الگوی فنجان و دسته چیست؟

منظور از الگوی فنجان و دسته چیست؟

الگوی نمودار قیمتی فنجان و دسته (Cup and Handle)، یک اندیکاتور تکنیکالی است که شکلی شبیه به فنجان و دسته آن دارد. فنجان شکلی شبیه به حرف U انگلیسی و دسته فنجان کمی شیب نزولی دارد. این الگو، سیگنال تشکیل روند صعودی را به ما می‌دهد. در زمان تشکیل دسته فنجان، حجم معاملات کاهش می‌یابد. مدت زمان شکل‌گیری این الگو بین ۷ تا ۶۵ هفته، متغییر است.

الگوی فنجان و دسته چه چیزی را به ما نشان می‌دهد؟

تحلیل‌گر تکنیکال، ویلیام اونیل (William J.O’Neil)، چندین مقاله در مورد شرایط تکنیکالی مورد نیاز برای این الگو در مجله Investor’s Business Daily در سال ۱۹۸۴ منتشر کرد. سپس در کتاب “چطور در بازار سهام سود کنیم” (How to Make Money in Stocks) که در سال ۱۹۸۸ چاپ شد، این الگو را به صورت کامل معرفی و تعریف کرد. اونیل در این کتاب مدت زمانی را که طول می‌کشد هر قسمت از این الگو تشکیل شود، توضیح داده و همچنین جزئیات جامع و منحصر به‌فردی را در مورد میزان گردی کف این الگو (منظور حرف U)، ارائه کرده است.

در حین تشکیل این الگو، قیمت سقف‌های قبلی را تست می‌کند و در این محدوده‌ها با فشار فروش مواجه می‌شود. فشار فروش ممکن است باعث ایجاد روند اصلاحی یا رنجی شود که تمایل به روند نزولی دارد. این حرکت اصلاحی ممکن است بین ۴ روز تا ۴ هفته طول بکشد و سپس حرکت صعودی آغاز شود. الگوی فنجان و دسته، به عنوان الگوی ادامه دهنده صعودی شناخته می‌شود که از آن می‌توان برای شناسایی فرصت‌های خرید بهره برد.

در هنگام تشخیص الگو فنجان و دسته، به این نکات دقت داشته باشید:

• طول الگو: در حالت کلی، هر چه گردی کف فنجان (حرف U) بیشتر باشد، سیگنال قوی‌تری به ما می‌دهد. سعی کنید الگوهایی را که به شکل V هستند، معامله نکنید.
• عمق الگو: به طور ایده‌آل، فنجان نباید عمق زیادی داشته باشد. همچنین اگر دسته فنجان نیز عمق زیادی داشت از معامله آن پرهیز کنید. دسته فنجان باید حداکثر تا میانه فنجان باشد.
• حجم معاملات: زمانی که قیمت افت می‌کند، حجم معاملات نیز باید افت داشته باشد و زمانی که قیمت در کف فنجان قرار دارد، حجم معاملات باید کمتر از میزان میانگین باشد. اما زمانی که قیمت به سمت سقف قبلی حرکت می‌کند، حجم معاملات نیز باید افزایش یابد.

حتما نیاز نیست که قیمت مجددا مقاومت یا سقف قبلی را لمس کند. با این حال هر چقدر که سقف دسته فنجان از سقف قبلی بیشتر فاصله داشته باشد، برای معتبر بودن الگو، نیاز به شکست قوی‌تری داریم.

ساختار الگوی تکنیکال فنجان و دسته

الگوی فنجان و دسته به درستی نام‌گذاری شده است، زیرا این الگوی تکنیکال در واقع شبیه به یک فنجان همراه با دسته روی نمودار شکل می‌گیرد. این الگو، با کاهش قیمت شروع می‌شود و قیمت به تدریج جهت خود را تغییر می‌دهد.

تغییر در حرکت به قدری تدریجی است که یک منحنی در پایین حرکات قیمت در نمودار ایجاد می‌شود. نقطه شروع کاهش قیمت و نقطه‌ای که در آن افزایش قیمت به پایان می‌رسد، تقریباً در یک سطح قرار دارند. این ساختار منحنی(نیم دایره)، بخش فنجان الگو محسوب می‌شود.

سپس دسته فنجان شکل می‌گیرد که با حرکت نزولی در قیمت نمایان می‌شود. در بسیاری از موارد، دسته در یک کانال نزولی کوچک قرار می‌گیرد.

در ادامه نمونه‌ای از الگوی فنجان و دسته را مشاهده می‌کنید:

الگوی فنجان و دسته

این شکل، ساختار الگوی فنجان و دسته است. گاهی اوقات سطوح شروع کاهش و پایان افزایش، می‌توانند نسبت به یکدیگر متفاوت باشند. با این حال، یک اختلاف کوچک بین این سطوح قابل قبول است.

دسته، باید تا نقطه وسط الگو رسیده و کاهش یابد. این کاهش قیمت می‌تواند اندکی قبل از نقطه میانی متوقف شود یا ممکن است از حد وسط الگو نیز فراتر رود.

شکل‌گیری الگوی فنجان و دسته در بازار فارکس

به طور کلی در بازار فارکس، الگوی فنجان و دسته به دو حالت شکل می‌گیرد. الگوی فنجان و دسته صعودی و الگوی فنجان و دسته معکوس نزولی.

الگوی فنجان و دسته صعودی

تاکنون الگوی صعودی فنجان و دسته صعودی را بررسی کردیم. این الگو با یک حرکت نزولی قیمت شروع و به تدریج معکوس می‌شود. حرکت صعودی جدید تقریباً در سطح شروع حرکت نزولی قبلی، به پایان می‌رسد. سپس قیمت شروع به شکل‌گیری دسته می‌کند که در واقع یک کانال نزولی است.

هنگامی که الگو تأیید می‌شود، به احتمال زیاد، قیمت کانال نزولی دسته را شکسته و حرکت صعودی را آغاز می‌کند. این حرکت دو هدف دارد. اولین هدف برابر با اندازه کانال نزولی هنگام شکل‌گیری دسته است. هدف دوم، برابر با اندازه فنجان از لحظه شکست است.

در ادامه نمونه‌ای از الگوی فنجان و دسته صعودی را مشاهده خواهید کرد:

الگوی فنجان و دسته صعودی

این تصویر، نمودار یک ساعته پرمعامله‌ترین جفت‌ارز یعنی EUR/USD است. بازه زمانی این نمودار از تاریخ ۱۰ تا ۱۸ آگوست ۲۰۱۶ است. در وسط تصویر یک الگوی فنجان و دسته صعودی ایجاد شده که با خطوط آبی روی نمودار نشان داده شده است.

پایین این الگو به شکل یک نیم‌ دایره است و دو سقف بالای فنجان تقریباً در یک سطح قرار دارند. پس از پایان فنجان، شکل‌گیری دسته شروع می‌شود و شیب آن به سمت پایین است.

قیمت با یک شکست به سمت بالا حرکت می‌کند و دو هدف ذکر شده، برای قیمت مشخص می‌شود. هدف اول به اندازه دسته و هدف دوم به اندازه فنجان است. همانطور که در تصویر نشان داده شده است، هر دو هدف از لحظه شکست مشخص می‌شوند.

الگوی فنجان و دسته نزولی

همانطور که در مقاله ذکر شد، الگوی فنجان و دسته، یک معادل نزولی دارد که یک حالت معکوس از فنجان و دسته استاندارد است. بنابراین، در حالت نزولی، الگوی فنجان و دسته وارونه می‌شود.

الگوی فنجان و دسته نزولی با حرکت صعودی قیمت شروع می‌شود که سرعت این حرکت، به تدریج کاهش می‌یابد و به یک حرکت نزولی تبدیل می‌شود. دسته الگو در یک کانال صعودی قرار دارد.

زمانی الگو تایید می‌شود که قیمت، کانال دسته را در جهت نزولی می‌شکند. اولین هدف الگو برابر با اندازه کانال نزولی دسته و هدف دوم برابر با اندازه فنجان است که هر دو هدف از لحظه شکست به سمت پایین مشخص می‌شوند.

تصویر زیر، یک الگوی فنجان و دسته نزولی را روی نمودار نمایش می‌دهد:

الگوی فنجان و دسته نزولی

در تصویر بالا، نمودار چهار ساعته جفت‌ارز GBP/USD را از تاریخ ۵ می‌ تا ۸ ژوئن ۲۰۱۶، مشاهده می‌کنید که یک الگوی فنجان و دسته نزولی شکل گرفته است. نکته مهم در این نمودار، این است که الگو پس از یک روند صعودی ایجاد شده است؛ بنابراین یک ماهیت برگشتی دارد.

دقت داشته باشید این الگو که با یک روند صعودی شروع شده است، به تدریج معکوس می‌شود. به این ‌ترتیب قسمت بالایی این الگو، به صورت یک منحنی شکل می‌گیرد. در پایان این حرکت نزولی معکوس شده، قیمت مجددا تغییر جهت داده و یک دسته صعودی شکل می‌دهد.

پس از اینکه قیمت، دسته را به سمت پایین شکست، یک حرکت نزولی جدید ایجاد می‌شود. بنابراین، همانطور که در تصویر نشان داده شده است، دو هدف این الگو مشخص می‌شود.

ترسیم الگوی فنجان و دسته

رسم الگوی فنجان و دسته ممکن است گاهی اوقات دشوار به نظر برسد. چون این الگو را نمی‌توان با خط مستقیم رسم کرد. به دلیل منحنی بودن پایین (یا بالای) الگو، باید از ابزار طراحی منحنی استفاده کنید.

اگر الگو صعودی بود، دو قسمت بالای فنجان را مشخص کنید و یک خط منحنی را به سمت پایین بکشید تا قسمت منحنی به پایین الگو برسد. سپس از سمت راست فنجان، شکل دسته نزولی را رسم کنید.

اگر الگو نزولی بود، برعکس حالت قبل، دو قسمت پایین فنجان را مشخص کنید و یک خط منحنی را به سمت بالا بکشید تا قسمت منحنی به بالای الگو برسد. سپس از سمت راست فنجان، دسته صعودی را رسم کنید.

سیگنال الگوی فنجان و دسته

الگوی فنجان و دسته، سیگنال بسیار مشخص واضحی دارد. وقتی این سیگنال دریافت شد، بسته به حالت ایجاد الگو، می‌توانید روی جفت‌ارز مدنظر معامله کنید.

سیگنال الگوی فنجان و دسته، هنگام شکست دسته صادر می‌شود. شکست دسته، به عنوان تاییدیه این الگو عمل می‌کند. هنگامی که شکست دسته تشخیص داده شد، می‌توانید دو هدف الگو را مشخص کنید؛ اندازه دسته و اندازه فنجان.

تصویر زیر، یک الگوی معتبر فنجان با سیگنال دسته را نمایش داده است:

الگوی فنجان و دسته

در بالا یک الگوی فنجان و دسته نزولی ایجاد شده است. سیگنال تایید این الگو، در لحظه‌ای صادر می‌شود که قیمت، دسته را به سمت پایین می‌شکند که با یک دایره قرمز روی نمودار مشخص شده است. پس از دریافت سیگنال، می‌توانید چارت را در جهت نزولی دنبال کنید.

سیستم معاملاتی الگوی فنجان و دسته

اکنون که با ساختار این الگو آشنا شدیم، برخی از ایده‌های مدیریت معاملات پیرامون این الگو را به صورت خلاصه مرور می‌کنیم. در ادامه، سیستم معاملاتی الگوی فنجان و دسته را به همراه قوانینی که باید هنگام معامله با این الگو رعایت کنیم، مورد بررسی قرار می‌دهیم.

باز کردن یک موقعیت معاملاتی

همانطور که قبلاً اشاره شد، بهتر است که معامله‌گر پس از تأیید الگوی فنجان و دسته، وارد معامله شود. اگر الگو صعودی باشد، سیگنال ورود باید یک شکست صعودی به بیرون از دسته باشد. در این صورت، می‌توانید معامله خرید را انجام دهید.

اگر الگو نزولی باشد، سیگنال ورود هنگام شکست دسته به سمت پایین، صادر می‌شود. در این صورت می‌توانید یک معامله فروش را انجام دهید.

حد ضرر

مانند بسیاری از الگوها، هنگام معامله با الگوی فنجان و دسته، نیاز است که برای معامله، یک حد ضرر تعیین شود.

اگر با یک الگوی فنجان و دسته صعودی معامله می‌کنید، حد ضرر باید در زیر پایین‌ترین سطح دسته قرار گیرد. اگر یک الگوی فنجان و دسته نزولی را معامله می‌کنید، حد ضرر باید بر روی بالاترین سطح دسته قرار داشته باشد.

حد سود

اهداف سود برای الگوی فنجان و دسته، مطابق دو هدفی است که قبلا ذکر شد. اولین هدف سود برابر است با انداره دسته از نقطه شکست. اگر این هدف تکمیل شد، می‌توانید هدف بعدی را مد نظر قرار دهید. هدف دوم برابر است با اندازه فنجان از نقطه شکست.

از دیگر گزینه‌ها برای هدف سود، این است که تا زمانی که قیمت در جهت مدنظر شما درحال حرکت است، در معامله باقی بمانید. هنگامی که قیمت پتانسیل زیادی برای ادامه حرکت دارد، ممکن است بهتر باشد به طور کامل از معامله خارج نشوید. بنابراین، می‌توانید حرکات قیمت را بررسی کنید تا بتوانید بیشترین سود ممکن را از معامله به دست آورید.

معامله با الگوی فنجان و دسته

اکنون استراتژی الگوی فنجان و دسته صعودی و نزولی را به صورت عملی بررسی می‌کنیم. مثال‌های زیر، ابهامات احتمالی پیرامون این الگو را برطرف می‌کند.

مثال معاملاتی از الگوی فنجان و دسته صعودی

در تصویر زیر، یک مثال از الگوی فنجان و دسته صعودی وجود دارد که نشان می‌دهد چگونه حالت صعودی این الگو، قابل معامله است.

این تصویر، نمودار چهار ساعته جفت‌ارز AUD/USD برای تاریخ ۳ تا ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶ است. در این تصویر، یک الگوی فنجان و دسته صعودی با خطوط آبی روی نمودار مشخص شده است.

در لحظه‌ای که قیمت به بالای دسته حرکت می‌کند، تاییدیه دریافت می‌شود که با دایره سبز رنگ مشخص شده است. زمانی که کندل استیک، بالای دسته بسته می‌شود، سیگنال خرید روی جفت‌ارز AUD/USD صادر می‌شود.

حد ضرر این معامله باید در زیر پایین‌ترین نقطه دسته قرار گیرد که با یک خط افقی قرمز روی تصویر نشان داده شده است. پیکان‌ها و خطوط صورتی، دو هدف این الگو را در نمودار نمایش می‌دهند.

همانطور که در تصویر مشاهده می‌شود، با انتظار برای بسته شدن کندل، قیمت قبل از صدور سیگنال ورود، به اولین هدف الگو رسیده است. مدتی بعد، قیمت به دومین هدف در نمودار می‌رسد. معامله‌گر می‌تواند در هدف دوم، از کل معامله خود خارج شود. با این حال، در صورت مشاهده ادامه روند صعودی در قیمت، معامله‌گر می‌تواند بخشی از معامله را برای گرفتن سود بیشتر نگه دارد.

خط زرد روی نمودار، یک خط روند صعودی است که قدرت حرکات صعودی قیمت را اندازه‌گیری می‌کند. تا زمانی که قیمت در بالای خط روند صعودی زرد قرار دارد، معامله‌‌گر می‌تواند معامله را نگه دارد. شکست خط روند، با دایره قرمز روی نمودار مشخص شده است که نشان دهنده زمان مناسب برای خروج کامل از معامله است.

مثال معاملاتی از الگوی فنجان و دسته نزولی

در زیر یک مثال از معامله با الگوی فنجان و دسته نزولی را مشاهده می‌کنید:

این تصویر، نمودار یک ساعته جفت‌ارز USD/CAD برای تاریخ ۲۵ تا ۳۰ مارس ۲۰۱۶ است. این تصویر روش معامله با یک الگوی فنجان و دسته نزولی را نشان می‌دهد.

این الگو با رنگ آبی در نمودار مشخص شده است. قسمت منحنی، فنجان و کانال نزولی کوچک، دسته الگو است. هنگامی که قیمت، دسته را به سمت پایین می‌شکند، تاییدیه شکل‌گیری الگو دریافت می‌شود که با یک دایره سبز کوچک نشان داده شده است. این یک سیگنال فروش موفق روی جفت‌ارز USD/CAD است.

حد ضرر معامله باید بالای دسته قرار گیرد که با یک خط افقی قرمز روی نمودار نشان داده شده است.

دو هدف الگو با استفاده از خطوط افقی و دو پیکان صورتی مشخص می‌شوند. همانطور که در تصویر مشخص است، قیمت در دو ساعت بعدی، به هر دوی این اهداف می‌رسد. معامله‌گر می‌تواند پس از رسیدن قیمت به اهداف، از معامله خارج شود. با این حال، اگر معامله‌گر تصمیم گرفت بخشی از موقعیت را باز نگه دارد، می‌تواند به روش زیر، معامله را مدیریت کند.

در نمودار، دومین کندل استیک نزولی بزرگ، به هدف دوم می‌رسد. از بالا و پایین این کندل می‌توان برای ترسیم نواحی حمایت / مقاومت افقی روی نمودار، استفاده کرد. اگر قیمت سطح مقاومت را به سمت بالا بشکند، معامله باید بسته شود. معامله‌گر حتی می‌تواند حد ضرر خود را روی سطح بالایی این ناحیه قرار دهد.

همانطور که در تصویر مشخص است، قیمت سطح پایینی منطقه حمایتی را می‌شکند که نشان می‌دهد احتمالا حرکت قیمت در جهت نزولی ادامه خواهد داشت. مطابق نمودار، پس از شکست این سطح حمایتی، یک حرکت نزولی بزرگ شکل گرفته است.

دو مثال دیگر

تصویر زیر الگوی فنجان و دسته را نشان می‌دهد. می‌توانید سفارش بای استاپ خود را کمی بالاتر از خط روند بالایی دسته فنجان قرار دهید. اجرای فوری سفارش (Market Order یا Instant Execution منظور سفارشی است که بلافاصله در قیمتی که کارگزار شما ارائه کرده است، اجرا می شود) را تنها زمانی که مقاومت الگو شکسته شده باشد، می‌توانید استفاده کنید. معامله‌گرانی که در نواحی با ریسک بالا وارد بازار می‌شوند، ممکن است با شکست جعلی یا با اسلیپیج (Slippage) زیادی مواجه شوند.

از طرف دیگر بهتر است صبر کنید تا قیمت در بالای خط روند صعودی دسته فنجان تثبیت (بسته) شود، سپس می‌توانید سفارش لیمیتی (Limit Order) کمی پایین‌تر از سطح شکست الگو قرار دهید تا اگر قیمت با اصلاحی مواجه شد، شما وارد معامله خرید شوید. البته ممکن است قیمت به روند صعودی ادامه دهد و اصلاحی نداشته باشد که منجر می‌شود، فرصت معاملاتی از دست برود.

حد سود در این الگو با اندازه‌گیری فاصله بین کف فنجان و نقطه شکست به دست می‌آید. این فاصله را باید از نقطه شکست به سمت بالا امتداد دهید، تا حدسود تقریبی به دست آید. برای مثال، اگر فاصله بین کف فنجان و محدوده شکست ۲۰ واحد باشد، حد سود باید ۲۰ پیپ بالاتر از دسته فنجان قرار بگیرد. حدضرر، می‌تواند بسته به ریسک‌پذیری معامله‌گر و نوسانات بازار زیر دسته یا زیر فنجان قرار گیرد.

در تصویر زیر مثالی از Wynn Resort را که با نماد (Wynn) شناخته می‌شود، مشاهده می‌کنیم. این شرکت در اکتبر سال ۲۰۰۲ در شاخص نزدک (Nasdaq) با قیمتی نزدیک به ۱۳ دلار عرضه شد و طی ۵ سال به ۱۵۴ دلار رسید.

بعد از عرضه اولیه (IPO یا Initial Public Offering)، قیمت ۲ واحد افت داشته که این مقدار بسیار بیشتر از مقداری است که اونیل برای عمق کف فنجان در نظر گرفته بود. در موج بعدی افزایش، قیمت توانسته به سقف قبلی خود در سال ۲۰۱۱ برسد. یعنی قیمت بعد از ۱۰ سال توانسته، مجددا به سقف اول برسد. دسته فنجان که شکلی شبیه به الگوی کلاسیک اصلاحی دارد، در محدوده ۵۰% فیبوناچی اصلاحی حمایت شده است و توانسته بعد از ۱۴ ماه برای دومین بار به سقف قیمتی برسد. این سهم در اکتبر سال ۲۰۱۳ توانسته سقف قیمتی را بشکند و ۹۰ واحد در طی ۵ ماه بعدی افزایش داشته باشد.

محدودیت‌های الگو فنجان و دسته

مانند تمام دیگر اندیکاتورهای تکنیکال، الگوی فنجان و دسته نیز باید در کنار دیگر اندیکاتورها و سیگنال‌ها استفاده شود. البته افرادی که از این الگو استفاده می‌کنند، چندین محدودیت دیگر در این الگو را تشخیص داده‌اند. اولین محدودیت این است که مدت زیادی طول می‌کشد تا این الگو کامل شود. مدت زمان معمول برای شکل‌‌گیری این الگو بین ۱ ماه تا ۱ سال است. اما ممکن است الگو خیلی سریع‌ و یا برعکس چندین سال طول بکشد تا تکمیل شود. این موضوع منجر به ایجاد ابهاماتی شده است.

مشکل بعدی عمق الگوی فنجان است. گاهی اوقات کم عمق بودن می‌تواند سیگنال خوبی باشد و دیگر مواقع عمق زیاد می‌تواند سیگنال اشتباهی به ما بدهد. برخی مواقع الگوی فنجان بدون ویژگی‌های لازم برای الگوی دسته شکل می‌گیرد. در نهایت، محدودیتی که بین تمام الگوهای تکنیکال مشترک است، این است که این الگو در سهام‌های با نقدشوندگی پایین اعتبار کمی دارد.

سخن پایانی

• الگوی فنجان و دسته، یک الگوی تکنیکال است که پتانسیل صعودی دارد.
• الگو شامل دو قسمت است:
  1. فنجان – دارای یک حرکت نزولی که به تدریج تغییر جهت می‌دهد.
  2. دسته – داراری یک حرکت نزولی که بعد از شکل‌گیری فنجان شروع می‌شود و در نزدیکی نقطه میانی فنجان به پایان می‌رسد.
• این دو قسمت، الگویی را روی نمودار ایجاد می‌کنند که شبیه به یک فنجان با دسته است.
• الگوی فنجان و دسته، یک معادل نزولی دارد که فنجان و دسته معکوس نامیده می‌شود.
• هنگامی که قیمت دسته را بشکند، شکل‌گیری الگوی فنجان و دسته تایید می‌شود.
• اگر الگو صعودی باشد، باید منتظر تاییدیه صعودی باشید و الگو را در جهت خرید، معامله کنید.
• اگر الگوی نزولی باشد، باید منتظر تاییدیه نزولی باشید و الگو را در جهت فروش، معامله کنید.
• برای انجام معامله موفقیت‌آمیز با این الگو، می‌توانید قوانین زیر را اجرا کنید:
• باز کردن معامله:
  1. اگر الگو صعودی بود، زمانی که قیمت دسته را به سمت بالا می‌شکند، معامله خرید باز کنید.
  2. اگر الگو نزولی بود، زمانی که قیمت دسته را به سمت پایین شکست، معامله فروش باز کنید.
• جایگاه حد ضرر:
  1. اگر الگو صعودی باشد، حد ضرر زیر دسته قرار می‌گیرد.
  2. اگر الگو نزولی باشد، حد ضرر بالای دسته قرار می‌گیرد.
• با استفاده از قانون اهداف الگو، از دو هدف سود استفاده کنید:
  1. هدف اول برابر است با اندازه عمودی دسته از لحظه شکست.
  2. هدف دوم برابر است با اندازه عمودی فنجان از لحظه شکست.