست که نزد شرکت تتر نگهداری می‌شود. همچنین لازم به ذکر است که این دسته از توکن‌ها از حمله راه‌های نوین برای تامین مالی شرکت‌ها و استارت آپ‌ها بوده و نوعی دارایی مالی به حساب می‌آیند که باید تحت قوانین نظارتی حکومتی فعالیت کنند.

کاربرد‌های توکن چیست؟

با توجه به مواردی که تا کنون گفته شد متوجه شده‌اید که نمی‌توان یک کاربرد خاص را برای همه انواع توکن‌ها نام برد بلکه هر کدام از توکن‌ها کاربرد مخصوص به خود را دارند. در حقیقت یکی از وجوه تمایز توکن یا کوین این است که گسترده کاربری توکن‌ها بسیار بیشتر از کوین است. اما بطور خلاصه عمده‌ترین کاربری‌های توکن عبارت است از:

• امور مالی غیرمتمرکز یا DeFi: از آنجایی که توکن‌ها بر بستر بلاکچین ساخته می‌شوند در نتیجه دسترسی راحت و ۲۴ ساعته، شفافیت، سرعت و هزینه اندک آنها را به ابزار مناسبی برای کاربرد در حوزه دیفای تبدیل کرده است. توکن‌ها در حوزه دیفای از پلتفرم‌های وام دهی تا ایجاد استخر‌های نقدینگی کاربرد گسترده‌ای دارند.
• رای‌گیری و حاکمیت شرکتی: این کاربرد عمدتا مختص توکن‌های حاکمتی است که اجازه می‌دهد بر بستر بلاکچین و با شفافیت و امنیت بالا هم در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کرد و هم ایده عدم تمرکز را پیاده‌سازی کرد.
• صنعت بازی و سرگرمی: دراین حوزه NFT‌ها نقش پررنگی دارند و می‌توان به کمک آنها بازی‌های بلاکچینی را انجام داد. همچنین به سبب خاصیت بی‌همتایی این نوع از توکن‌ها گزینه خوبی برای کلکسیونر‌ها هستند.

توکن‌ها کاربرد‌های بیشتر و تخصصی‌تری نیز دارند که شرح همه آنها در یک مقاله از حوصله خواننده و مخاطب خارج است.

استاندارد‌های ساخت توکن

استاندارد‌ها یا پروتکل‌های ساخت توکن اصطلاحا به مجموعه قوانین و مقرراتی گفته می‌شود که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تحت آن شرایط در یک بلاکچین خاص توکن مورد نظر خود را ساخته و پیاده سازی کنند. دو مورد از اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین این استاندارد‌ها عبارتند از:

استاندارد ERC

این استاندارد یا پروتکل به افراد اجازه می‌دهد که تحت قوانین آن بتوانند توکن مورد نظر خود را بر بستر بلاکچین اتریوم ساخته و راه‌اندازی کنند.  ERC یک استاندارد کلی است که زیر مجموعه‌های زیادی دارند مثل ERC-20  که معروف‌ترین توکن‌هایی که با این استاندارد ساخته شده‌اند SHIBA ،UNI ،POL و … هستنند. استاندارد ERC-721 که مختص ساخت NFT است. ERC-777 که کاستی‌های  ERC-20  را پوشش داده و ERC-1155 که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد توکنی بسازند که همزمان هم قابل تعویض باشد و هم غیر قابل تعویض. نکته اشتراک همه این استاندارد‌ها این است که توکنی که با آنها ساخته می‌شود بر بستر بلاکچین اتریوم است.

استاندارد BEP-20

این استاندارد به توسعه دهندگان اجازه می‌دهد که زیر قوانین این پروتکل توکن خود را بر بستر بلاکچین بایننس یا BSC بسازند و از پتانسیل‌های این بلاکچین بهره‌مند شوند.
سایز بلاکچین‌ها نیز مانند Tron، سولانا، تزوس و … نیز پروتکل‌ها  و استاندارد‌های مختص به خود را دارند. مثلا شبکه ترون با استاندارد TRC، شبکه سولانا با استاندارد SPL و شبکه تزوس با استاندارد TZIP به توسعه دهندگان اجازه ساخت توکن بر بستر بلاکچین خود را می‌دهند.

✔️  بیشتر بخوانید: کوین چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

تفاوت کوین و توکن چیست؟

بطور مختصر اما دقیق می‌توانیم دو تفاوت اصلی بین کوین و توکن را چنین نام ببریم:

1. کوین‌های بلاکچین مستقل واختصاصی خود را دارند اما توکن‌ها چنین نبوده و بر روی بلاکچین‌های دیگر راه‌اندازی می‌شوند.
2. گسترده کاربرد توکن‌ها بسیار بیشتر از کوین‌هاست. کوین‌ها عموما به عنوان وسیله پرداخت یا پول در بلاکچین خود هستند اما همانطور که بالاتر گفتیم توکن‌ها کاربرد‌های بیشتری دارند.

✔️  بیشتر بخوانید: تفاوت کوین و توکن چیست؟ مقایسه Coin با Token به زبان ساده

سخن پایانی

توکن‌ها کلاس جدیدی از دارایی هستند که بر روی بلاکچین‌های موجود ایجاد شده و خود بلاکچین مستقل ندارند. این نوع از دارایی دیجیتال انواع مختلفی دارد و بر اساس نوع توکن، کاربرد‌های گوناگونی نیز برای آن تعریف شده است. توکن‌ها را می‌توان با توجه به پروتکل‌‌ها و استاندارد‌های خاص هر بلاکچین بر‌ روی آن ساخت و کاربرد‌های گوناگونی برای آنها تعریف کرد.