فناوری دیپین DePIN (شبکه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز) یکی از مفاهیم تکنولوژیهای پیشرو در دنیای بلاکچین و ارزهای دیجیتال است که به گسترش اصول تمرکززدایی به زیرساختهای فیزیکی میپردازد. این فناوری امکان مدیریت و توسعه غیرمتمرکز شبکههای زیرساختی مانند انرژی، زنجیره تأمین، ذخیرهسازی داده و سایر منابع فیزیکی را فراهم میآورد. در واقع، DePIN تلاش میکند تا استفاده از بلاکچین را از دنیای دیجیتال به دنیای واقعی اتصال دهد.
دیپین DePIN چیست؟
دیپین DePIN، مخفف عبارت Decentralized Physical Infrastructure Network، به معنای شبکه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز است.
این مفهوم به استفاده از فناوری بلاکچین و مدلهای اقتصادی غیرمتمرکز برای مدیریت، ایجاد و بهرهبرداری از زیرساختهای فیزیکی در دنیای واقعی اشاره دارد. در این شبکهها، افراد و سازمانها میتوانند منابع زیرساختی خود، مانند ذخیرهسازی داده، قدرت پردازش، پهنای باند و حتی انرژی را به اشتراک بگذارند و در ازای آن، پاداشهایی در قالب ارزهای دیجیتال دریافت کنند.
تاریخچه پیدایش دیپین (DePIN)
پیدایش مفهوم DePIN به سالهای اخیر بازمیگردد و با تکامل فناوری وب ۳ و بلاکچین ارتباط نزدیکی دارد. روند توسعه این مفهوم را میتوان به چند مرحله مهم تقسیم کرد:
- نوامبر ۲۰۲۱ – معرفی مفهوم MachineFi:
پروژه IoTeX در نوامبر ۲۰۲۱ برای اولین بار از اصطلاح MachineFi استفاده کرد تا اقتصاد مبتنی بر رشد فناوری وب ۳ را توصیف کند. MachineFi مدلی بود که به ترکیب فناوری بلاکچین با اینترنت اشیا (IoT) میپرداخت و زیرساختی برای مدیریت منابع فیزیکی به شکل غیرمتمرکز فراهم میکرد. - نوامبر ۲۰۲۱ – معرفی اصطلاح DePIN توسط Messari:
در همان ماه، مؤسسه تحقیقات سرمایهگذاری Messari (یکی از پلتفرمهای پیشرو در تحلیل دادههای رمزارزی) برای اولین بار از عبارت DePIN بهعنوان مفهومی برای توصیف مدل اقتصادی جدیدی استفاده کرد که بر مدیریت و اشتراکگذاری زیرساختهای فیزیکی مبتنی بود. این نام به سرعت به یکی از اصطلاحات کلیدی در صنعت رمزارزها و بلاکچین تبدیل شد. - جولای ۲۰۲۲ – معرفی TIPINs:
در ادامه توسعه DePIN، مفهوم TIPINs (Token Incentivized Physical Infrastructure Networks) یا شبکههای زیرساخت فیزیکی با پاداش توکنی مطرح شد. این مدل شبکهای را توصیف میکرد که از مشوقهای مبتنی بر توکن برای ایجاد انگیزه در مشارکتکنندگان استفاده میکرد. در TIPINs، افراد منابع سختافزاری و زیرساختهای فیزیکی خود را در اختیار شبکه قرار داده و در ازای آن پاداشهایی دریافت میکردند. - توسعه مدل عادلانهتر و کارآمدتر:
هدف از معرفی TIPINs و توسعه DePIN، ایجاد مدلی عادلانهتر برای بهرهبرداری از داراییهای دنیای واقعی (Real World Assets یا RWA) بود. این مدل به کاربران اجازه میداد تا با اشتراکگذاری منابع فیزیکی خود در دنیای واقعی، سود بیشتری کسب کنند و از زیرساختهای فیزیکی به شکلی کارآمدتر استفاده شود. - رشد DePIN بهعنوان یک مفهوم کلیدی:
از آن زمان، DePIN به یکی از مفاهیم اصلی در صنعت ارزهای دیجیتال تبدیل شد. این مفهوم مشابه مفاهیمی نظیر دیفای (DeFi)، گیمفای (GameFi) و سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز (DAOs) است که هر یک بخشی از اکوسیستم وب ۳ را پوشش میدهند.
✔️ بیشتر بخوانید: چهار نسل از فناوری بلاکچین: مراحل توسعه بلاکچین کدام است؟
ویژگیها و اهداف اصلی DePIN
- غیرمتمرکز بودن:
برخلاف مدلهای سنتی که زیرساختها تحت کنترل شرکتهای بزرگ قرار دارند، در DePIN مدیریت و مالکیت بهصورت توزیعشده در میان کاربران و مشارکتکنندگان شبکه انجام میشود. - اشتراکگذاری منابع:
افراد میتوانند منابع سختافزاری یا زیرساختی اضافی خود، مانند فضای ذخیرهسازی یا انرژی خورشیدی، را به دیگران ارائه دهند. این امر باعث کاهش اتلاف منابع و افزایش بهرهوری میشود. - مشوقهای اقتصادی:
DePIN برای جذب مشارکتکنندگان، از مدل پاداشدهی مبتنی بر توکن استفاده میکند. کاربران با ارائه منابع خود، ارزهای دیجیتال بهعنوان پاداش دریافت میکنند. - کاربردهای گسترده:
DePIN قابلیت استفاده در صنایع مختلفی از جمله انرژی، مخابرات، اینترنت اشیا (IoT)، ذخیرهسازی ابری، یادگیری ماشین و حتی حملونقل را دارد.
نحوه کارکرد DePIN (شبکههای زیرساختی غیرمتمرکز)
DePIN از طریق ترکیب زیرساختهای فیزیکی، میانافزار، و سیستم بلاکچین عمل میکند و مدلی اقتصادی مبتنی بر توکن ارائه میدهد که افراد را به اشتراک منابع خود تشویق میکند. در ادامه، اجزای اصلی و فرآیندهای کلیدی عملکرد آن شرح داده شده است:
اجزای اصلی در دیپین
- زیرساخت فیزیکی:
- شامل تجهیزاتی مانند حسگرها، روترهای اینترنت، پنلهای خورشیدی یا حتی سختافزارهای پردازشی است.
- این زیرساختها اغلب توسط ارائهدهندگان خصوصی (افراد، شرکتها، یا سازمانها) مدیریت میشوند و پیش از ورود به دیپین ممکن است بهطور مستقل وجود داشته باشند.
- میانافزار (Middleware):
- نقش واسطهای را ایفا میکند که دادههای زیرساخت فیزیکی را به شبکه بلاکچین منتقل میکند.
- مشابه اوراکلهای غیرمتمرکز (Decentralized Oracles)، دادهها را از دنیای واقعی جمعآوری و برای پردازش و مدیریت به بلاکچین ارسال میکند.
- سیستم بلاکچین:
- دادههای ارسالشده از میانافزار را مدیریت و ثبت میکند.
- قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) را اجرا کرده و با استفاده از مدلهای قیمتگذاری، پاداش و هزینههای مرتبط با خدمات را محاسبه میکند.
- بلاکچین بهعنوان دفترکل عمومی عمل میکند که تراکنشها و تعاملات بین کاربران و ارائهدهندگان خدمات را مدیریت میکند.
مراحل کارکرد دیپین DePIN
- اشتراک منابع:
کاربران منابع اضافی خود مانند قدرت پردازش، فضای ذخیرهسازی، یا انرژی مازاد را در شبکه به اشتراک میگذارند.
مثال: صاحبخانهای که یک روتر اینترنت نصب میکند و پهنای باند اضافی خود را به شبکه ارائه میدهد. - پردازش دادهها توسط میانافزار:
میانافزار دادههای عملکرد زیرساختها را جمعآوری کرده و برای پردازش به شبکه بلاکچین ارسال میکند. - مدیریت و ثبت در بلاکچین:
بلاکچین دادهها را ثبت میکند، پاداش کاربران را محاسبه و توکنها را توزیع میکند. - مدل اقتصادی توکنها:
- مشارکت سمت عرضه: کاربران با ارائه منابع خود توکنهای پاداش دریافت میکنند.
- مصرف سمت تقاضا: کاربران نهایی برای استفاده از خدمات شبکه یا دادهها با توکنها پرداخت میکنند.
- چرخه رشد شبکه:
این چرخه از طریق تعامل میان ارائهدهندگان منابع و کاربران، همراه با پاداشدهی منظم، موجب گسترش شبکه و پذیرش بیشتر آن میشود.
امنیت و احراز هویت در DePIN
DePIN از احراز هویت دو عاملی (2FA) برای تأمین امنیت تراکنشها استفاده میکند:
- چیستی (What you know): مانند انتخاب یک کد PIN توسط کاربر.
- دارنده چیستی (What you have): مانند دستگاه تأیید هویت (گوشی هوشمند).
این فرآیند از ورود غیرمجاز جلوگیری کرده و امنیت بلاکچین را افزایش میدهد.
پروتکلها و قوانین DePIN
ویژگیهای اصلی یک سیستم DePIN توسط قوانین کدگذاریشده مشخص میشود:
- نحوه توزیع توکنها.
- معیارهای واجد شرایط بودن برای ارائهدهندگان خدمات.
- تعاملات میان کاربران و ارائهدهندگان.
✔️ بیشتر بخوانید: متاورس چیست؟ صفر تا صد Metaverse
مزایا و معایب DePIN
مزایا | معایب |
بازار باز و غیرانحصاری: کاربران و ارائهدهندگان میتوانند آزادانه وارد شبکه شوند و خدمات خود را ارائه دهند. | آسیبپذیری در برابر حملات سایبری: به دلیل ماهیت دیجیتالی، ممکن است هدف هک و باگهای امنیتی قرار گیرد. |
بدون سانسور: عدم تمرکز، امکان محدودیت یا سانسور اطلاعات را کاهش میدهد. | نوسانات قیمت توکنها: تغییرات ناگهانی ارزش ارزهای دیجیتال میتواند بر اکوسیستم و انگیزه کاربران تأثیر بگذارد. |
مقیاسپذیری افقی: امکان افزایش تعداد منابع به جای ظرفیت آنها، مقیاسپذیری را افزایش میدهد. | رقابت با خدمات سنتی: شبکههای نوپای DePIN ممکن است در برابر زیرساختهای سنتی متمرکز، کمتر رقابتی باشند. |
قیمتگذاری منصفانه: هزینهها به طور مستقیم توسط ارائهدهندگان و نیاز کاربران تعیین میشود. | نیاز به دانش فنی بالا: ایجاد و نگهداری شبکه نیازمند تخصص فنی پیچیدهای است که پذیرش آن را کندتر میکند. |
فعالیت بدون نیاز به مجوز: هر کسی میتواند بدون محدودیت، منابع خود را به شبکه اضافه کند. | پذیرش اولیه پایین: به دلیل جدید بودن، تعداد کمی از کاربران و سرمایهگذاران در حال حاضر از آن استفاده میکنند. |
ایجاد انگیزه: ارائهدهندگان و کاربران میتوانند درآمد فعال یا غیرفعال کسب کنند. | پیچیدگی تکنولوژیکی: درک و پیادهسازی این فناوری برای بسیاری از کاربران چالشبرانگیز است. |
پروژه های کریپتویی مرتبط با دیپین
در حال حاضر، پروژههای ارز دیجیتال DePIN (شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز) توجه بسیاری از علاقهمندان به دنیای فناوری و رمزارزها را به خود جلب کردهاند. این پروژهها بر ارائه خدمات کاربردی در دنیای واقعی مانند ذخیرهسازی داده، رندر گرافیکی و شبکههای بیسیم تمرکز دارند. در ادامه چند نمونه از مهمترین پروژههای DePIN را بررسی میکنیم:
- فایلکوین (Filecoin – FIL)
- کاربرد: ذخیرهسازی غیرمتمرکز داده.
- عملکرد: کاربران میتوانند فضای ذخیرهسازی خالی خود را اجاره داده و از دیگران اجاره کنند. امنیت و دسترسی دادهها از طریق یک شبکه غیرمتمرکز تضمین میشود.
- توکن: FIL، بهعنوان وسیلهای برای پرداخت و تشویق ارائهدهندگان خدمات ذخیرهسازی عمل میکند.
- رندر (Render Network – RNDR)
- کاربرد: رندر گرافیکی غیرمتمرکز.
- عملکرد: کاربران میتوانند از قدرت پردازش GPUهای دیگر برای انجام کارهای گرافیکی پیچیده استفاده کنند. صاحبان GPUهای بدون استفاده میتوانند قدرت محاسباتی خود را به شبکه ارائه داده و توکن RNDR دریافت کنند.
- ویژگی متمایز: انتقال شبکه از بلاکچین اتریوم به سولانا در نوامبر ۲۰۲۳.
- شبکه تتا (Theta Network – THETA)
- کاربرد: پخش ویدئوی غیرمتمرکز.
- عملکرد: کاربران میتوانند پهنای باند و قدرت پردازش خود را با دیگران به اشتراک گذاشته و ویدئوها را سریعتر و با هزینه کمتر پخش کنند.
- توکنها:
- THETA: توکن حکومتی برای استیکینگ.
- TFUEL: برای پرداخت هزینه خدمات و تشویق کاربران.
- هلیوم (Helium – HNT)
- کاربرد: شبکههای بیسیم غیرمتمرکز برای اینترنت اشیا (IoT).
- عملکرد: کاربران میتوانند با نصب هاتاسپاتهای هلیوم، به ایجاد شبکه بیسیم کمک کرده و در ازای آن توکن HNT کسب کنند.
- ویژگی برجسته: پوششدهی بیش از ۹۰۰,۰۰۰ گره فعال برای ارائه خدمات اینترنت اشیا و شبکههای 5G.
- گراف (The Graph – GRT)
- کاربرد: فهرستبندی و جستجوی دادههای بلاکچین.
- عملکرد: به توسعهدهندگان اجازه میدهد دادههای عمومی را برای ساخت برنامههای غیرمتمرکز (DApps) جستجو و منتشر کنند.
- استورج (Storj – STORJ)
- کاربرد: ذخیرهسازی ابری غیرمتمرکز.
- عملکرد: فایلها به قطعات کوچک رمزگذاریشده تقسیم شده و در شبکهای از گرههای توزیعشده ذخیره میشوند. کاربران میتوانند از فضای هارد و پهنای باند خالی خود برای کسب درآمد استفاده کنند.
این پروژهها نمونههایی از کاربردهای عملی بلاکچین و فناوریهای غیرمتمرکز هستند که علاوه بر کاهش وابستگی به شرکتهای بزرگ، دسترسی به خدمات را برای کاربران آسانتر و ارزانتر میکنند. اگر به پروژه خاصی علاقهمند هستید، میتوانیم جزئیات بیشتری را بررسی کنیم.
روشهای کسب درآمد از دیپین DePIN
پروژههای DePIN (شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز) به کاربران این امکان را میدهند تا از طریق مشارکت در شبکهها و ارائه خدمات، درآمد کسب کنند. روشهای کسب درآمد از DePIN به نوع پروژه و زیرساخت مرتبط بستگی دارد. در ادامه، برخی از روشهای متداول ذکر شده است:
- ارائه منابع سختافزاری
- ذخیرهسازی داده:
- پروژههایی مانند فایلکوین (Filecoin) و استورج (Storj) به کاربران اجازه میدهند فضای ذخیرهسازی هارددیسک خود را اجاره داده و در ازای آن توکن کسب کنند.
- رندر گرافیکی:
- در پروژه Render Network (RNDR)، کاربران میتوانند قدرت محاسباتی کارتهای گرافیک خود را به اشتراک بگذارند و درآمد داشته باشند.
- ارائه خدمات بیسیم
- هلیوم (Helium):
- کاربران میتوانند هاتاسپاتهای هلیوم خریداری کرده و به توسعه شبکههای بیسیم غیرمتمرکز کمک کنند. در ازای این مشارکت، توکن HNT به آنها تعلق میگیرد.
- شبکههای IoT:
- پروژههایی مانند IoTeX به کاربران امکان ارائه دستگاهها و منابع مرتبط با اینترنت اشیا را میدهند.
- مشارکت در شبکههای محتوا
- پخش ویدئو و پهنای باند:
- در پروژه Theta Network (THETA)، کاربران میتوانند پهنای باند خود را برای پخش ویدئو به اشتراک بگذارند و توکنهای TFUEL کسب کنند.
- فهرستبندی و جستجوی دادهها
- Graph (GRT):
- توسعهدهندگانی که دادههای بلاکچین را فهرستبندی میکنند یا زیرساختی برای دسترسی به آن فراهم میکنند، میتوانند از طریق این شبکه درآمد کسب کنند.
- سرمایهگذاری و استیکینگ
- در برخی پروژهها مانند Theta Network، کاربران میتوانند توکنهای خود را استیک کرده و پاداش دریافت کنند.
✔️ بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست؟ ویژگی های کلیدی ارز دیجیتال
آینده DePIN
DePIN بهعنوان یکی از بخشهای نوآورانه صنعت بلاکچین، پتانسیل زیادی برای رشد و توسعه دارد. آینده این صنعت به دلایل زیر امیدوارکننده است:
- افزایش تقاضا برای خدمات غیرمتمرکز
- نیاز به راهکارهای ذخیرهسازی داده، محاسبات گرافیکی، و شبکههای بیسیم در حال افزایش است.
- کاربران به سمت پلتفرمهایی حرکت میکنند که امنیت، حریم خصوصی و کنترل بیشتری بر دادهها ارائه دهند.
- کاهش وابستگی به شرکتهای متمرکز
- DePIN میتواند انحصار شرکتهای بزرگ فناوری در زمینههایی مانند ذخیرهسازی داده، خدمات ابری و پخش ویدئو را کاهش دهد.
- توسعه فناوریهای مکمل
- پیشرفت در هوش مصنوعی، اینترنت اشیا (IoT) و فناوریهای شبکه میتواند پلتفرمهای DePIN را کارآمدتر و جذابتر کند.
- پذیرش جهانی و افزایش کاربردها
افزایش پذیرش DePIN در بخشهای مختلف از جمله آموزش، مراقبتهای بهداشتی، صنعت و بازیهای آنلاین.
آشنایی با بخشهای DePIN و بررسی برترین پروژههای آن
DePIN یا همان شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز، مجموعهای از فناوریهای پیشرفته است که با تمرکز بر چالشهای خاص جوامع و بازار، راهحلهایی نوآورانه ارائه میدهد. این شبکهها از مفاهیم بلاکچین و سیستمهای غیرمتمرکز بهره میبرند تا زیرساختهایی مقیاسپذیر، کارآمد و کاربرمحور ایجاد کنند. در ادامه، بخشهای اصلی این فناوری و پروژههای موفق آن بررسی میشوند:
- ارتباطات بیسیم (وایرلس)
یکی از کاربردهای DePIN، ارائه زیرساختهای ارتباطی غیرمتمرکز است که در آن افراد میتوانند منابع خود مانند اتصال اینترنت یا دستگاههای IoT را به اشتراک بگذارند.
نمونه: پروژه Helium
این پروژه با بهرهگیری از فناوری بلاکچین، شبکهای غیرمتمرکز برای اتصال دستگاهها ایجاد کرده است. کاربران میتوانند با نصب دستگاههای هاتاسپات و ارائه پوشش شبکه، توکنهای HNT دریافت کنند. این مدل مشابه شبکههای تلفن همراه است اما بدون نیاز به زیرساختهای متمرکز.
- موقعیتیابی و نقشهبرداری
DePIN میتواند خدمات موقعیتیابی را با استفاده از سنسورها و دادههای جمعی ارائه دهد. این دادهها برای کاربردهایی مانند نقشهبرداری مناطق و تحلیلهای مکانی استفاده میشوند.
نمونه: پروژه Hivemapper
این پروژه با استفاده از دوربینهای متصل به وسایل نقلیه، نقشههایی دقیق و بهروز تهیه میکند. مشارکتکنندگان با ارسال دادههای مکانی، توکن HONEY بهعنوان پاداش دریافت میکنند.
- مدیریت وسایل نقلیه
DePIN در صنعت حملونقل نیز کاربرد دارد. این فناوری به کاربران امکان مدیریت بهتر وسایل نقلیه و اشتراک دادههای مرتبط را میدهد.
نمونه: پروژه DIMO
این پروژه، بستری برای تحلیل و اشتراکگذاری دادههای خودروها فراهم کرده است. صاحبان خودرو با اتصال وسیله نقلیه خود به این سیستم، توکنهای DIMO دریافت میکنند.
- سلامت و تناسب اندام
DePIN در حوزه سلامت، به کاربران انگیزه میدهد تا اطلاعات سلامت خود را به اشتراک بگذارند و در عوض پاداش دریافت کنند.
نمونه: پروژه Healthblocks
این پلتفرم با اتصال به دستگاههای سلامت کاربران، اطلاعاتی درباره وضعیت جسمانی و فعالیتهای روزانه جمعآوری کرده و کاربران را با توکن HEALTH پاداش میدهد.
- انرژی سبز و پایدار
DePIN در حوزه انرژی، به اشتراک دادهها و منابع انرژی تجدیدپذیر کمک میکند. این مدل به توسعه روشهای دوستدار محیط زیست و کاهش مصرف منابع کمک میکند.
نمونه: پروژه Arkreen
این پروژه با تشویق تولیدکنندگان انرژی سبز به اشتراکگذاری دادهها، توکنهای ویژهای به آنها اختصاص میدهد.
- ذخیرهسازی و محاسبات غیرمتمرکز
DePIN برای ارائه خدمات ذخیرهسازی و محاسبات، از منابع افراد در سراسر جهان استفاده میکند.
نمونه: پروژه Filecoin
این پروژه با ایجاد یک بازار غیرمتمرکز برای ذخیرهسازی دادهها، به ارائهدهندگان فضاهای ذخیرهسازی پاداش میدهد.
نمونه: پروژه NuNet
بازاری غیرمتمرکز که منابع محاسباتی بلااستفاده را به کاربران نیازمند اختصاص میدهد و در این فرآیند به هر دو طرف پاداش تعلق میگیرد.
✔️ بیشتر بخوانید: بلاکچین چیست؟ | معرفی انواع بلاکچین
سخن پایانی
فناوری DePIN (شبکه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز) یک رویکرد تحولآفرین در حوزه بلاکچین است که فرصتهای جدیدی برای بهینهسازی استفاده از منابع فیزیکی ایجاد میکند. این شبکهها با ترکیب فناوریهای غیرمتمرکز، مدلهای اقتصادی مبتنی بر توکن، و استفاده از زیرساختهای واقعی، پلی بین دنیای دیجیتال و دنیای فیزیکی ساختهاند. کاربردهای گسترده DePIN، از ذخیرهسازی داده تا انرژیهای تجدیدپذیر، نشاندهنده ظرفیت بیپایان این فناوری در حل چالشهای دنیای مدرن است. با وجود برخی محدودیتها، DePIN پتانسیل ایجاد تحول در صنایع مختلف و توانمندسازی کاربران را دارد. آینده این فناوری بستگی به پذیرش گسترده و توسعه پایدار آن دارد.
لطفا نظر خود را درباره این مقاله برای ما ارسال کنید یا اگر سوالی دارید ارسال کنید تا کارشناسان ما به شما پاسخ دهند.