طی سال‌های اخیر و پس از معرفی بیتکوین به عنوان یک ارز دیجیتال، افراد بسیار زیادی به بلاکچین علاقه‌مند شدند و قصد آموزش آن را پیدا کردند. اما بلاکچین چیست و چگونه کار می کند؟ در این مقاله قصد داریم بلاکچین را به صورت خلاصه شده به شما آموزش دهیم.
تعریف بلاکچین
بلاکچین یک پایگاه داده یا دفتر کل توزیع شده است که بین نودها (Node) یا گره‌ها که همان کامپیوترها یا پردازنده‌ها هستند، به اشتراک گذاشته می‌شود. نگران نباشید، بیشتر توضیح می‌دهیم.
دفتر کل توزیع شده، یک فایل حاوی تمام تراکنش‌هایی است که تا امروز در شبکه انجام شده است. توزیع شده نیز به این معنا است که این فایل بین تمام گره‌ها یا کامپیوترها توزیع شده‌است تا آنها بتوانند به صورت لحظه‌ای تمام تراکنش‌ها را مشاهده کنند. بدین ترتیب اگر یکی از گره‌ها یا افراد فعال در شبکه بخواهند در دفتر کل تغییراتی ایجاد کنند، مابقی گره‌ها متوجه خواهند شد و آن تراکنش را باطل اعلام می‌کنند.
این کار باعث می‌شود که داده‌ها تقریبا تغییرناپذیر باشند و احتمال تقلب در شبکه کاهش قابل توجهی پیدا کند. همین ایده را می‌توان در هر صنعت دیگری که نیاز به اعتماد به شخص ثالث در آن وجود دارد پیاده‌سازی کرد تا افراد بتوانند با هزینه پایین و بدون نیاز به افراد دیگر برای تایید معاملات و تراکنش‌ها به کارهای خود رسیدگی کنند.
از زمان معرفی بیتکوین در سال ۲۰۰۹، استفاد از بلاکچین در ارزهای دیجیتال مختلف، برنامه‌های کاربردی مالیه غیرمتمرکز DeFi یا حتی توکن‌های غیرقابل تعویض یا NFT افزایش یافته‌است.
✔️ بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست؟ ویژگی های کلیدی ارز دیجیتال
دوره مستر کلاس طلا
مشاهده رایگان دوره آموزشی طلا
قسمت 1 تا 3 دوره مستر کلاس طلا، جامع‌ترین و کامل‌ترین دوره آموزشی طلا را از طریق لینک زیر مشاهده کنید
بلاکچین چگونه کار می‌کند؟
احتمالا با پایگاه‌های داده آشنا باشید. بلاکچین هم تا حدودی شبیه به پایگاه داده است. تفاوت یک پایگاه داده سنتی و بلاکچین در نحوه ساختاردهی و دسترسی به داده‌ها است.
بلاکچین شامل برنامه‌هایی به نام اسکریپت است که وظیفه آن وارد کردن و دسترسی به اطلاعات و همچنین ذخیره‌سازی آن است. اسکریپت داده‌ها را سازمان‌دهی کرده و آنها را به نودها ارسال می‌کند تا در آنها ذخیره‌سازی شوند.
بلاکچین در بیتکوین اطلاعات تراکنش‌ها را جمع‌آوری کرده و آنها را در یک فایل ۴ مگابایتی به نام بلاک وارد می‌کند. بلاکچین یا زنجیره بلاک از همینجا ناشی می‌شود. بلاکچین زنجیره‌ای به هم پیوسته از بلاک‌ها را ایجاد می‌کند که هر هر بلاک به بلاک قبل و بعد از خود متصل می‌شود به این ترتیب اگر کسی بخواهد اطلاعات یک بلاک را تغییر دهد باید اطلاعات تمام بلاک‌های بعدی را نیز تغییر دهد.
هنگامی که بلاک ایجاد شده، به آن بلاک یک عبارت منحصر به فرد نسبت داده می‌شود تا از سایر بلاک‌ها شناخته شود. به این عبارت هش گفته می‌شود. این هش بلاک را اصطلاحا قفل می‌کند و اجازه تغییر اطلاعات موجود در آن را نمی‌دهد.
فرآیند تراکنش در بلاکچین
- آغاز تراکنش:
- وقتی یک تراکنش در بلاکچین بیتکوین آغاز می‌شود، به استخر حافظه منتقل می‌شود.
- در این استخر، تراکنش‌ها منتظر تأیید از سوی ماینرها هستند.
- پردازش تراکنش:
- یک ماینر انتخاب می‌شود تا تراکنش‌ها را پردازش کند.
- پس از پردازش، تراکنش وارد یک بلوک می‌شود و منتظر پر شدن بلوک می‌ماند.
- تکمیل بلوک:
- وقتی بلوک پر شد، قفل می‌شود و تراکنش به طور کامل ثبت می‌شود.
- ایجاد نانس (Nonce):
- نانس یک عدد یکبار مصرف است که ماینرها برای تولید یک هش منحصر به فرد از آن استفاده می‌کنند.
- ماینرها از عدد صفر شروع می‌کنند و به تدریج آن را افزایش می‌دهند تا یک هش معتبر ایجاد کنند.
- تغییر نانس تقریباً هر ۴.۵ میلیارد بار انجام می‌شود.
- اثبات کار:
- تلاش برای تولید هش معتبر «اثبات کار» نامیده می‌شود.
- ماینری که هش را تولید کند، در این مسابقه برنده می‌شود و بیتکوین به عنوان جایزه دریافت می‌کند.
- ماینرها برای این کار به انرژی و برق نیاز دارند.
- تأیید نهایی:
- پس از بسته شدن بلوک، تراکنش هنوز به عنوان تایید شده محسوب نمی‌شود.
- برای تأیید نهایی، باید پنج بلاک دیگر نیز تأیید شوند.
- این فرآیند حدود یک ساعت طول می‌کشد (زیرا هر بلاک تقریباً ۱۰ دقیقه برای تأیید نیاز دارد).
- تفاوت با بلاکچین‌های دیگر:
- بلاکچین‌های مختلف، روندهای متفاوتی دارند.
- به عنوان مثال، اتریوم در بروزرسانی جدید خود از روش «اثبات سهام» استفاده می‌کند که نیازی به تولید هش معتبر ندارد.
دریافت رایگان سیگنال فارکس
با عضویت در آکادمی ماکروترید، شما سیگنال، آموزش و گفتگو با تحلیلگران و اعضای آکادمی دریافت خواهید کرد.
عدم تمرکز در بلاکچین
یک بلاکچین به پایگاه داده اجازه می‌دهد تا در بین چندین نود شبکه (رایانه یا دستگاه‌هایی که نرم افزارهای بلاکچین را اجرا می‌کنند) در مکان‌های مختلف توزیع شوند. این نه تنها منجر به عدم تمرکز می‌شود بلکه امنیت داده‌ها را نیز تامین می‌کند. به عنوان مثال اگر شخصی سعی کند داده‌ای را تغییر دهد، نودهای دیگر از وقوع آن جلوگیری می‌کنند زیرا هش‌های بلوک را با هم مقایسه کرده و متوجه اشتباه می‌شوند. به این ترتیب هیچ نودی در شبکه نمی‌تواند اطلاعات درون زنجیره را تغییر دهد.
به دلیل این توزیع و رمزگذاری داده‌ها، اطلاعات و تاریخچه تراکنش‌ها برگشت‌ناپذیر هستند. همچنین از این قابلیت می‌توان در بلاکچین‌های خصوصی نظیر بلاکچین‌هایی که در آن قراردادهای هوشمند، داده‌های هویتی، برگه‌های رای و… ثبت شده‌اند، استفاده کرد.
شفافیت در بلاکچین
بسیاری ادعا می‌کنند که بلاکچین به خاطر آنکه توانایی دولت‌ها را در کنترل آنها سلب می‌کند، می‌تواند مستعد بسیاری اقدامات ضدشهروندی باشد. در حالی که شفافیت در بلاکچین اتفاقا جلوی چنین اتفاقاتی را می‌گیرد. همه تراکنش‌ها در بلاکچین به صورت شفاف در معرض دید تمام افراد قرار دارد اگرچه هویت افراد در بلاکچین ناشناس است. بنابراین هرکس که بخواهد، می‌تواند تراکنش‌های افراد را در این شبکه مشاهده کند. به این معنی که انتقال یک توکن به خصوص از ابتدای پیدایش تا همین لحظه را می‌توان به راحتی دنبال کرد.
به عنوان مثال، صرافی‌های هک شده در گذشته که مقادیر زیادی از ارزهای دیجیتال خود را از دست دادند، اگرچه ناشناس بودند، اما به راحتی انتقال ارزهای دیجیتال آنها قابل ردیابی بود و نیروهای پلیس توانستند هکرها را دستگیر کنند.
البته همانطور که گفته شد، سوابق ذخیره شده در بلاکچین رمزگذاری شده است و تنها شخصی که آدرس کیف پول به او اختصاص دارد، می‌تواند هویت خود را فاش کند.
✔️ بیشتر بخوانید: بیتکوین چیست؟ تمام آنچه نیاز است بدانید
امنیت در بلاکچین
بلاکچین بر اساس این اصل ساخته شده است که همه افراد به طور همزمان تقلب نمی‌کنند چرا که انگیزه‌ای برای اینکار ندارند. در بلاکچین هر بلاک به وسیله هش منحصر به فرد خود، به بلاک‌های بعد از خود متصل است. اگر کسی بخواهد یک بلاک را تغییر دهد باید هش آن بلاک را تغییر دهد و در نتیجه باید هش تمام بلاک‌های بعدی را نیز تغییر دهد. در این صورت بلاک‌ها کاملا تغییر می‌کنند و شبکه این تغییرات را رد می‌کند.
اما همه بلاکچینها غیرقابل نفوذ نیستند. در بلاکچین‌های کوچک می‌توان حمله‌ای موسوم به حمله ۵۱ درصدی را انجام داد. به این معنی که یک فرد به خصوص باید بتواند ۵۱ درصد از گره‌های تایید کننده تراکنش‌ها را تصاحب کند. در این صورت این فرد می‌تواند تغییرات خود را در شبکه اعمال کرده و آن را تایید کند چرا که برای تایید تغییرات نیاز به تایید ۵۱ درصد افراد حاضر در شبکه وجود دارد.
همچنین امنیت شبکه بلاکچین به اندازه امنیت کدنویسی آن است. اگر در کدنویسی شبکه بلاکچین باگ‌ها و مشکلاتی وجود داشته باشد، هکرها می‌توانند از این حفره امنیتی استفاده کرده و در شبکه نفوذ کنند. با این حال، در شبکه‌های بزرگ مانند اتریوم و بیتکوین احتمال چنین مشکلاتی تقریبا ناچیز است. نرخ هش شبکه بیتکوین در حال حاضر نزدیک به ۶۵۰ اگزاهش (۱۸ صفر) در ثانیه است. اگر یک فرد بخواهد حمله ۵۱ درصدی به شبکه بیتکوین ایجاد کند باید به همین میزان قدرت پردازش داشته باشد.
بلاکچین اتریوم در ابتدای کار خود یکبار دچار حمله ۵۱ درصدی شد که منجر به فورک شدن اتریوم شده بود. اما اکنون به خاطر گسترده‌تر شدن شبکه، احتمال حمله به شبکه بسیار پایین است. برای اینکه حمله ۵۱ درصدی به اتریوم رخ دهد، باید بیش از نیمی از سهامداران اتر به طور همزمان با یکدیگر اقدام به تقلب کنند.
مقیاس‌پذیری در بلاکچین
مقیاس‌پذیری (Scalability) یکی از مهم‌ترین چالش‌های فناوری بلاکچین است که به توانایی شبکه برای مدیریت حجم بالای تراکنش‌ها در مدت زمان کوتاه و بدون کاهش کارایی یا افزایش هزینه‌ها اشاره دارد. مقیاس‌پذیری در بلاکچین به این معنا است که شبکه بتواند به تعداد بیشتری از کاربران و تراکنش‌ها خدمات ارائه دهد، بدون آنکه سرعت، هزینه‌ها یا امنیت به خطر بیافتد.
مشکلات اصلی مقیاس‌پذیری در بلاکچین
- تعداد محدود تراکنش‌ها در هر ثانیه (TPS): شبکه‌های بلاکچین فعلی مانند بیتکوین و اتریوم به دلیل ساختار غیرمتمرکز و الگوریتم‌های اجماع خود، تعداد محدودی تراکنش در هر ثانیه را پردازش می‌کنند. این محدودیت باعث کند شدن شبکه در زمان‌های اوج تقاضا می‌شود.
- زمان تایید تراکنش‌ها: برای اطمینان از امنیت و غیرقابل تغییر بودن تراکنش‌ها، تایید و نهایی‌سازی آنها ممکن است زمان‌بر باشد. این زمان باعث می‌شود که در مقیاس بزرگ، تأخیرهایی ایجاد شود.
- افزایش هزینه تراکنش‌ها: هنگامی که تعداد تراکنش‌ها افزایش یابد، هزینه‌های کارمزد نیز بالا می‌رود. این موضوع در شبکه‌های محبوبی مثل اتریوم به چشم می‌آید، جایی که کاربران برای انجام تراکنش‌ها هزینه‌های زیادی پرداخت می‌کنند.
راهکارهای بهبود مقیاس‌پذیری
- بهبود در لایه ۱ (On-Chain Scaling)
راهکارهای لایه ۱ به بهینه‌سازی در خود زنجیره اصلی (On-Chain) اشاره دارد و شامل تغییراتی در ساختار یا پروتکل بلاکچین است.
- افزایش اندازه بلاک: با افزایش اندازه هر بلاک، می‌توان تعداد بیشتری تراکنش را در هر بلاک قرار داد. این روش در بیتکوین کش (Bitcoin Cash) استفاده شده است.
- الگوریتم‌های اجماع جدید: استفاده از الگوریتم‌های اجماعی مانند اثبات سهام (PoS) به جای اثبات کار (PoW) می‌تواند سرعت تراکنش‌ها را افزایش دهد و بهینه‌تر باشد. اتریوم ۲.۰ از PoS بهره می‌برد.
- شاردینگ (Sharding): شاردینگ تکنیکی است که زنجیره را به چندین بخش تقسیم می‌کند و هر بخش می‌تواند به صورت مستقل تراکنش‌ها را پردازش کند. این روش به افزایش ظرفیت تراکنش‌ها کمک می‌کند.
- راهکارهای لایه ۲ (Off-Chain Scaling)
راهکارهای لایه ۲ تراکنش‌ها را خارج از زنجیره اصلی مدیریت می‌کنند تا فشار را از روی لایه ۱ کاهش دهند.
- کانال‌های پرداخت (Payment Channels): این تکنیک به کاربران اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به ثبت تمام تراکنش‌ها در بلاکچین، به صورت مستقیم با یکدیگر تراکنش کنند. شبکه لایتنینگ بیتکوین از این راهکار استفاده می‌کند.
- رول‌آپ‌ها (Rollups): در این روش، تراکنش‌های خارج از زنجیره جمع‌آوری شده و سپس به صورت دسته‌ای به زنجیره اصلی اضافه می‌شوند. رول‌آپ‌ها در اتریوم بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند.
- پلاسما (Plasma): این راهکار به ایجاد زنجیره‌های فرعی (Sidechains) می‌پردازد که تراکنش‌ها را خارج از زنجیره اصلی پردازش می‌کنند و تنها نتایج نهایی به زنجیره اصلی منتقل می‌شود.
- زنجیره‌های موازی و چندزنجیره‌ای
- زنجیره‌های موازی (Parallel Chains): این راهکار از چندین زنجیره بلاکچین به صورت موازی استفاده می‌کند که هر کدام وظایف و تراکنش‌های خاص خود را پردازش می‌کنند. این راهکار می‌تواند تعداد تراکنش‌ها را به شدت افزایش دهد.
- شبکه‌های چندزنجیره‌ای (Multi-Chain Networks): پروژه‌هایی مانند پولکادات (Polkadot) و کازماس (Cosmos) از شبکه‌های چندزنجیره‌ای بهره می‌برند که به بلاکچین‌های مختلف امکان همکاری و انتقال داده‌ها بین یکدیگر را می‌دهند.
مثال‌های بهبود مقیاس‌پذیری
- شبکه اتریوم ۲.۰: این به‌روزرسانی مهم برای اتریوم با انتقال به الگوریتم اثبات سهام (PoS) و همچنین پیاده‌سازی شاردینگ، قصد دارد مقیاس‌پذیری این شبکه را بهبود ببخشد.
- شبکه لایتنینگ بیتکوین: این شبکه لایه ۲ به کاربران اجازه می‌دهد تراکنش‌های خارج از زنجیره انجام دهند و سپس نتایج را به بلاکچین اصلی منتقل کنند، که باعث افزایش چشمگیر سرعت و کاهش هزینه تراکنش‌ها می‌شود.
آیا بلاکچین همان بیتکوین است؟
فناوری بلاکچین در سال ۱۹۹۱ توسط استوار هابر و دبلیو اسکات استورنتا ایجاد شد. هدف آن، ساخت سیستمی برای ذخیره و تغییر داده‌ها بدون نیاز به شخص ثالث بود. در سال ۲۰۰۹، با معرفی بیتکوین، این فناوری به کار گرفته شد.
بیتکوین یک ارز دیجیتال است که بر پایه بلاکچین ساخته شده و به عنوان «سیستم نقدی الکترونیکی همتا به همتا» شناخته می‌شود. بلاکچین، پروتکلی است که امکان ثبت داده‌ها به صورت توزیع شده و رمزنگاری‌شده را فراهم می‌کند و خطر تقلب را کاهش می‌دهد.
کاربردهای بلاکچین
امروزه کاربردهای بلاکچین در زمینه‌های مختلفی چون انتخابات و ذخیره‌سازی اطلاعات هویتی افزایش یافته است. این فناوری با ارائه شفافیت و تغییر ناپذیری، امکان تقلب را دشوار می‌کند و می‌تواند در صنعت بانکداری تحولی عظیم ایجاد کند.
| ویژگی | بانک‌ها | بیتکوین |
| سرعت تراکنش | پرداخت با کارت‌های بانکی ۲۴ تا ۴۸ ساعت پرداخت با چک ۲۴ تا ۷۲ ساعت انتقالات بین بانکی معمولا آخر هفته‌ها و تعطیلات بانکی پردازش نمی‌شود. | تراکنش‌های بیتکوین ۱۵ دقیقه تا یک ساعت بسته به ازدحام شبکه طول می‌کشد.
|
| هزینه تراکنش | هزینه‌ها بسته به نوع پرداخت متفاوت است. هزینه پرداخت کارت به کارت و یا پرداخت توسط دستگاه‌های خودپرداز فروشگاهی می‌تواند متفاوت باشد. هزینه‌های پرداختی توسط کاربران انتخاب نمی‌شود. | هزینه تراکنش می‌تواند بین ۰ تا ۵۰ دلار متغیر باشد. هزینه تراکنش توسط کاربران و ماینرها تعیین می‌شود و افراد می‌توانند تعیین کنند که حداکثر چه میزان هزینه برای تراکنش پرداخت می‌کنند. |
| امنیت | حتی اگر مشتری اقدامات امنیتی سفت و سختی مانند رمزهای عبور ایمن و احراز هویت دو مرحله‌ای را انجام دهد، همچنان ممکن است با هک سرورهای بانک اطلاعات وی سرقت شوند. | هرچه شبکه بیتکوین بزرگتر شود، امنیت آن نیز بیشتر خواهد شد. سطح امنیت بیتکوین وابستگی به کاربران دارد. همینطور افراد می‌توانند با انتقال دارایی خود به کیف پول‌های سرد، جلوی هرگونه سواستفاده و سرقت اموال خود را بگیرند. |
| حریم خصوصی | سیستم بانکی تمام اطلاعات هویتی شما را در سرورهای خود ذخیره‌سازی می‌کند و در صورت هک این سرورها تمام اطلاعات شما در دسترس هکرها خواهد بود. | از آنجایی که بیتکوین اطلاعات خاصی از شما دریافت نمی‌کند، هیچ نگرانی در مورد حریم خصوصی نخواهید داشت. با این حال، اگر بیتکوین خود را از صرافی‌هایی خریداری کنید که پروتکل‌های KYC را در آن اجرا کردید، باید نگران نشت اطلاعات خود از طریق صرافی باشید. |
| ساعات کاری | بانک‌ها معمولا از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر فعال هستند. برخی از بانک‌ها در تعطیلات آخر هفته نیز به صورت محدود باز هستند اما اکثرا در تعطیلات رسمی و آخر هفته کار نمی‌کنند. | شما می‌توانید به صورت ۲۴ ساعته و هفت روز هفته بیتکوین خود را جابجا کنید. |
| سهولت انتقال | برای انتقال دارایی‌های خود در بانک‌ها شما نیاز به یک حساب بانکی دارید. باید به بانک مراجعه کرده و ضمن پر کردن اطلاعات هویتی و انتظار برای تایید این اطلاعات، چندین و چند تعهدنامه امضا کنید. | تنها نیاز به اینترنت و یک گوشی هوشمند دارید. |
| توقیف دارایی‌ها | با توجه به قوانین KYC، دولت‌ها می‌توانند به راحتی حساب‌های بانکی شما را مسدود کنند یا آن را ردیابی کنند. | اگر بیتکوین را به صورت ناشناس دریافت کردید، دولت‌ها توانایی زیادی برای ردیابی و توقیف دارایی‌های شما نخواهند داشت. |
✔️ بیشتر بخوانید: تفاوت کوین و توکن چیست؟ مقایسه Coin با Token به زبان ساده
موارد استفاده از بلاکچین
امروزه بلاکچین به عنوان یک فناوری نوین، کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف پیدا کرده است. در اینجا به چند مورد از این کاربردها اشاره می‌شود:
- صنعت ارزهای دیجیتال: بلاکچین به عنوان زیرساخت اصلی ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین و اتریوم عمل می‌کند. این فناوری برای ذخیره و مدیریت داده‌ها و تراکنش‌ها به کار می‌رود و امنیت و شفافیت بالایی را فراهم می‌کند.
- صنعت مواد غذایی: شرکت‌ها مانند IBM با توسعه بلاکچین Food Trust، تلاش می‌کنند تا محصولات غذایی را ردیابی کنند. این سیستم به شناسایی و ردیابی منبع شیوع بیماری‌هایی مانند سالمونلا و لیستریا کمک می‌کند و به سرعت امکان تشخیص آلودگی در زنجیره تأمین را فراهم می‌آورد.
- صنعت بانکداری: ادغام بلاکچین در صنعت بانکداری می‌تواند تحولی بزرگ به همراه داشته باشد. با استفاده از بلاکچین، تراکنش‌ها به سرعت و در هر زمان انجام می‌شوند و مصرف‌کنندگان می‌توانند به راحتی و بدون انتظار برای روزهای کاری، حساب‌های خود را مدیریت کنند.
- مراقبت‌های بهداشتی: ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی می‌توانند از بلاکچین برای ذخیره سوابق پزشکی بیماران استفاده کنند. این سیستم امکان دسترسی ایمن و سریع به اطلاعات پزشکی را فراهم کرده و حریم خصوصی بیماران را حفظ می‌کند.
- ثبت حقوق مالکیت: بلاکچین می‌تواند به بهبود روش‌های ثبت حقوق مالکیت کمک کند. با ثبت اطلاعات در بلاکچین، امکان خطا و تقلب کاهش یافته و پروسه ثبت مالکیت سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌شود. این موضوع به ویژه در مناطق جنگ‌زده یا با زیرساخت‌های دولتی ضعیف، بسیار حیاتی است.
- حوزه سیاست و انتخابات: بلاکچین می‌تواند مشکلات رای‌گیری را حل کند. استفاده از این فناوری در انتخابات، امکان تقلب در آرا را از بین می‌برد و روند انتخابات را تسهیل می‌کند. به عنوان مثال، در انتخابات میان‌دوره‌ای ایالت ویرجینیا در سال ۲۰۱۸، از بلاکچین برای جلوگیری از تقلب استفاده شد.
در کل، بلاکچین با قابلیت‌های خود، می‌تواند به بهبود و تسهیل فرآیندها در صنایع مختلف کمک کند و آینده‌ای روشن برای استفاده از این فناوری رقم بزند.
مزایا و معایب بلاکچین
با وجود تمام پیچیدگی‌ها، پتانسیل بلاکچین به عنوان یک شکل غیرمتمرکز از ثبت سوابق تقریبا بدون محدودیت است. از حریم خصوصی گرفته تا افزایش امنیت و هزینه پایین برای پردازش همه و همه به این تکنولوژی کمک کرده است که خود را در آینده بشر جای‌گزین روش‌های سنتی کند. اما برخی معایب نیز در این تکنولوژی وجود دارد که به آنها می‌پردازیم:
| مزایا | معایب |
| بهبود دقت با حذف دخالت انسانی در مسیر راستی آزمایی | هزینه بالا برای راه‌اندازی تکنولوژی بلاکچین |
| کاهش هزینه با حذف تایید شخص ثالث | تراکنش‌های کم در ثانیه |
| تمرکززدایی که دستکاری در آن را دشوار می‌کند | سابقه استفاده در فعالیت‌های غیرقانونی مانند خرید و فروش مواد مخدر |
| امنیت تراکنش‌ها و حفظ حریم خصوصی | مقررات نامشخص و نامتوازن بسته به حوزه‌های قضایی متفاوت |
| شفافیت تکنولوژی | محدودیت در ذخیره سازی داده‌ها |
| راهی ایمن برای ذخیره‌سازی اطلاعات شهروندان در کشورهای توسعه نایافته |
مزایای بلاکچین
دقت بالا
تراکنش‌های شبکه بلاکچین توسط هزاران کامپیوتر و دستگاه تایید می‌شوند. این امر تقریبا نیاز به افراد برای فرآیند تایید را حذف کرده و در نتیجه خطای انسانی کمتر و اطلاعات به طور دقیق ثبت می‌شوند. حتی اگر کامپیوتری در یک شبکه دچار اشتباه شود، این خطا تنها در یک نسخه از بلاکچین ایجاد می‌شود و بقیه شبکه آن را نمی‌پذیرد.
کاهش هزینه‌ها
به طور معمول مصرف کنندگان برای تایید یک تراکنش در شبکه بانکی باید به بانک مراجعه کرده و اسناد مربوط به انتقال را ثبت کنند. این ثبت می‌توانند به صورت الکترونیکی باشد یا برای انتقال‌های کلان به صورت دستی وارد شود. اما در هر صورت نیاز به یک شخص ثالث برای تایید تراکنش وجود دارد. اما هزینه‌ها به همینجا ختم نمی‌شود. هنگام افتتاح حساب، درخواست پردازنده فروشگاهی و بسیاری کارهای دیگر شما باید هزینه‌ای به بانک پرداخت کنید تا بانک بتواند به کارمندان بروکراسی عریض و طویل خود حقوق بدهد. در حالی که کارمزد تراکنش در شبکه‌های بلاکچین بسیار محدود است.
عدم تمرکز
بلاکچین هیچ یک از اطلاعات شما را در یک مکان مشخص ذخیره‌سازی نمی‌کند. در عوض کپی‌های رمزنگاری شده از اطلاعات را در سراسر شبکه توزیع می‌کند. هر زمان که یک بلاک جدید اضافه می‌شود، تمام کامپیوترها دفتر خود را به روزرسانی می‌کنند تا تغییرات ثبت شود. با انتشار اطلاعات در شبکه دستکاری بلاکچین بسیار دشوار می‌شود.
تراکنش‌های کارآمد
تسویه معاملات از طریق بانک‌های سنتی می‌تواند چند روز طول بکشد. همچنین این تسویه در روزهای تعطیل رسمی و آخر هفته انجام نمی‌شود. بنابراین انجام تراکنش در شبکه بانکی سنتی محدود به پنج روز هفته و ساعات کاری است اما در بلاکچین هفت روز هفته و ۲۴ ساعت شبانه‌روز تراکنش‌ها انجام می‌شوند.
در برخی از بلاکچینها می‌توان تراکنش‌ها را در عرض چند دقیقه انجام داد. این مساله برای معاملات برون مرزی بسیار مفید است چرا که منطقه زمانی برای برخی از کشورها ایجاب می‌کند که تراکنش‌ها سریعا انجام شود تا معاملات بتوانند ثبت شوند.
حریم خصوصی
بسیاری از شبکه‌های بلاکچین به عنوان پایگاه داده عمومی عمل می‌کنند، به این معنی که هر کس با اتصال به اینترنت می‌تواند فهرستی از تاریخچه تراکنش‌های شبکه را مشاهده کند. اگرچه کاربران می‌توانند به جزئیات تراکنش‌ها دسترسی داشته باشند، اما نمی‌توانند به اطلاعات شناسایی کاربرانی که این تراکنش‌ها را انجام می‌دهند، دسترسی داشته باشند. این یک تصور غلط است که شبکه بلاکچین مانند بیتکوین کاملا ناشناس است. بهتر است بگوییم هویت‌ها در شبکه بلاکچین مستعار هستند چرا که تنها آدرس کیف پول افراد قابل ردیابی است.
معاملات امن
پس از ثبت تراکنش، صحت آن باید توسط شبکه بلاکچین تایید شود. پس از تایید تراکنش، بلاک به بلاکچین اضافه می‌شود و هش مخصوص و منحص به فرد خود را دریافت می‌کند. پس از آن تغییر این بلاک و هش تقریبا غیرممکن است.
شفافیت
اکثر بلاکچینها کاملا منبع باز هستند. به این معنی که همه می‌توانند کدهای آن را مشاهده کنند. این موضوع به حسابرسان این امکان را می‌دهد تا امنیت رمزارزها مانند بیتکوین را بررسی کنند. با این حال، این بدان معناست که هیچ مرجع واقعی برای کنترل یا ویرایش کدهای بیتکوین وجود ندارد. به همین دلیل، هرکس می‌تواند تغییرات یا ارتقاء جدیدی در سیستم پیشنهاد کند. اگر اکثر کاربران شبکه با این تغییرات موافق باشند، نرم افزار به روز می‌شود.
البته برخی بلاکچین‌های خصوصی ممکن است بسته به نحوه طراحی یا اهدافشان اجازه شفافیت عمومی را ندهند. این نوع بلاکچینها ممکن است فقط برای سازمان‌های خاص ساخته شده باشند.
از طرف دیگر، ممکن است برخی از شرکت‌های سهامی عام ملزم به ارائه شفافیت مالی به سرمایه‌گذاران از طریق سیستم گزارش‌دهی بلاکچین باشند. استفاده از بلاکچین در حسابداری کسب و کار و گزارش‌دهی مالی می‌توانند از دستکاری شرکت‌ها در صورت‌های مالی جلوگیری کند.
بانکداری بدون بانک
شاید عمیق‌ترین جنبه بلاکچین و ارز دیجیتال، توانایی هرکس، صرف نظر از قومیت، جنسیت، مکان یا پیشینه فرهنگی در استفاده از آن باشد. بر اساس گزارش بانک جهانی تخمین زده می‌شود که ۱.۴ میلیارد بزرگسال حساب بانکی یا هیچ وسیله ای برای ذخیره پول یا ثروت خود ندارند.
علاوه بر این، تقریبا همه این افراد در کشورهای در حال توسعه یا توسعه نایافته زندگی می‌کنند که اقتصاد در آنها در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و کاملا وابسته به پول نقد هستند. این افراد اغلب به صورت فیزیکی پول خود را پرداخت می‌کنند و این پول را باید در مکان‌های مخفی در خانه‌های خود یا سایر اماکن ذخیره کنند تا از دسترس دزدان محفوظ بماند.
✔️ بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC چیست؟
معایب بلاکچین
۱. هزینه فناوری
- مصرف انرژی: بلاکچین، به ویژه در سیستم‌های مبتنی بر اثبات کار مانند بیتکوین ، نیاز به توان محاسباتی زیادی دارد. این باعث مصرف بالای انرژی می‌شود؛ به گونه‌ای که شبکه بیتکوین به اندازه مصرف سالانه کشور پاکستان برق مصرف می‌کند.
- هزینه‌های عملیاتی: استفاده از مزارع استخراج و فناوری‌های جدید مانند انرژی خورشیدی و گاز طبیعی می‌تواند به کاهش هزینه‌های انرژی کمک کند، اما این راه‌حل‌ها هنوز به طور گسترده در حال پیاده‌سازی نیستند.
۲. سرعت و ناکارآمدی داده‌ها
- سرعت پردازش: در شبکه بیتکوین ، افزودن یک بلاک جدید به شبکه حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد و تنها می‌تواند ۷ تراکنش در ثانیه را مدیریت کند. این سرعت به وضوح کمتر از سیستم‌های سنتی مانند ویزا است که می‌تواند نزدیک به ۱۰۰ هزار تراکنش در ثانیه پردازش کند.
- محدودیت‌های مقیاس‌پذیری: حجم داده‌هایی که هر بلاک می‌تواند شامل شود، محدود است و این مشکل یکی از چالش‌های بزرگ در مقیاس‌پذیری بلاکچینها به شمار می‌آید.
۳. فعالیت‌های غیرقانونی
- حفظ حریم خصوصی: هرچند که محرمانگی در بلاکچین به محافظت از کاربران در برابر هک کمک می‌کند، اما این ویژگی می‌تواند زمینه‌ساز فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی و خرید و فروش مواد مخدر شود.
- نمونه‌های واقعی: سیلک رود، یک بازار آنلاین غیرقانونی، به خوبی نشان‌دهنده این مسئله است. این شبکه در سال ۲۰۱۳ توسط FBI تعطیل شد، اما فعالیت‌های غیرقانونی در ارزهای دیجیتال تنها ۰.۳۴ درصد از کل تراکنش‌ها را تشکیل می‌دهد.
۴. مقررات
- نگرانی‌های قانونی: بسیاری از فعالان بازار ارزهای دیجیتال نسبت به مقررات دولتی نگران هستند. چندین حوزه قضایی در حال تشدید کنترل بر روی انواع خاصی از ارزهای دیجیتال هستند.
- عدم وجود مقررات جامع: در حالی که برخی محصولات خاص تحت محدودیت قرار گرفته‌اند، هنوز هیچ مقررات مشخصی برای محدود کردن استفاده و توسعه بلاکچین به طور کلی وجود ندارد. این عدم قطعیت قانونی می‌تواند مانع از پیشرفت و نوآوری در این فناوری شود.
این معایب نشان می‌دهند که با وجود پتانسیل بالای بلاکچین، هنوز چالش‌های جدی‌ای وجود دارد که نیاز به توجه و حل دارند.
برای حل معایب بلاکچین، پروژه‌های متعددی در حال توسعه هستند. به عنوان مثال، برخی از بلاکچینها از الگوریتم‌های اثبات سهام (Proof of Stake) استفاده می‌کنند که به طور قابل توجهی مصرف انرژی را کاهش می‌دهد و سرعت پردازش تراکنش‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین، فناوری‌های مقیاس‌پذیری مانند شاردینگ و لایه‌های دوم (مثل شبکه لایتنینگ برای بیتکوین و زنجیره‌های جانبی برای اتریوم) به افزایش ظرفیت پردازش تراکنش‌ها کمک می‌کنند. علاوه بر این، بسیاری از پروژه‌ها به دنبال ایجاد ابزارهای نظارتی و قانونی هستند که به تنظیم فعالیت‌های غیرقانونی کمک کنند و در عین حال امنیت و حریم خصوصی کاربران را حفظ نمایند. این تلاش‌ها به طور کلی هدفشان افزایش کارایی و امنیت بلاکچین و بهبود تجربه کاربران در این حوزه است.
ذخیره‌سازی داده‌ها
یکی دیگر از معایب مهم بلاکچین این است که داده‌ها فضای ذخیره‌سازی محدودی دارند. شاید در دنیای امروز ما که فضای ذخیره‌سازی داده‌ها بسیار بزرگ هستند، این مشکل زیاد مهم به نظر نرسد. اما از آنجایی که دفتر کل بلاکچین باید مدام به روزرسانی شود و بین نودهای مختلف دست به دست بگردد، میزان داده‌ها بسیار مهم است. از آنجایی که با گذشت زمان، تعداد بلاک‌ها افزایش می‌یابد، شبکه به مرور نیاز به فضای ذخیره‌سازی بیشتری خواهد داشت. همچنین اگر هر بلاک حجم بالایی داشته باشد، ممکن است بروزرسانی در برخی از نودها دیرتر از سایر نودها انجام شود، و تراکنش توسط آن نودها رد شود.
در حال حاضر در صنعت بانکداری داده‌ها در مراکز بزرگ داده متمرکز می‌شوند. اما اگر جهان بخواهد به سمت استفاده از بلاکچین حرکت کند، نیاز به تکنیک‌های پیشرفته‌تری برای کاهش حجم داده‌ها پیدا می‌شود.
بلاکچین بیتکوین بیش از ۵۰۰ گیگابایت رسیده است. توجه داشته باشید که بیتکوین تنها داده‌های مرتبط با تراکنش‌ها را ذخیره می‌کند و قرارداد هوشمند در شبکه ندارد
سخن پایانی
در پایان، بلاکچین به عنوان یک فناوری نوآورانه، پتانسیل تغییرات چشم‌گیری را در زمینه‌های مختلف به ارمغان می‌آورد. با فراهم کردن بستری امن و شفاف برای تراکنش‌ها، این فناوری به کسب‌وکارها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا کارایی و اعتماد را افزایش دهند. هرچند چالش‌هایی مانند مقیاس‌پذیری و امنیت وجود دارد، اما راهکارهای مختلفی برای مقابله با این چالش‌ها در حال توسعه است. با پیشرفت تکنولوژی و پذیرش گسترده‌تر بلاکچین، به نظر می‌رسد که این فناوری در آینده‌ای نه چندان دور به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما تبدیل خواهد شد.
