بلاکچین یک پایگاه داده ایمن است که در میان شبکه‌ای از شرکت‌کنندگان به اشتراک گذاشته می‌شود. در این شبکه تعداد زیادی از کامپیوترها و افراد حضور دارند که به طور همزمان و به صورت آنلاین تمام داده‌ها را دریافت کرده و در دسترس یکدیگر قرار می‌دهند. همچنین مشارکت‌کنندگان در شبکه می‌توانند صحت داده‌ها را تایید کنند. بلاکچین امروزه به مهم‌ترین موضمع فناوری تبدیل شده است اما درک عمیق و واضحی از این که بلاکچین چیست، چگونه کار می‌کند یا برای چه اینقدر مهم شده است، وجود ندارد. با وجود شهرت بسیار زیاد فناوری بلاکچین و ساده بودن ایده پشت آن، هنوز افراد بسیار زیادی که حتی در حال استفاده از این فناوری هستند، از درک آن عاجز هستند. در این مقاله قصد داریم تا شما را با مفهوم بلاکچین آشنا کنیم، بگوییم این فناوری چگونه کار می‌کند و چه مشکلاتی بر سر راه آن وجود دارد.
بلاکچین چیست؟
به زبان ساده، بلاکچین یک فناوری است که به ما امکان ذخیره و اشتراک‌گذاری امن اطلاعات را می‌دهد. بدیهی است که داده‌ها باید در یک پایگاه ذخیره‌سازی شوند تا برای افراد قابل دسترس باشند. بلاکچین این کار را با یک دفتر کل توزیع شده انجام می‌دهد. به این معنی که تراکنش‌ها و تبادل اطلاعات را در یک دفتر ثبت می‌کند و این دفتر را بین تمام شرکت کنندگان یا نودها توزیع می‌کند. این نودها کامپیوترهای عمومی یا خصوصی هستند که مسئولیت نظارت بر ثبت دقیق اطلاعات را دارند. به این شکل که هر اطلاعاتی که وارد شبکه می‌شود، ابتدا در دفتر کل ثبت می‌شود. سپس تمام نودها (که همان کامپیوترهای خصوصی و عمومی هستند) باید این اطلاعات جدید را بررسی و تایید کنند. سپس تایید اطلاعات به رای گذاشته می‌شود و اگر اکثریت افراد با صحت اطلاعات موافق بودند، اطلاعات به طور کامل در بلاکچین ثبت خواهد شد.
بدین ترتیب بلاکچین امکان ثبت دائمی، تغییر ناپذیر و شفاف داده‌ها و تراکنش‌ها را فراهم می‌کند. این مساله به نوبه خود امکان مبادله هرچیزی را که دارای ارزش است، فراهم می‌کند. خواه ارسال یک کالای فیزیکی از چین به ایالات متحده باشد خواه درخواست عضویت در یک باشگاه ورزشی باشد و یا انتقال پول.
تاریخچه بلاکچین
بلاکچین برای اولین بار با معرفی بیتکوین در سال ۲۰۰۸ توسط فرد یا گروهی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو به دنیای فناوری معرفی شد. هدف اصلی این فناوری، ایجاد یک سیستم پرداخت دیجیتال غیرمتمرکز بود که نیاز به واسطه‌هایی مانند بانک‌ها و موسسات مالی را حذف می‌کرد. بیتکوین به عنوان اولین ارز دیجیتال مبتنی بر بلاکچین به سرعت توجهات زیادی را جلب کرد و موفق شد که مفهوم جدیدی از پول دیجیتال را معرفی کند.
بعد از موفقیت بیتکوین، پروژه‌های دیگری نیز با هدف استفاده از بلاکچین برای ایجاد ارزهای دیجیتال و قراردادهای هوشمند شکل گرفتند. اتریوم، یکی از پروژه‌های مهم بعدی بود که در سال ۲۰۱۵ عرضه شد. این پروژه با ارائه قابلیت ایجاد قراردادهای هوشمند بر بستر بلاکچین، مسیر را برای ظهور برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps هموار کرد. این قراردادها به افراد و سازمان‌ها امکان می‌دهند تا بدون نیاز به اعتماد به یک واسطه، توافقات خود را به صورت خودکار و ایمن انجام دهند.
امروزه بلاکچین‌ها به کاربردهای بیشتری مانند مدیریت هویت دیجیتال، اثبات مالکیت، ردیابی زنجیره تامین، ثبت سوابق پزشکی و مدیریت داده‌های بزرگ در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند
یک بلاکچین دارای سه ویژگی اصلی است:
- امنیت : اولین ویژگی بلاکچین، امنیت آن است. این امنیت با روش‌هایی از جمله رمزنگاری، اتصال اطلاعات به یکدیگر، شفافیت و تغییرناپذیری داده‌های ذخیره شده حاصل می‌شود.
- شفافیت: دومین ویژگی بلاکچین، شفافیت است. بلاکچین به عنوان یک پایگاه داده دیجیتال همیشه باید آنلاین باشد تا بتوان تراکنش‌ها و تغییرات را در هر لحظه ثبت و بررسی کرد و این جریان اطلاعات در بلاکچین برای همه افراد و مشارکت‌کنددگان در هر زمانی قابل دسترس است.
- عدم تمرکز: سومین ویژگی بلاکچین، عدم تمرکز در شبکه است. در شبکه‌های عمومی مانند بلاکچین بیتکوین، هر فردی می‌تواند به عنوان نود عمل کند و به اطلاعات دسترسی داشته باشد و در عین حال هیچکس قدرت تغییر در شبکه و زیرپا گذاشتن قوانین آن را ندارد. همچنین، بلاکچین‌های خصوصی وجود دارند که بیشتر در زمینه بانکداری و فینتک‌ها کاربرد داشته و دسترسی به آنها تحت شرایط خاصی ممکن است. لازم به ذکر است که بلاکچین‌های خصوصی همواره سطحی از تمرکز را دارا هستند و ویژگی عدم تمرکز بیشتر برای بلاکچین‌های عمومی معنا دارد. بلاکچین‌های کنسرسیومی و ترکیبی نیز وجود دارند که ویژگی‌های بلاکچین‌های عمومی و خصوصی را ترکیب می‌کنند.
✔️ بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست؟ ویژگی های کلیدی ارز دیجیتال
بلاکچین چگونه کار می‌کند؟
بخش اول: ذخیره و رمزگذاری داده‌ها در بلاکچین
هنگامی که یک داده به بلاکچین وارد می‌شود، در یک بلاک ذخیره می‌شود. این بلاک‌ها با استفاده از هش‌های منحصر به فرد رمزگذاری می‌شوند. هر هش مانند یک شناسه برای بلاک است و به بلاک قبلی متصل می‌شود، که این اتصال، تغییر داده‌ها را دشوار می‌کند. اگر کسی بخواهد تغییری در یک بلاک ایجاد کند، باید تمام بلاک‌های قبل از آن را هم تغییر دهد که چنین امری ناممکن است. این ویژگی امکان ردیابی سابقه تراکنش‌ها را فراهم می‌کند.
بخش دوم: مکانیسم‌های اجماع و تایید تراکنش‌ها
برای اضافه شدن داده‌های جدید به شبکه، اکثر نودها باید صحت آن را تایید کنند. این تایید از طریق مکانیسم‌های اجماع انجام می‌شود. نود‌هایی که در این فرآیند شرکت می‌کنند، پاداش دریافت می‌کنند. در بلاکچین‌های عمومی، اولین نود یا گره‌ای که تراکنش را تایید کند، پاداش ماینینگ می‌گیرد. این تایید شامل پردازش و تایید کدهای رمزنگاری (هش) است.
بخش سوم: اتصال بلاک جدید به زنجیره بلاک‌های قبلی
پس از تایید و صحت‌سنجی اطلاعات بلاک و ماین بلاک جدید، بلاک مذکور به زنجیره بلاک‌هایی که قبلا ماین شده‌اند متصل می‌شود تا تاریخچه بلاکچین پیشرفت کند.
مثال کاربرد بلاکچین در جلوگیری از کلاهبرداری
فرض کنید شخصی که تجربه کلاهبرداری از خرید بلیت جعلی داشته، این بار از یک وبسایت مبتنی بر بلاکچین بلیت خریداری می‌کند. در این سایت، هر بلیت به یک هویت منحصر به فرد اختصاص دارد و با استفاده از کلید عمومی افراد، تمام تراکنش‌ها در شبکه بلاکچین تایید می‌شود. این فرد موفق می‌شود بلیت معتبر بخرد و تجربه‌ای بدون مشکل از خرید بلیت و حضور در کنسرت داشته باشد.
انواع بلاکچین‌ها و کاربردهای متنوع آنها
بلاکچین‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- بلاکچین عمومی (Public Blockchain): این نوع بلاکچین برای همه افراد قابل دسترس است و هرکسی می‌تواند به آن بپیوندد و در تأیید تراکنش‌ها شرکت کند. مثالی از این نوع بلاکچین، بیتکوین است.
- بلاکچین خصوصی (Private Blockchain): در این نوع بلاکچین، دسترسی به شبکه محدود به افرادی است که اجازه‌نامه خاصی دارند. این نوع بلاکچین‌ها بیشتر در محیط‌های کسب و کار یا سازمانی استفاده می‌شوند.
- بلاکچین کنسرسیومی (Consortium Blockchain): بلاکچین کنسرسیوم یک شبکه خصوصی است که توسط چندین سازمان مدیریت می‌شود و برخلاف بلاکچین خصوصی، ریسک کنترل توسط یک نهاد را کاهش می‌دهد.
- بلاکچین هیبرید (Hybrid blockchain): بلاکچین هیبریدی ترکیبی از بلاکچین خصوصی و عمومی است که به سازمان‌ها امکان می‌دهد دسترسی به داده‌ها را مدیریت کرده و برخی اطلاعات را عمومی کنند.
هر کدام از این بلاکچین‌ها کاربردهای خاص خود را دارند. به عنوان مثال، بلاکچین‌های عمومی بیشتر در ارزهای دیجیتال و خدمات مالی غیرمتمرکز استفاده می‌شوند. بلاکچین‌های خصوصی و کنسرسیومی نیز در صنایعی مانند بانکداری، زنجیره تأمین و بهداشت و درمان برای مدیریت داده‌ها و تراکنش‌ها به کار می‌روند.
مفهوم نود (Node) و ماینر (Miner) در بلاکچین
نود (Node) به هر کامپیوتری در شبکه بلاکچین اطلاق می‌شود که در فرآیند تأیید و ذخیره‌سازی تراکنش‌ها و بلاک‌ها مشارکت دارد. نودها می‌توانند به دو دسته تقسیم شوند: نودهای کامل (Full Nodes) که تمام تاریخچه تراکنش‌ها و بلاک‌ها را ذخیره می‌کنند و نودهای سبک (Light Nodes) که تنها اطلاعات ضروری را برای تأیید تراکنش‌ها دارند. نودها با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و اطلاعات را در شبکه تبادل می‌کنند، به این ترتیب، امنیت و یکپارچگی داده‌ها حفظ می‌شود.
ماینر (Miner) نوع خاصی از نود است که مسئول استخراج بلاک‌های جدید و تأیید تراکنش‌ها در شبکه‌های مبتنی بر اثبات کار است. ماینرها با حل معادلات پیچیده ریاضی و تولید هش (Hash) مناسب، بلاک‌های جدید را به زنجیره بلاک‌ها اضافه می‌کنند. به عنوان پاداش برای تلاش‌های خود، ماینرها بیتکوین یا سایر ارزهای دیجیتال بومی هر بلاکچین را به عنوان پاداش دریافت می‌کنند. این فرآیند نه تنها باعث تولید ارزهای جدید می‌شود، بلکه امنیت شبکه را نیز افزایش می‌دهد، زیرا برای ایجاد تغییر در اطلاعات موجود در بلاکچین، نیاز به کنترل بیش از نیمی از نودهای شبکه است.
انواع الگوریتم اجماع در بلاکچین
الگوریتم‌های اجماع در بلاکچین روش‌هایی هستند که برای اطمینان از صحت و امنیت تراکنش‌ها و توافق اعضای شبکه بر سر وضعیت دفتر کل به کار می‌روند. در زیر به چند نوع اصلی از الگوریتم‌های اجماع اشاره شده است:
اثبات کار (Proof of Work – PoW)
- روش کار: در این الگوریتم، ماینرها برای حل مسائل پیچیده ریاضی با یکدیگر رقابت می‌کنند. اولین ماینری که مسئله را حل کند، حق ایجاد بلاک جدید را به دست می‌آورد و پاداش دریافت می‌کند.
- مزایا: امنیت بالا به دلیل نیاز به توان محاسباتی زیاد.
- معایب: مصرف انرژی بالا و زمان زیاد برای تایید تراکنش‌ها.
- مثال‌ها: بیتکوین، لایت‌کوین.
اثبات سهام (Proof of Stake – PoS)
- روش کار: در PoS، تایید کنندگان یا اعتبارسنج‌ها به جای حل مسائل، بر اساس تعداد توکن‌هایی که در شبکه قفل کرده‌اند (سهام دارند) انتخاب می‌شوند. هر چه مقدار سهام بیشتر باشد، احتمال انتخاب برای تایید تراکنش‌ها بالاتر است.
- مزایا: مصرف انرژی کمتر و سرعت بیشتر نسبت به PoW.
- معایب: احتمال تمرکز قدرت در دست کسانی که توکن‌های بیشتری دارند.
- مثال‌ها: اتریوم ۲.۰، کاردانو.
اثبات سهام نمایندگی‌شده (Delegated Proof of Stake – DPoS)
- روش کار: کاربران شبکه نمایندگانی را انتخاب می‌کنند تا وظیفه تایید تراکنش‌ها و تولید بلاک‌ها را بر عهده بگیرند. این نمایندگان با رای‌گیری انتخاب می‌شوند و تایید تراکنش‌ها را انجام می‌دهند.
- مزایا: سرعت بسیار بالا و مقیاس‌پذیری بهتر.
- معایب: امکان تمرکز قدرت در دست تعداد محدودی از نمایندگان.
- مثال‌ها: ایاس (EOS)، ترون (Tron).
اثبات ظرفیت (Proof of Capacity – PoC)
- روش کار: در این الگوریتم، ماینرها فضای خالی هارد دیسک خود را به اشتراک می‌گذارند. هر چه فضای ذخیره‌سازی بیشتری ارائه دهند، شانس بیشتری برای تایید بلاک و دریافت پاداش دارند.
- مزایا: مصرف انرژی پایین‌تر نسبت به PoW.
- معایب: نیاز به حجم بالای فضای ذخیره‌سازی.
- مثال‌ها: برست‌کوین (Burstcoin)، چیا (Chia).
اثبات سوزاندن (Proof of Burn – PoB)
- روش کار: در این مدل، کاربران باید مقداری از توکن‌های خود را «بسوزانند» یا از بین ببرند تا اجازه تایید تراکنش‌ها را دریافت کنند. این سوزاندن توکن نشان‌دهنده تعهد و سرمایه‌گذاری فرد در شبکه است.
- مزایا: مصرف انرژی پایین‌تر و کاهش تورم توکن‌ها.
- معایب: از بین بردن منابع مالی که می‌توانستند در دیگر جاها مفید باشند.
- مثال‌ها: اسلیم‌کوین (Slimcoin).
اثبات اعتبار (Proof of Authority – PoA)
- روش کار: در این الگوریتم، تایید کنندگان منتخب و معتبر که هویت‌های شناخته‌شده دارند، بلاک‌ها را تایید می‌کنند. این تایید کنندگان معمولاً مورد اعتماد جامعه هستند.
- مزایا: سرعت بسیار بالا و مقیاس‌پذیری مناسب.
- معایب: نیاز به اعتماد به تعداد محدودی از تایید کنندگان و امکان تمرکز قدرت.
- مثال‌ها: وی‌چین (VeChain).
اثبات زمان سپری‌شده (Proof of Elapsed Time – PoET)
- روش کار: در این الگوریتم، هر نود به صورت تصادفی یک بازه زمانی معین منتظر می‌ماند و برای هر نودی که این بازه زمانی زودتر به پایان برسد، حق تولید بلاک جدید را به دست می‌آورد.
- مزایا: بهره‌وری بالا و مناسب برای شبکه‌های بزرگ.
- معایب: نیاز به سخت‌افزار خاص (مثل Intel SGX).
- مثال‌ها: هایپرلجر (Hyperledger).
اثبات تاریخچه (Proof of History – PoH)
- روش کار: این الگوریتم از یک ترتیب زمانی قابل تایید برای اثبات اینکه یک تراکنش در یک زمان خاص رخ داده است استفاده می‌کند. PoH به عنوان یک الگوریتم مکمل به PoS کمک می‌کند.
- مزایا: سرعت بسیار بالا و بهینه برای مقیاس‌پذیری.
- معایب: پیچیدگی پیاده‌سازی.
- مثال‌ها: سولانا (Solana).
این الگوریتم‌ها هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و بر اساس نیازهای شبکه‌های مختلف بلاکچین انتخاب می‌شوند.
✔️ بیشتر بخوانید: مقایسه عمیق سازوکار اجماع در بیت کوین و اتریوم
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بلاکچین‌ها، امکان ایجاد قراردادهای هوشمند است. قراردادهای هوشمند توافقاتی هستند که به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه اجرا می‌شوند. این قراردادها پس از ایجاد و تأیید توسط همه طرف‌ها، به طور دائمی در بلاکچین ثبت می‌شوند و امکان تغییر آنها وجود ندارد.
با استفاده از قراردادهای هوشمند، می‌توان انواع مختلفی از تراکنش‌ها و خدمات را به صورت خودکار انجام داد. از جمله این خدمات می‌توان به اجرای قراردادهای بیمه، معاملات املاک، مدیریت زنجیره تأمین و حتی رأی‌گیری‌های دیجیتال اشاره کرد.
انواع لایه های بلاکچین
- لایه ۰: لایه زیرساخت و شبکه (Infrastructure Layer)
- توضیحات: این لایه زیرساختی است که شبکه‌های بلاکچین بر روی آن ساخته می‌شوند و امکان برقراری ارتباط بین بلاکچین‌های مختلف را فراهم می‌کند. لایه ۰ شامل پروتکل‌های ارتباطی، سخت‌افزارهای شبکه و دیگر اجزای فیزیکی است.
- نقش: اتصال بلاکچین‌های مختلف به یکدیگر، مدیریت زیرساخت شبکه و ایجاد همگرایی بین شبکه‌های مختلف.
- مثال‌ها: پولکادات (Polkadot)، کازماس (Cosmos).
- لایه ۱: لایه پروتکل (Protocol Layer)
- توضیحات: این لایه شامل پروتکل اصلی بلاکچین است که قوانین اصلی شبکه، مانند الگوریتم اجماع، امنیت و ساختار داده‌ها را تعریف می‌کند. این لایه اصلی‌ترین لایه در بلاکچین است که بلاک‌ها و تراکنش‌ها را مدیریت می‌کند.
- نقش: مدیریت قوانین بلاکچین، تعیین الگوریتم‌های اجماع و امنیت شبکه.
- مثال‌ها: بیتکوین، اتریوم، کاردانو.
- لایه ۲: مقیاس‌پذیری و بهینه‌سازی (Scaling and Off-Chain Solutions Layer)
- توضیحات: این لایه به راهکارهایی برای بهبود سرعت تراکنش‌ها و افزایش مقیاس‌پذیری شبکه‌های بلاکچین اختصاص دارد. لایه ۲ با انتقال بخشی از تراکنش‌ها یا پردازش‌ها به خارج از زنجیره اصلی، فشار را از روی لایه ۱ کاهش می‌دهد.
- نقش: افزایش سرعت تراکنش‌ها، کاهش هزینه‌ها و بهبود مقیاس‌پذیری شبکه.
- مثال‌ها: شبکه لایتنینگ (Lightning Network) در بیتکوین، رول‌آپ‌ها (Rollups) در اتریوم.
- لایه ۳: لایه کاربرد (Application Layer)
- توضیحات: این لایه شامل برنامه‌ها و قراردادهای هوشمندی است که بر روی بلاکچین‌ها ساخته می‌شوند. توسعه‌دهندگان می‌توانند برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) و قراردادهای هوشمند را در این لایه اجرا کنند.
- نقش: ارائه کاربردها و خدمات به کاربران نهایی از طریق برنامه‌های غیرمتمرکز.
- مثال‌ها: یونی‌سوآپ (Uniswap)، کریپتوکیتیز (CryptoKitties)، آوه (Aave).
- لایه ۴: تعامل و رابط کاربری (Interaction and User Interface Layer)
- توضیحات: این لایه به کاربران امکان می‌دهد تا از طریق واسط‌های کاربری با بلاکچین تعامل کنند. کیف‌پول‌های دیجیتال، مرورگرهای بلاکچین و سایر ابزارهای رابط کاربری در این لایه قرار می‌گیرند.
- نقش: تسهیل تعامل کاربران با بلاکچین و DAppها از طریق رابط‌های کاربرپسند.
- مثال‌ها: متامسک (MetaMask)، تراست والت (Trust Wallet)، مرورگرهای بلاکچین مانند اکسپلوررهای اتریوم.
- لایه حاکمیت (Governance Layer)
- توضیحات: این لایه به مکانیسم‌های تصمیم‌گیری و مدیریت شبکه بلاکچین اشاره دارد. در این لایه، قوانین حاکمیتی تعیین می‌شوند و کاربران می‌توانند در فرآیند تصمیم‌گیری در مورد تغییرات شبکه شرکت کنند.
- نقش: مدیریت تغییرات پروتکل، ارتقاء شبکه و تصمیم‌گیری درباره حاکمیت شبکه.
- مثال‌ها: سیستم حاکمیت دموکراتیک در پروژه‌های DAO (سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز)، نظرسنجی‌های حاکمیتی در پروژه‌هایی مانند کاردانو و ایاس.
- لایه ذخیره‌سازی (Storage Layer)
- توضیحات: این لایه مسئول ذخیره‌سازی داده‌های بلاکچین است. هر تراکنش یا اطلاعاتی که به بلاکچین اضافه می‌شود، در این لایه به صورت دائمی ذخیره می‌شود. این لایه باید مقاوم در برابر دستکاری و تغییر باشد.
- نقش: ذخیره‌سازی غیرقابل تغییر داده‌ها و تراکنش‌ها در بلاکچین.
- مثال‌ها: آربیوریا (Arweave)، فایل‌کوین (Filecoin).
این لایه‌ها با یکدیگر همکاری می‌کنند تا عملکرد کامل و جامع یک شبکه بلاکچین را فراهم کنند و امکان توسعه و اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز را مهیا کنند.
قراردادهای هوشمند
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بلاکچین‌ها، امکان ایجاد قراردادهای هوشمند است. قراردادهای هوشمند توافقاتی هستند که به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه اجرا می‌شوند. این قراردادها پس از ایجاد و تأیید توسط همه طرف‌ها، به طور دائمی در بلاکچین ثبت می‌شوند و امکان تغییر آنها وجود ندارد.
با استفاده از قراردادهای هوشمند، می‌توان انواع مختلفی از تراکنش‌ها و خدمات را به صورت خودکار انجام داد. از جمله این خدمات می‌توان به اجرای قراردادهای بیمه، معاملات املاک، مدیریت زنجیره تأمین و حتی رأی‌گیری‌های دیجیتال اشاره کرد.
کلیدهای خصوصی و عمومی: امنیت و دسترسی در بلاکچین
کلید خصوصی (Private Key) چیست؟
کلید خصوصی یک رشته رمزنگاری شده است که به‌طور انحصاری به یک کاربر تعلق دارد و به عنوان رمز عبور برای دسترسی به کیف پول‌های دیجیتال و انجام تراکنش‌ها در شبکه بلاکچین استفاده می‌شود. این کلید به‌طور ویژه برای امضای دیجیتال تراکنش‌ها طراحی شده است و باید به شدت مخفی نگه داشته شود. اگر کلید خصوصی شما به دست دیگران بیفتد، آنها می‌توانند به دارایی‌های شما دسترسی پیدا کنند و بدون اجازه شما تراکنش انجام دهند. در کیف پول‌های کریپتویی برای ساده‌سازی استفاده و ذخیره کلید خصوصی آن را به شکل رشته‌ای دوازده، شانزده یا بیست و چهار کلمه‌ای از کلمات مختلف در می‌آورند تا راحت‌تر بتوانید آن را ذخیره‌سازی کنید.
کلید عمومی (Public Key) چیست؟
کلید عمومی یک رشته رمزنگاری شده است که از کلید خصوصی استخراج می‌شود و می‌توان آن را با دیگران به اشتراک گذاشت. این کلید به عنوان آدرس کیف پول دیجیتال عمل می‌کند و به دیگران اجازه می‌دهد تا ارز دیجیتال را به شما ارسال کنند. برخلاف کلید خصوصی، کلید عمومی نیازی به مخفی نگه‌داشتن ندارد و می‌تواند به راحتی در دسترس عموم قرار گیرد. امنیت سیستم‌های بلاکچینی به این ساختار متکی است که فقط فردی که کلید خصوصی را در اختیار دارد، می‌تواند با استفاده از کلید عمومی به تراکنش‌ها و دارایی‌ها دسترسی داشته باشد. به عنوان یک مثال ملموس کلید عمومی همانند شماره کارت عابر بانک است و کلید خصوصی مانند رمز عبور کارت عابر بانک.
✔️ بیشتر بخوانید: بیت کوین چیست؟ تمام آنچه نیاز است بدانید
کسب و کارها چگونه می‌توانند از بلاکچین بهره‌مند شوند؟
بلاکچین و دفتر کل توزیع شده، می‌توانند با کاهش ریسک و کاهش هزینه‌های انطباق، ایجاد تراکنش‌های مقرون به صرفه‌تر، اجرای خودکار و ایمن قراردادها، شفافیت در شبکه و…. فرصت‌های جدیدی را برای کسب و کارها ایجاد کنند. در ادامه به هرکدام از این موارد می‌پردازیم.
کاهش ریسک و کاهش هزینه‌های انطباق شامل تمام اقداماتی است که منجر به کاهش ریسک در معاملات می‌شود.در کشورما موضوع فرار مالیات سال‌ها است که مطرح شده است و بسیاری از کسب و کارها نگران موضوع مالیات هستند. همچنین برخی کسب و کارها می‌ترسند که درگیر موضوعاتی مانند پولشویی شوند. می‌توان با ایجاد یک بستر یکپارچه بر اساس بلاکچین، ضمن حفظ امنیت و حریم خصوصی، این حساسیت‌ها را پاسخ داد.
دیجیتالی کردن سوابق و صدور تراکنش‌ها بر بستر یک دفتر کل توزیع شده می‌تواند به طرز قابل توجهی هزینه‌های حسابداری را کاهش دهد و زمان رسیدگی به حساب‌های دفتری را کم کند. به عنوان مثال دو شرکت را در نظر بگیرید که می‌خواهند کره و پنیر با یکدیگر معامله کنند. ارزش این معامله یک میلیارد تومان است و نیاز به توضیح نیست که چقدر زمان در انجام این معامله مهم است. در روش‌های سنتی انجام این معامله چند روز طول می‌کشد که عبارت است از ثبت دفتری، جابجایی پول، اطلاع از صحت محصولات و… اما در بستر بلاکچین، ابتدا طرفین خود را در شبکه به عنوان فروشنده ثبت می‌کنند، سپس کیفیت محصولات توسط نهادهای واسط تایید می‌شود. در نهایت طبق یک قرارداد هوشمند، در کمتر از چند ساعت معامله انجام می‌شود.
همچنین یک خرده فروش می‌تواند به راحتی و با استفاده از فناوری بلاکچین، زنجیره تامین خود را توسعه دهد. بدین ترتیب که با استفاده از فناوری بلاکچین، هر درخواست برای خرید، مستقیما توسط یک قرارداد هوشمند پردازش می‌شود و به طور خودکار اقدام به ثبت سفارش و پیگیری می‌کند.
بلاکچین، ارز دیجیتال و امور‌مالی غیرمتمرکز چطور به هم مرتبط هستند؟
بلاکچین به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به واسطه‌ها با یکدیگر معامله کنند. در گذشته، برای انجام معاملات، همیشه به یک واسطه برای حفظ امنیت نیاز بود، اما با تکنولوژی بلاکچین، افراد می‌توانند با اطمینان و بدون واسطه معامله کنند.
امور‌مالی غیرمتمرکز یا DeFi، به گروهی از برنامه‌ها گفته می‌شود که روی بلاکچین کار می‌کنند و واسطه‌های مالی سنتی را حذف می‌کنند. این برنامه‌ها با کمک قراردادهای هوشمند، معاملات و تراکنش‌ها را بطور خودکار انجام می‌دهند. بیشتر این برنامه‌ها از ارزهای دیجیتال برای پرداخت‌ها استفاده می‌کنند و کاربران هم می‌توانند با توکن‌هایی که دارند، در تصمیم‌گیری‌ها و تغییرات شبکه رأی بدهند.
بلاکچین چه‌کار‌های دیگری می‌تواند انجام دهد؟
متاسفانه بسیاری از افراد تصور می‌کنند که بلاکچین همان ارزهای دیجیتال یا بیتکوین است در حالی که ارزهای دیجیتال تنها نوک کوه یخ بلاکچین است. بلاکچین یک مفهوم عمیق و بسیار پرکاربرد است که موارد استفاده آن بسیار فراتر از مبادلات ارزهای دیجیتال است. در ادامه برخی از کاربردهای مهم بلاکچین را بررسی می‌کنیم.
با استفاده از بلاکچین، شرکت‌ها می‌توانند یک مسیر حسابرسی از طریق ثبت توالی تراکنش‌ها ایجاد کنند. این کار به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا به جای اینکه داده‌ها را به صورت استاتیک ثبت کنند، بتوانند جایگاه هر تراکنش را در زنجیره ارزش خود پیدا کنند.
بلاکچین در رهگیری زنجیره تامین نیز قابل استفاده است. زنجیره تامین یک مساله استراتژیک است و شرکت‌ها نمی‌توانند داده‌های مرتبط با زنجیره تامین خود را به سایر شرکت‌های واسطه ارائه دهند چرا که با این کار ممکن است رقبا از این داده‌ها سو استفاده کنند. با این حال، بلاکچین این امکان را می‌دهد که شرکت‌ها بتوانند بدون نگرانی از نشت اطلاعات و با امنیت بالا زنجیره تامین خود را مدیریت کنند.
همچنین بلاکچین به شرکت‌ها اجازه می‌دهد ضمن حفظ حریم خصوصی، با یکدیگر تعامل داشته باشند. به عنوان مثال، پروتکل‌ها KYC که برای تعامل با افراد تحریم شده و مظنون به پولشویی طراحی شده است، یک پروتکل وقتگیر و زمانبر است که می‌توان با کمک فناوری بلاکچین آن را تسهیل کرد. مثلا یک فرد بر بستر بلاکچین می‌تواند الزامات KYC را انجام داده و خود را به عنوان یک فرد حقیقی در سیستم ثبت کند. سپس به وی یک کد ارائه می‌شود که با ارائه این کد می‌تواند در سایر نهادهای مالی احراز هویت کند بدون اینکه نیاز باشد هربار اطلاعات خود را دوباره به نهاد مالی ارائه کند. همچنین اطلاعات وی بر بستر بلاکچین با امنیت بالا موجود است.
نگرانی‌ها در مورد آینده بلاکچین
اگرچه بلاکچین یک فناوری اصظلاحا تغییر دهنده بازی است اما در مورد ارزش تجاری این فناوری تردید‌های واقعی به وجود آمده است. یکی از نگرانی‌های اصلی این است که برای استفاده عملی از این فناوری نیاز به میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری وجود دارد که بهره‌وری چنین سرمایه‌گذاری‌هایی بسیار اندک است.
در حوزه فینتک، در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۱۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ایالات متحده انجام گرفت که ۶۰ درصد آن به فینتک‌های سمت پرداخت و همینطور فینتک‌های وام دهی متمرکز بود. بنابراین به نظر می‌رسد که اگرچه بلاکچین بسیاری از مشکلات نظیر حریم خصوصی را حل می‌کند اما این مشکلات نیاز فوری جامعه یا هدف سرمایه‌گذاران نیست.
✔️ بیشتر بخوانید: تفاوت کوین و توکن چیست؟ مقایسه Coin با Token به زبان ساده
چالش‌های امنیتی و حقوقی بلاکچین
با وجود تمام مزایای بلاکچین، این فناوری همچنان با چالش‌های امنیتی و حقوقی روبرو است. از جمله مهم‌ترین چالش‌های امنیتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حمله ۵۱ درصد و حملات سایبری: حمله ۵۱ درصد به وضعیتی اشاره دارد که یک گروه از ماینرها کنترل بیش از نیمی از قدرت محاسباتی شبکه بلاک چین را به دست می‌گیرد و می‌تواند به دستکاری تراکنش‌ها بپردازد. همچنین، حملات سایبری شامل اقداماتی برای نفوذ به سیستم‌ها و سرقت اطلاعات هستند که می‌توانند به اعتبار و امنیت شبکه‌های دیجیتال آسیب برسانند.
- مشکلات حقوقی: بلاکچین هنوز در بسیاری از کشورها قوانین و مقررات خاصی ندارد و این باعث ایجاد چالش‌های حقوقی برای کاربران و شرکت‌ها می‌شود.
- حریم خصوصی: با وجود اینکه بلاکچین امکان ذخیره داده‌ها به صورت ایمن را فراهم می‌کند، حفظ حریم خصوصی کاربران همچنان یک چالش است.
بلاکچین چگونه تکامل می‌یابد؟
رشد بلاکچین به عنوان یک سرویس قابل اعتنا به رشد فناوری‌های ابری یا کلاود کامپیوتینگ وابسته است. با استفاده از این سیستم می‌توان بدون نیاز به راه‌اندازی زیرساخت‌های پیچیده بلاکچین، از این فناوری استفاده کرد.
همچنین با عدم اطمینان مصرف کنندگان به سیستم‌های داده‌ای متمرکز تقاضا برای سیستم‌های بلاکچین که داده‌ها را به صورت متمرکز نگهداری نمی‌کنند، افزایش می‌یابد.
این روند شرکت‌ها را ملزم می‌کند که به سمت امنیت بیشتر و حفاظت بیشتر از حریم خصوصی حرکت کنند. بدین ترتیب شرکت‌هایی که زودتر بتوانند این فناوری‌ها را پیاده‌سازی کنند، سریع‌تر مورد اعتماد مصرف کنندگان و سایر سازمان‌ها قرار می‌گیرند.
با این حال، رشد بالقوه بلاکچین می‌تواند توسط چند عامل مهار شود. اول این حقیقت است که برنامه‌های مبتنی بر بلاکچین مقیاس‌پذیری محدودی دارند به این معنی که با افزایش تراکنش‌ها هزینه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. مشکل دوم این است که هنوز قوانین و رگوله‌های حاکمیتی به طور کامل در مورد این فناوری پیاده‌سازی نشده است و سرمایه‌گذاران از این عدم اطمینان رنج می‌برند. در نهایت سایر تکنولوژی‌ها نظیر هوش مصنوعی و کامپیوترهای کوانتومی، در حال بلعیدن بودجه شرکت‌ها است و فضای کمی برای توسعه بلاکچین ایجاد شده است.
همچنین اگرچه امنیت بلاکچینی یکی از قابلیت‌های آن است اما مناقشاتی در مورد این مساله وجود دارد. بلاکچین تنها به اندازه داده‌هایی که در آن قرار می‌گیرد، قابل اعتماد است و تنها به اندازه افرادی که در آن حضور دارند، امنیت دارد. الگوریتم‌های بلاکچین به گونه‌ای است که هکرها با یک اکثریت ساده نیز می‌توانند تراکنش‌های جعلی ایجاد کنند.
در سال ۲۰۲۲، هکرها توانستند بیش از ۶۰۰ میلیون دلار از پلتفرم بلاکچین مبتنی بر بازی رونین نتورک سرقت کنند. همچنین در سال‌های ابتدایی ظهور اتریوم این شبکه نیز دچار حمله ۵۱ درصدی شد. این حمله زمانی رخ می‌دهد که ۵۱ درصد از گره‌های حاضر در بلاکچین یک تراکنش جعلی را تایید می‌کنند و از آنجایی که این ۵۱ درصد اکثریت هستند، این تراکنش در نهایت تایید می‌شود. این موضوع منجر به فورک شدن اتریوم شد. فورک شدن بلاکچین زمانی رخ می‌دهد که از نقطه‌ای در بلاکچین، دو زنجیره متفاوت ایجاد می‌شود. اکنون زنجیره‌ای که در آن تراکنش تقلبی ثبت شده است، به عنوان اتریوم کلاسیک شناخته می‌شود.
سخن پایانی
بلاکچین یک فناوری تغییر دهنده بازی است که طی سال‌های گذشته با کمک قیمت‌های فزاینده ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین توانسته است بسیاری از نظرها را به خود جلب کند. اما این فناوری در روند توسعه خود با مشکلات زیادی مواجه است. مهم‌ترین مشکل مقیاس پذیری آن است و مشکل مهم بعدی آن است که نیاز به هزینه‌های زیادی برای توسعه زیرساخت‌ها دارد. همچنین عمده تمرکز سرمایه‌گذاران بر روی فناوری‌های دیگر نظیر هوش مصنوعی است.
با این حال، بلاکچین طی ۱۵ سالی که معرفی شده است، توانسته است همواره در صدر اخبار قرار بگیرد و به یک ترند زودگذر تبدیل نشده است. این پایایی نوید آینده درخشان برای این فناوری را می‌دهد.
بلاکچین چیست و چگونه کار می‌کند؟
چه تفاوتی بین مکانیسم‌های اجماع اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) وجود دارد؟
بلاکچین چه مزایایی برای کسب و کارها دارد؟
آیا بلاکچین فقط برای ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود؟
تفاوت بین بلاکچین عمومی و خصوصی چیست؟
کامل برسی کردم بسیار عالی توضیح دادین مفید بود برام.
ممنون از محبت شما.. همیشه موفق و پرسود باشید