بیت کوین یک رمزارز عالی است. اما فعلا شما نمی‌توانید با استفاده از آن قهوه بخرید یا مالیات پرداخت کنید. اگرچه بیت کوین یک ارز دیجیتال است اما موارد استفاده آن در زندگی روزمره زیاد نیست. برای این منظور شاید مجبور باشید از نوع دیگری از دارایی‌های دیجیتال استفاده کنید. ارز دیجیتال بانک‌های مرکزی (CBDC).
اکثر کشورها در حال بررسی ایده یک ارز کاملا دیجیتال هستند. در حالی که بعضی دیگر از کشورها حتی استفاده آزمایشی آن را شروع کرده‌اند. اما ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC چیست؟
معرفی
فناوری جابجایی پول در بازارهای مالی سنتی با سرعت تغییر در بقیه جهان رشد نکرده است. درحالی که اکنون می‌توان به سرعت اطلاعات را از نقاط مختلف جهان جابجا کرد، اما انتقال پول می‌تواند پرهزینه بوده و زمان بیشتری نسبت به حالت ایده‌آل از ما بگیرد.
بسیار از دولت‌ها، در حال توسعه نوع جدیدی از ارزهای دیجیتال هستند. مزایای اصلی این ارزها، افزایش کارایی سیستم‌های پرداخت و کاهش هزینه‌ها برای همه افراد خواهد بود. می‌توان CBDC را همان پول فیات دیجیتالی در نظر گرفت که بر اساس یک لایه جدید فناوری ساخته شده که از پیشرفت‌های ایجاد شده توسط بلاکچین الهام گرفته است.
به احتمال زیاد در دهه آینده بسیاری از کشورها از ارزهای دیجیتالی استفاده خواهند کرد. اما این ارزها چگونه کار می‌کنند؟
ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست؟
ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC نوع دیجیتالی از ارزهای فیات است. به این معنی که با توجه به همان مقررات دولتی تولید و عرضه می‌شود.
رویکرد اجرای CBDC بر اساس کشورهای مختلف بسیار متفاوت است. برخی از کشورها پیاده‌سازی مبتنی بر بلاکچین را مدنظر قرار می‌دهند و برخی دیگر فناوری دفتر کل توزیع شده یا DLT را استفاده خواهند کرد. همچنین برخی دیگر از کشورها فقط از پایگاه داده متمرکز استفاده می‌کنند. در نوع یلاکچین، از یک توکن که نماینده‌ی شکل دیجیتال ارز فیات است، استفاده می‌شود.
اگرچه می‌توان گفت CBDC از ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین الهام گرفته‌اند اما عملکردی کاملا متفاوتی دارند. CBDC توسط یک حکومت صادر می‌شوند و توسط دولت به عنوان روش پرداخت قانونی اعلام می‌شوند.
رمزارزها مانند بیتکوین بدون مرز هستند و توسط هیچ نهاد دولتی یا مرکزی صادر یا تنظیم نمی‌شوند. البته این بدان معنی نیست که نمی‌توان با CBDC پرداخت‌های فرامرزی انجام داد. اما بیت کوین حتی نمی‌داند مرز چیست.
بسیاری از بانک‌های مرکزی در حال بررسی یا حتی آزمایش فعالانه طرح مفهومی CBDC هستند.
چین از سال ۲۰۱۴ بر روی پروژه‌ای تحت عنوان DC/EP که مخفف ارز دیجیتال/ پرداخت الکترونیکی است، کار می‌کند. در حال حاضر این کشور به صورت فعالانه در حال آزمایش ارز دیجیتالی خود در شهرهای مختلف است. بانک مرکزی اروپا نیز در اکتبر ۲۰۲۰ گزارشی منتشر کرد که پیشنهاد ایجاد یوروی دیجیتال را ارائه داده و مزایای چنین ارز دیجیتالی را برمی‌شمرد.
آشنایی با ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)
از نقطه نظر تکنولوژیکی، CBDC اساسا یک پایگاه داده است که توسط دولت (یا احتمالا نهادهای تایید شده در بخش خصوصی) اداره و کنترل می‌شود. به همین دلیل CBDC یک پایگاه داده مجاز است که تنها بازیگران مجاز بتوانند در شبکه معامله کنند. همچنین نهاد متمرکز می‌تواند پایگاه داده را کنترل کرده و عملیاتی نظیر ممانعت از انجام معاملات، معکوس‌سازی تراکنش‌ها، بلوکه‌سازی وجوه یا ایجاد فهرست سیاه را انجام دهد.
هنوز مشخص نیست که CBDCها از چه تکنولوژی‌ای به صورت دقیق استفاده می‌کنند، ما احتمالا بسیاری از آنها بر روی بلاکچین اختصاصی کار خواهند کرد اما ممکن است برخی از آنها بر روی بلاکچین‌های عمومی صادر شوند. اگر بر روی بلاکچین اختصاصی صادر شوند، می‌توان مجوزهایی را صادر کرد که دارایی‌ها در بالای لایه پایه بدون مجوز، تسویه شوند. این می‌تواند بهترین کار برای بانک‌های مرکزی باشد، زیرا لایه دارای مجوز کنترل لازم را در اختیار بانک‌های مرکزی قرار می‌دهند؛ در عین حال لایه بدون مجوز می‌تواند قوی‌ترین ضمانت‌های امنیتی را فراهم کند.
با این حال، به احتمال زیاد CBDCها بر روی بلاکچین‌های عمومی عرضه نخواهند شد. همچنین بلاکچین عمومی به اندازه کافی از امکانات تکنولوژیکی برخوردار نیست و زمان کافی برای امتحان شدن را طی نکرده است بنابراین بعید است که کشورها این روش را برای توسعه CBDC خود انتخاب کنند.
مزایای ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)
ممکن است عبارت بانکداری بدون بانک را شنیده باشید. این همان ایده‌ای است که با ظهور رمزارزها بر سر زبان‌ها افتاد اما به نظر می‌رسد CBDCها بهتر بتوانند ما را به این هدف برسانند. CBDCها می‌توانند شهروندان قانونی یک کشور را راحت‌تر و کم هزینه‌تر به خدمات بانکداری برسانند در حالیکه بانک‌ها در این میان عملا هیچ کاره هستند.
مزیت دیگر پیشرفت‌هایی است که می‌توان با بازنگری در سیستم پولی به آن دست پیدا کرد. در حال حاضر پول فیات اساسا یک پایگاه داده است و در واقع هیچ پول فیزیکی منتقل نمی‌شود (یا حجم آن بسیار ناچیز است) با این حال زیرساخت‌های حاضر بسیار قدیمی هستند. ارسال یک ایمیل در عصر روز جمعه تنها چند ثانیه طول می‌کشد اما برای انتقال پول ممکن است مجبور باشید چند روز منتظر بمانید.
در طول همه‌گیری کرونا ما متوجه شدیم که اقتصاد سرعت کافی را برای پاسخ دادن به تمام نیازهای ما ندارد. CBDCها می‌توانند بانک‌های مرکزی را از موسسات مالی بی‌نیاز کنند و تغییرات سیاست‌های پولی را مستقیم‌تر از گذشته اعمال کنند. این امر می‌تواند نحوه عملکرد و رسالت اساسی بانک‌های مرکزی را تغییر دهد.
CBDC همچنین می‌تواند ردیابی فعالیت‌های غیرقانونی را برای دولت‌ها و بانک‌های مرکزی تسهیل کند.
CBDCها در برابر استیبل کوین‌ها
با تمام این تفاسیر چه تفاوتی میان استیبل کوین و CBDC وجود دارد؟ از نظر عملکردی آنها تا حدود زیادی شبیه هم هستند. هر دو پول فیات را در قالب یک رمزارز درآورده‌اند اما در لایه‌های زیرین کاملا متفاوت‌اند.
انتشار استیبل کوین‌ها معمولا توسط یک نهاد خصوصی اداره می‌شود و آنها اساسا نماینده پول فیات یا دارایی‌های دیگر هستند. آنها را می‌توان با ارزشی که نشان می‌دهند، بازخرید کرد اما پول فیات نیستند. از سوی دیگر CBDCها توسط دولت و به عنوان پول فیات صادر می‌شوند. در واقع استیبل کوین‌ها تنها شبیه پول فیات هستند. پول‌هایی که آنها را می‌خرید، برای انجام یک معامله استفاده می‌کنید و در نهایت پس از اتمام معامله، صادر کننده استیبل کوین، آن را می‌سوزاند. اما CBDC دقیقا و کاملا پول فیاتی است که از بانک مرکزی می‌گیرید.
CBDC و رمزارز
همانطور که قبلا اشاره کردیم، CBDCها با رمزارزها متفاوت هستند. CBDCها توسط بانک‌های مرکزی به عنوان یک ارز قانونی صادر می‌شوند. شما می‌توانید به CBDC مانند همان اسکناسی که در دستتان است، نگاه کنید.
اما رمزارزها کاملا متفاوت هستند. آنها توسط دولت صادر نشده‌اند و محدود به مرزها نیستند. نیاز به مجوزی ندارند، معمولا اطمینان به آنها سخت است و در برابر هرگونه سانسور یا سرکوب دولت مقاوم هستند. همچنین، هیچ نهاد متمرکزی شبکه را کنترل نمی‌کند. هیچکس نمی‌تواند آدرس بیت کوین شما را در لیست سیاه قرار دهد. زیرا آدرس شما و هویت شما در شبکه کاملا مخفی است.
کدام مورد بهتر است؟ بستگی به نگاه شما دارد. این که شما بتوانید بدون هیچ ترسی از بلوکه شدن پول خود یا دنبال شدن تراکنش‌هایتان برای دوست‌تان در کشوری دیگر پول ارسال کنید، ایده‌ای جذاب و مترقی است. اما جنبه‌های منفی زیادی نیز دارد. اگر پول شما به سرقت برود یا اشتباهی به آدرس دیگری پول را ارسال کنید، تقریبا تمام دارایی شما از بین می‌رود و هیچ نهادی نیز پاسخگوی شما نخواهد بود.
سخن پایانی
به طور خلاصه می‌توان گفت که ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی یک شکل دیجیتالی از پول فیات هستند که احتمالا بر پایه بلاکچین پیاده‌سازی خواهند شد و راهکاری برای افراد فراهم می‌کنند تا بدون اصطکاک با سیستم مالی فعلی، پرداخت‌های مالی خود را به راحتی انجام دهند.
